Σάββατο 7 Οκτωβρίου 2017

EUGENE FREDRIK JANSSON (1862-1915), a tribute


 

Αυτοπροσωπογραφία, λάδι σε καμβά, 1901

  

 

Eugène Frederik Jansson, (1862-1915), αφιέρωμα

Αντί προλόγου
Σουηδία, τέλη του 18ου, αρχές του 20ου αιώνα. Το κίνημα του Ρομαντισμού βρίσκεται στο απόγειό του. Κίνημα δυνατό που αγκάλισσε και καθόρισε τα μετέπειτα κινήματα. Αν και όπως μου έλεγε ένας φίλος, ιστορικός τέχνης, Ρομαντισμός ίσον Γερμανία και μόνο Γερμανία. Ἀλλά αυτά θα τα αφήσουμε να τα αναλύσουν οι περγαμηνοφόροι! Το κίνημα αυτό που θα ξεκινήσει από Αγγλία και Γερμαν και θα εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη υπήρξε καταρχάς λογοτεχνικό -και μόνον λογοτεχνικό- ρεύμα, για να επεκταθεί στην συνέχεια και στις άλλες τέχνες -βλέπε ζωγραφική και μουσική. Αναλογιστείτε τους Σέλλεϋ, Μπάυρον κ.τλ.
Γεννημένος ένα χρόνο πριν πριν τον Έντβαρτ Μουνκ (Edvard Munch 1863-1944) ο Jansson, θα ακολουθήσει τον δρόμο του επηρεασμένος από τον μεγάλο Νορβηγό καλλιτέχνη. Το έργο του Jansson θα συμπέσει και θα ταυτιστεί με το Κίνημα του Βιταλισμού. Κίνημα που μπορεί να το δει κανείς ως μια από τις συνέπειες της πνευματικής κρίσης αυτής της εποχής και που βασιζόταν σε μη επιστημονικά κριτήρια, μια και η τεράστια επέκταση των ανορθολογικών τάσεων χαρακτηρίζουν αυτή την εποχή αυτή, το τέλος δηλαδή του 19ου και την αρχή του 20ου αιώνα.
Ο Jansson θα απομονωθεί «κυριολεκτικά», από τον κόσμο εντρυφώντας και ζωγραφίζοντας αντρικό γυμνό. Η παρουσίαση μάλιστα των έργων αυτόν θα ξενίσει την Στοκχόλμη. Αλλά ο Jansson δεν διστάζει να δηλώσει πως, αυτό τον εκφράζει και πως έτσι βιώνει και απολαμβάνει την προτίμησή του προς την φυσική, όπως την χαρακτηρίζει, σεξουαλική κλίση του.
Μάλιστα οι ιστορικοί οι κριτικοί και ιστορικοί της τέχνης, συστηματικά αποφεύγουν να αναφερθούν στην σεξουαλικότητα του Jansson. Τους κατανοώ. Δεν είναι εύκολο να υπηρετείς ένα σύστημα και να μιλάς για την ομοφυλοφιλία ενός σημαντικού ζωγράφου μιας χώρας. Εξάλλου το ότι παίρνεις ένα πτυχίο, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια συμφωνία που κλείνεις με το σύστημα ότι θα καθίσεις όμορφα-όμορφα, σαν καλό παιδάκι, και δεν θα βάλεις εναντίον του. Έτσι και αυτό με την σειρά του θα σε χαϊδέψει ώστε να μπορέσεις να γίνεις εμπορεύσιμος και να πάρεις την Α ή την Β θέση. Θέση που θα σου προσδώσει το ανάλογο κύρος και στην οποία αντιστοιχεί και το συγκεκριμένο χρηματικό αντίκρισμα -πέρα από το ότι θα γράψεις την «ιστορία σου» σαν μεγάλος «μελετητής» της τέχνης. Έτσι, για χρόνια τώρα, για να επανέρθουμε στον ζωγράφο μας, αποφεύγουν να μιλήσουν για την ομοφυλοφιλία του. Μεταγενέστεροι μελετητές βέβαια, όμως ο Brummer το 1999, έχουν τολμήσει και διατυπώσει ξεκάθαρα την γνώμη τους, πως ο Jansson ήταν -κατά πάσα πιθανότητα- ομοφυλόφιλος. Αναφέρονται μάλιστα και σε κάποια σχέση που φαίνεται να είχε με ένα εκ των μοντέλων του.
Αξίζει να προσθέσουμε πως, ο αδελφός του Adrian Jansson, ο οποίος ήταν ομοφυλόφιλος, λίγο πριν πεθάνει, έκαψε όλες τις επιστολές του Eugène καθώς και τις δικές του που υπήρχαν στο αρχείο του ζωγράφου, προκειμένου να αποφύγει το σκάνδαλο, έτσι στέρησε το οποιοδήποτε στοιχείο που θα μπορούσε να μας διαφωτίσει πάνω στη ζωή και το έργο του Eugène Jansson. Να προσθέσουμε πως η ομοφυλοφιλία ήταν παράνομη στη Σουηδία μέχρι το 1944.
Προχωρούμε λοιπόν, σε ένα μικρό αφιέρωμα τού άκρως ενδιαφέρων Σουηδού ζωγράφου Eugène Jansson. Όπου μας ήταν γνωστά προστίθενται οι συλλογές και τα μουσεία στα οποία βρίσκονται πια τα έργα του Jansson.

 
Eugène Jansson, φωτογραφία του 1901


Γνωρίζοντας τον ζωγράφο Eugène Jansson
Ο Eugène Jansson γεννήθηκε στην Στοκχόλμη το 1862. Ο πατέρας του ήταν ταχυδρόμος, και όνειρό του ήταν να δει τον μικρό Ευγένιο να ακολουθεί το επάγγελμα του τραπεζίτη. Ωστόσο, μια προσβολή από οστρακιά στην ηλικία των δεκατεσσάρων χρόνων προκάλεσε προβλήματα υγείας , όπως κακή όραση και ακοή και χρόνια νεφρικά προβλήματα, από τα οποία ο Eugène Jansson θα υποφέρει για το υπόλοιπο της ζωής του.
Το 1878, ο Jansson άρχισε σπουδές πάνω στην τέχνη του στο Slojdskolan (αργότερα γνωστό ως (Σχολή Τέχνης), καθώς και μαθήματα από τον Perseus Edvard. Μεταξύ των μαθητών του Περσέα ήταν οι J.A.G. Acke, Richard Bergh, Nils Kreuger και Karl Nordstrom. Κατά τη διάρκεια του 1881 και του 1882, ο Jansson σπούδασε στην Ακαδημία. Σε συνάντηση με τους Σουηδούς ζωγράφους που είχαν επιστρέψει από τη Γαλλία το 1885, ο Jansson εντάχθηκε στους Opponents, το σουηδικό κίνημα πρωτοπορίας. Ένα χρόνο μετά την πρώτη ανεξάρτητη έκθεση των Opponents, στη Στοκχόλμη το 1885, οι καλλιτέχνες οργανώθηκαν στην League of Artists, ομάδα στην οποία ο Jansson ήταν ενεργό μέλος και διαδραμάτισε γραμματέας, από την ίδρυσή της μέχρι το τέλος της. Με εξαίρεση των δυο ταξιδιών του στο εξωτερικό (Παρίσι 1900, και στην Γερμανία και Ιταλία το 1901), ο Jansson έζησε όλη του τη ζωή στη Στοκχόλμη, και είναι οι δρόμοι της Στοκχόλμης και η θέα από τα ύψη του Soder που αποτέλεσαν τα θέματα που τον επιρέασαν κατά τη διάρκεια της «μπλε περίοδός του».
Το 1897 ο Edvard Munch εκθέτει στο Βερολίνο. Μια έκθεση που έγινε πολύ γνωστή και συζητήθηκε μεταξύ των Σουηδών καλλιτεχνών και, όταν παρουσιάστηκε στη Στοκχόλμη, το 1894, είχε σημαντική επίδραση πάνω στην κατεύθυνση και στην καλλιτεχνική ανάπτυξη του Jansson. Ο Jansson γνώρισε ακόμα καλύτερα το έργο του Munch, όταν έγινε προστατευόμενος του Ernest Thiel, ενός σημαντικού μαικήνα και συλλέκτη της σύγχρονης τέχνης στη Στοκχόλμη. Συγκεκριμένα, ο Thiel απέκτησε μεγάλο αριθμό έργων του Munch για τη συλλογή του και επρόκειτο να αγοράσει είκοσι έργα ζωγραφικής από τον Eugene Jansson και έτσι να χρηματοδοτήσει τα ταξίδια του στο εξωτερικό.
Άλλά ο Jansson έχοντα αυξημένο το αίσθημα της απομόνωσης, εγκαθιστάτε στο Soder, μέρος όπου διέμενε η μητέρα του, και σχεδόν εξαφανίζεται από τους καλλιτεχνικούς κύκλους. Αυτή η απομόνωση του Jansson, επιδεινώθηκε από την αυξανόμενη κώφωση, και την όλη κατάσταση της υγείας του, που από μικρό παιδί τον ταλαιπωρούσε. Έτσι μεταξύ των ετών 1904 και 1907 χάνονται τελείως σχεδόν τα ίχνη του.
Προς το τέλος της τρίχρονης αυτής της περιόδου απομόνωσης, ο Jansson υιοθετεί ως θεματική του το αντρικό γυμνό. Η επανεμφάνισή του μάλιστα θα ξαφνιάσει και θα προκαλέσει την έκπληξη του κοινού της συντηρητικής Στοκχόλμης, όταν ο Jansson το εκθέτει ως κεντρικό του θέμα. Ο Prins Eugen καταγραφεί ότι ο Jansson, του εκμυστηρεύτηκε πως, ήταν παλιά, μακρά και μόνιμη η επιθυμία του να ζωγραφίσει ανδρικά γυμνά, αλλά τώρα, και λόγω της δυνατότητας που του έδινε η έως ενός βαθμού οικονομική του ανεξαρτησία, ήταν σε θέση να το κάνει, αδιαφορώντας για την οικονομική επιτυχία, και να απολαύσει την κλίση του προς την φυσική σεξουαλική προτίμησή του, γεγονός που συνέπιπτε απόλυτα με το όλο και αυξανόμενο Κίνημα του Βιταλισμού.
Τα μοντέλα του Jansson ήταν νέοι ναύτες, γυμναστές, κολυμβητές και γενικά άτομα από το χώρο του αθλητισμού. Να προσθέσουμε πως ο Jansson ήταν εξοικειωμένοι με το Ναυτικό Γυμνάσιο από τα νεανικά του χρόνια, και επισκέπτοντας συχνά το λουτρό του ναυτικού και είχε μια συστηματικά έντονη άσκηση. Ήταν δε ένας επιμελής κολυμβητής -ακόμα και χειμερινός- γεγονός που τον βοηθούσε προκειμένου να ανακτήσει και να διατηρήσει μια καλή υγεία, καταπολεμώντας έτσι τα πολλαπλά προβλήματα που αντιμετώπιζε. Επιπλέον, εδώ ήταν ο τόπος απ' όπου αντλούσε τα θέματά του για τα έργα του. Έτσι με την τέχνη του αποτύπωσε ομάδες ναυτών και γενικά γυμνούς άντρες που κάνουν ηλιοθεραπεία καθώς και αθλητές σηκώνουν βάρη ή κάνουν διάφορες άλλες σωματικές ασκήσεις.
Ο Jansson επιδίδεται σε μια έντονη ζωγραφική «κούρσα», απεικονίζοντας αθλητές με βάρη και σχοινιά ή νέους να κάνουν ηλιοθεραπεία καθώς και να κολυμπούν σε παραλίες, πισίνες και λουτρά. Η καλύτερη σύγχρονη πηγή από την οποία ασκούμε πληροφορίες προκειμένου να κατανοήσουμε το έργο του Jansson είναι οι αναμνήσεις του Tor Hedberg, του κριτικού τέχνης (Minnesgestalter, που δημοσιεύτηκαν το 1927). και δύο αυτοπροσωπογραφίες του Jansson, ζωγραφισμένες το 1901 και το 1910 αντίστοιχα. Και τα δύο πορτρέτα είναι ενδιαφέροντα, όχι μόνο γιατί αποκαλύπτουν αυτό που λέμε ψυχολογία του θέματος, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο εμφανίζεται ο Jansson σε σχέση με το έργο του.
Το παλιό πορτρέτο είναι ζωγραφισμένο με τον καλλιτέχνη να στέκεται μπροστά στα παράθυρα του στο ατελιέ του, στο Soder. Πίσω από αυτόν είναι τα πρωταρχικά του θέματα πριν από το 1904, η Στοκχόλμη τη νύχτα που αποδίδεται στα χαρακτηριστικά του χαλαρά στροβιλισμένα πινέλα και βαθιές μπλε αποχρώσεις. Μέχρι τη στιγμή του δεύτερου πορτρέτου, ο Jansson είχε αφήσει τελείως την «μπλε ζωγραφική του» και ασχολήθηκε βαθιά με τον «υπαίθριο χώρο σε συνάρτηση με τον άνθρωπο». Εδώ απεικονίζει τον εαυτό του στα λουτρά, περπατώντας προς τον θεατή με αρκετούς γυμνούς νέους στο βάθος πίσω του. Και στα δύο πορτρέτα ο Jansson προτείνει την απομόνωσή του και τη σοβαρότητα του σκοπού του. Το πρόσωπό του συγκεντρώνεται, σχεδόν σοβαρό, και στη ζωγραφική του λουτρού, τονίζει την απόστασή του από το θέμα, ζωγραφίζοντας τον εαυτό του όχι μόνο εντελώς ντυμένο, αλλά και αδέξια. Αυτό ήταν χαρακτηριστικό γι 'αυτόν και άκρως ενδιαφέρον. Ο Tor Hedberg γράφει για τα μικρά βήματα του, με την κομψότητα και την σιγουριά του, και για έναν άνθρωπο που συνειδητοποιεί τη δημόσια εικόνα του..
Ο Eugene Jansson, που έφυγε σχετικά νωρίς, το 1915, συμμετείχε στις περισσότερες εκθέσεις του Συνδέσμου και βέβαια παρουσίαζε την δουλειά του μαζί τους στο εξωτερικό, όπως στην Κοπεγχάγη το 1903 και στο Βερολίνο το 1910. Σήμερα θεωρείτε από τους σημαντικότερους Σουηδούς ζωγράφους, και μπορεί να βρει έργα του κανείς σε όλες τις μεγάλες σουηδικές εθνικές συλλογές, καθώς και στην Εθνική Πινακοθήκη της Στοκχόλμης.

Πηγές


Για την σύνταξη του βιογραφικού και γενικά του αφιερώματος στον Eugène Jansson, πολύτιμο βοήθημα μας στάθηκα το λεύκωμα:
Eugène Jansson, 1862-1915 : nocturnes suédois, Réunion des Musées Nationaux; First Edition edition, Paris 1999.

© των έργων του Eugène Jansson στις συλλογές, γκαλερί και μουσεία στα οποία έχουν πλέον περιέλθει τα έργα του.
© κειμένου, gayekfansi.blogspot.gr



Naval Bathhouse, λάδι σε καμβά 1907, Thielska Galleriet

Naval Bathhouse, (λεπτομέρεια).

 
Bathhouse scene, λάδι σε καμβά 1908.

Boys on the beach, λάδι σε καμβά 1907.


Bathers, λάδι σε καμβά 1911.


 
Νέοι που γυμνάζονται στην πισίνα του Πολεμικού Ναυτικού. 
Ο Jansson διακρίνεται πίσω από τον πρώτο νέο που τρέχει.


Ο Jansson σε διάφορες εικόνες από την πισίνα του Πολεμικού Ναυτικού μέρος όπου ο ζωγράφος αντλούσε τα θέματά του. Στην κεντρική εικόνα, παρέα με τον Knyt Nyman, μοντέλο του και εραστή του.


 
Ο E. Jansson στην πισίνα του πολεμικού ναυτικού καθώς βουτάει, με τους άλλους κολυμβητές να τον παρακολουθούν.


Φωτογραφία των μοντέλων του Jansson στο ατελιέ του, μπροστά από τους πίνακες 1911.


  
Lifting Weights with One Arm, λάδι σε καμβά.


Ring gymnast, λάδι σε καμβά, National Gallery of Victoria, Μελβούρνη.


 
Pushing Weights with Two Arms, λάδι σε καμβά.


Pushing Weights with Two Arms, λάδι σε καμβά,


Study of Male Nude Model, λάδι σεκαμβά 1906.


 
Athletes, λάδι σε κάμβά, National Museum, Στοκχόλμη.

 
Atleti, λάδι σε καμβά 1912.


 
Study of Male Nude Model, λάδι σε καμβά 1906.



Nude Young Man, λάδι σε καμβά 1906.


Αυτοπροσωπογραφία, λάδι σε καμβά 1910, National Museum, Στοκχόλμη


  
Porträtt av konstnärens bror Adrian, λάδι σε καμβά 1890.


 Από παρουσίαση των έργων του Jansson με θεματική τους αθλητές.



 Από παρουσίαση των έργων του Jansson με θεματική τους αθλητές.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου