gay ekfansi: Πώλ Βερλαίν (Paul Verlain 1844-1896). Αφιέρωμα

Πορτρέτο του Verlaine σε ηλικία 22 χρόνων, από τον Frederic Bazille

Ο ποιητής Πωλ Βερλαίν

Ο Βερλαίν είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της Γαλλίας. Γεννημένος το 1844 στο Metz, είναι ο κορυφαίος των συμβολιστών. Από την παιδική του ηλικία τότε που ήταν μαθητής ακόμα στο Λύκειο Βοναπάρτη δεν έκρυψε την ιδιάζουσα κλίση του προς την ποίηση, γράφοντας στίχους. Οι αρχικές επιδράσεις των κλασικών Γάλλων ποιητών που δέσποζαν εκείνη την περίοδο του ρομαντισμού του Βίκτορ Ουγκώ είναι εμφανείς. Γρήγορα όμως συντάχθηκε με την επανάσταση των παρνασσιακών, οι οποίοι αρχικά στην εφημερίδα L'art και στη συνέχεια στο περιοδικό Le Parnasse contemporain αντιτάχθηκαν σ' αυτό το κλίμα νοσηρού ρομαντισμού, της σχολής της απάθειας και της ευθυκρισίας. Αυτή ήταν μια περίοδο που διήρκεσε από το 1866 ως το 1870 τότε που ο Γαλλοπρωσικός πόλεμος διέλυσε την ομάδα. Την περίοδο αυτή ο Βερλαίν εξέδωσε δύο ποιητικές συλλογές τα Κρόνεια ποιήματα (Poémes Saturnies, 1866) και Ερωτικές γιορτές (Fêtes galantes, 1869).

Εγκαταλείποντας νωρίς τους παρνασσιακούς, συνδέθηκε με την ομάδα Décadents, και αναγνωρίστηκε ως ένας από τους δημιουργούς του συμβολισμού, ουσιαστικά όμως και αυτό είναι το σημαντικότερο, η πορεία του Βερλαίν ήταν μοναχική πέρα και έξω από ομάδες.

Τα ποιήματα του μιλούν για τις εντυπώσεις, τις αισθήσεις, ποιήματα για τις λεπτές αποχρώσεις, ποιήματα μισοφώτιστα, ποιήματα μιας εχέμυθης και εμπιστευτικής φωνής από κάποιον που έζησε τη ζωή, που την στράγγιξε διανύοντας την απόστασή της από άκρη σε άκρη, περνώντας μέσα από υγρά υπόγεια και άσυλα, φυλακές αλλά και κάμαρες γεμάτες έρωτα, ποτίζοντάς την από νωρίς με όλα το νηπενθή φάρμακα, αλκοόλ, χασίς, όπιο, αψέντι. Ποιήματα που κουβαλάνε ακόμα και σήμερα μια αθωότητα στην έκφραση και στα αισθήματα μιας ψυχικής καθαρότητας αλιγόστευτης μέσα στα χρόνια.

Leonardo DiCaprio (Ρεμπώ) και David Thewlis (Βερλαίν)
στην ταινία Καταραμένη σχέση (Total Eclipse, 1995) της Ανιέσκα Χόλαντ (Agnieszka Holland)

Πωλ Βερλαίν-Αρθούρος Ρεμπώ μια δυνατή σχέση

Τον Σεπτέμβριο του 1871 ο Βερλαίν συναντά τον έφηβο Αρθούρο Ρεμπώ αφού έχει εκδώσει και την τρίτη συλλογή του το Αγαθό τραγούδι (La Bonne Chanson, 1870). Έχει προηγηθεί αλληλογραφία των δύο ποιητών με πρωτοβουλία του Ρεμπώ, -πρώτη επιστολή το 1971 σε ηλικία 17 ετών-, αφού, ο Βερλαίν ήταν ο μόνος ποιητής που θαύμαζε. Θα ακολουθήσει ένθερμη αλληλογραφία των δυο τους και ανταλλαγή ποιημάτων. Ο Ρεμπώ φτάνει στο Παρίσι από τη γενέτειρά του, τη Charleville (Αρδέννες), περνώντας μέσα από τα πρωσσικά στρατεύματα που πολιορκούν το Παρίσι. Ο Βερλαίν θα τον υποδεχθεί και θα τον φιλοξενήσει στο σπίτι του πεθερού του για δεκαπέντε μέρες. «Ήταν» γράφει η Ματθίλδη σύζυγος του Βελαίν στα απομνημονεύματά της, «ένα ψηλό, δυνατό αγόρι, με κόκκινα μάγουλα, ένας χωριάτης. Έμοιαζε με μαθητούδι που είχε μεγαλώσει πρόωρα, γιατί απ' το κοντό πια παντελόνι του φαίνονταν οι πλεχτές μάλλινες κάλτσες της μάνας του. Μαλλιά αγροίκου, δεμένη γραβάτα, ατημέλητο ντύσιμο. Είχε μάτια μπλε, αρκετά όμορφα, αλλά με μια ύπουλη έκφραση, που με επιείκεια τη χαρακτηρίσαμε ντροπαλότητα».¹

Λεπτομέρεια του πίνακα «Η άκρη του τραπεζιού» (αρ.), σκηνή από την ταινία «Καταραμένη σχέση» (δε.)

Φυσικά ο Βερλαίν δεν μπορεί να συνέλθει καθώς βλέπει τον μικρό ντροπαλό Αρθούρο με τα αγγελικά χαρακτηριστικά μπροστά του. Ο έρωτας είναι ακαριαίως. Η αρχική φιλία γρήγορα μετατρέπεται σε φλογερό δεσμό, μια σειρά φράσεων και υπονοούμενων στην επιστολή του Βερλαίν στον Ρεμπώ με ημερομηνία 2 Απριλίου 1872, το μαρτυρούν: «[...] Οπωσδήποτε θα ξαναειδωθούμε! Πότε; Ας περιμένουμε λίγο! Σκληρές αναγκαιότητες! Άχαρες περιστάσεις! -έστω! Και σκατά και στις μεν, σκατά και στις δε. Όπως σκατά και σε Μένα! - και σε Σένα! [...] Και ποτέ να μην περάσει η ιδέα από το μυαλό σου ότι θα σε εγκαταλέιψω. -Remember! Θυμητικό Δικός σου P.V. Και να μου γράψεις σύντομα! Και να μου στείλεις τους παλιούς σου στοίχους και τις καινούργιες προσευχές σου. - Εν τάξει Rimbaud;»²

Ο ερχομός του Ρεμπώ στο Παρίσι βρίσκει τον Βερλαίν σε πολύ κακή στιγμή αφού, είναι παντρεμένος προ τριμήνου, μένει με τα πεθερικά του και περιμένει παιδί. Η εξεγερμένη και άρρυθμη μποέμικη και ριψοκίνδυνη ζωή του Ρεμπώ γοητεύει τον Βερλαίν. Έτσι παίρνει την απόφαση να αφήσει γυναίκα και παιδί και να τον ακολουθήσει. Οι αντιδράσεις της γυναίκας του που του ζητά διαζύγιο, αναγκάζουν τον Ρεμπώ να γυρίσει πίσω στη Σαρλβίλλ τον Μάρτιο του 1872. Ο χωρισμός είναι οδυνηρός για τον Ρεμπώ όπως μαρτυρά η επιστολή που έστειλε στον Βερλαίν τον Απρίλιο. Ο Βεραίν εξακολουθεί να του γράφει και του συστήνει υπομονή: «[...] λοιπόν να μ' αγαπάς να φυλάγεσαι και έχεις εμπιστοσύνη. Όντας πολύ αδύναμος έχω μεγάλη ανάγκη από καλοσύνες. [...] Μα πότε διάβολε θα ξεκινήσουμε για κείνο το δρόμο του μαρτυρίου, ε; [...] μόλις φτάσεις να με σφίξεις αμέσως με τρόπο που να μην τραντάξω, - και θα τα καταφέρεις τόσο καλά! [...]».³

Paul Verlaine, σχέδια των Félix-Régamey (αρ.) Péaron (δε.)

Στις 7 Ιουνίου του 1872 φεύγουν μαζί στο Βέλγιο. Η μποέμικη περιπέτεια έχει αρχίσει. Τον ίδιο μήνα η Ματθίλδη έρχεται στο Βέλγιο και επιχειρεί να συμφιλιωθεί μαζί του. Ο Βερλαίν την ακολουθεί μέχρι τα σύνορα αλλά εκεί την εγκαταλείπει και γυρνά στον Ρεμπώ. Οι δυο φίλοι εξακολουθούν να ζουν στις Βρυξέλλες, όπου, σύμφωνα με μιαν αστυνομική αναφορά, «χαίρονται φανερά τον έρωτά τους», μέχρι τις 7 Σεπτεμβρίου οπότε μπαρκάρουν από την Οστάνδη για το Λονδίνο. Εκεί οι ποιητές θα γίνουν θιασώτες μιας μποέμικης ζήσης με τρελλά μεθύσια. Η ζωή τους εξελίσσεται στην ουσία σε μια οργανωμένη και ηθελημένη φυγή από την πραγματικότητα. Εκεί όμως θα αρχίσουν και τα πρώτα ρήγματα στη σχέση του.

Τέλη Νοεμβρίου ο Ρεμπώ φεύγει για το Παρίσι και τη Σαρλβίλλ. Ο Βερλαίν μόνος στο Λονδίνο αρρωσταίνει νομίζει ότι θα πεθάνει και τον καλεί κοντά του. Ο Ρεμπώ επιστρέφει στις 2 Ιανουαρίου του 1873. Στις 4 Απριλίου αναχωρούν και οι δυο για το Βέλγιο. Ο Ρεμπώ πάει να δει τους δικούς του στη Ρος, εκεί θα αρχίσει τη συγγραφή του Μια εποχή στην κόλαση. Ο Βερλαίν μένει στη Ζεονβίλλ, στο βελγικό Λουξεμβούργο, απ’ όπου και στέλνει στον Lapelletier τα χειρόγραφα της συλλογής του Ρομάντζες χωρίς Λόγια, (Romances sans paroles) μαζί με την αφιέρωση στον Ρεμπώ: «[...] Επιμένω πολύ στην αφιέρωση στον Ρεμπώ. Κατ' αρχάς σαν διαμαρτυρία, έπειτα γιατί οι στίχοι αυτοί έγιναν όταν ήταν αυτός κοντά και με πίεζε πολύ να τους γράψω, προπάντων σαν ένδειξη ευγνωμοσύνης για την αφοσίωση και την στοργή που μου έδειξε πάντα και ειδικά όταν κόντευα να πεθάνω. Δεν πρέπει η δίκη αυτή να με κάνει αχάριστο. Κατάλαβες;».⁴

Χειρόγραφο του Βερλαίν της συλλογής Ρομάντζες χωρίς Λόγια, (Romances sans paroles) μαζί με την αφιέρωση στον Ρεμπώ, διαγραμμένη (αρ)

Στον Ρεμπώ γράφει: «Για την ώρα σε φιλώ πολύ και βασίζομαι σε μια πολύ προσεχή συνάντηση που μ' αφήνεις να ελπίζω γι' αυτή τη βδομάδα. Μόλις μου κάνεις νόημα θα τρέξω. Αδελφέ μου, (αδελφός – απλώς) ελπίζω. Όλα θα πάνε καλά θα ευχαριστηθείς. Σύντομα λοιπόν! Να γράψεις γρήγορα θα έχεις σύντομα τα αποσπάσματά σου. Είμαι το δικό σου (πάντα ανοιχτό μουνί), δεν έχω εδώ μπροστά μου τα ανώμαλά μου ρήματα [...]».⁵

Στις 25 Μαΐου, αναχωρούν πάλι για το Λονδίνο. Η συμβίωσή του πάλι είναι γεμάτη καυγάδες. Στις 3 Ιουλίου ο Βερλέν παίρνει το πρώτο πλοίο για την Αμβέρσα. Πάνω στο πλοίο γράφει στον Ρεμπώ για την φυγή του αναγγέλλοντάς του τη διάλυση του δεσμού τους. Απελπισμένος ο Ρεμπώ του γράφει: «Γύρνα, γύρνα ακριβέ μου φίλε, μοναδικέ φίλε γύρνα. Σου ορκίζομαι: θα είμαι καλός. Ήμουνα μαζί σου κατσούφης, γιατί πεισμάτωσα για ένα αστείο, και τώρα το χιλιομετανιώνω. Γύρνα, όλα θα ξεχαστούν γρήγορα. Τι δυστυχία να πιστέψεις σ' αυτό το αστείο. Δυο μέρες τώρα δεν κάνω άλλο παρά να κλαίω. Γύρνα. Δείξε θάρρος ακριβέ μου φίλε. Τίποτα δεν χάθηκε. [...] Ζήσαμε δυο χρόνια μαζί για να καταντήσουμε σ' αυτό το χάλι; Τι θα κάνεις; Αν δεν θες να έρθεις εδώ, θες να' ρθω να σε βρω εγώ εκεί που βρίσκεσαι; Ναι, εγώ είχα άδικο. Ω, δεν θα με ξεχάσεις. Εγώ σ' έχω πάντα κοντά μου. Μόλα αποκρίσου στο φίλο σου, μήπως δεν πρέπει πια να ζήσουμε μαζί; Και στην επιστολή με ημερομηνία 5 Ιουλίου 1873 του γράφει: [...] Η μόνη αληθινή κουβέντα είναι: γύρνα, θέλω να είμαι μαζί σου, σε αγαπώ. Άκουσέ με, δείξε θάρρος, και τότε θα φερθείς με ειλικρίνεια. Διαφορετικά σε οικτείρω. Αλλά, σ' αγαπώ, σε φιλώ, και θα ξαναειδωθούμε».⁶

Ο Βερλαίν γράφει στη μητέρα του Ρεμπώ στη γυναίκα του και στη μητέρα του ότι θα αυτοκτονήσει. Η μητέρα του Ρεμπώ του απαντάει με ένα μακροσκελές γράμμα προσπαθώντας να τον αποτρέψει. Η μητέρα του τρέχει κοντά του, ενώ η γυναίκα του δεν ανοίγει καν το γράμμα, αδιαφορώντας. Πηγαίνει στις Βρυξέλλες. Στις 8 Ιουλίου καλεί, με τηλεγράφημά του τον Ρεμπώ που φτάνει το ίδιο βράδυ. Ο Ρεμπώ του ανακοινώνει την απόφασή του να τον εγκαταλείψει και να εγκατασταθεί μόνιμα στο Παρίσι. Ο Βερλαίν αρνείται να τον αποχωριστεί προσπαθεί να τον πείσει να μείνει κοντά του, έτσι, κατά τη διάρκεια της ζωηρής λογομαχίας ο Βερλάιν πυροβολεί τον Ρεμπώ δύο φορές, τραυματίζοντάς τον ελαφρά στο χέρι. Ο Ρεμπώ αποκήρυξε κάθε ποινική δίωξη εναντίον του φίλου του. Αλλά ενώ ο Βερλαίν συνόδευε τον Ρεμπώ στο σταθμό απ’ όπου θα αναχωρούσε για το Παρίσι, παρεξηγώντας μια κίνηση του Βερλαίν και νομίζοντας ότι ήθελε να τον δολοφονήσει, άρχισε να καλεί σε βοήθεια, έτσι κάποιος αστυφύλακας τους οδήγησε στο τμήμα. Εκεί ο Ρεμπώ είπε για την προ ημερών απόπειρα του φίλου του εναντίον του. Ο Βερλαίν θα καταδικαστεί σε δυο χρόνια φυλακή, αφού οι δικαστές επέβαλαν το ανώτατο της ποινής, επιδιώκοντας να στιγματίσουν την απαράδεκτη για την εποχή ομοφυλοφιλία του. Ο Βερλαίν θα την εκτίσει στη Μονς.

Δυο μήνες μετά ο Ρεμπώ εκδίδει το Μια Εποχή στην Κόλαση. Τον Μάιο του 1874 εκδίδονται οι Ρομάντζες χωρίς Λόγια του Βερλαίν χωρίς την αφιέρωση στον Ρεμπώ. Την ίδια χρονιά στις 24 Απριλίου εκδίδεται το διαζύγιο του Βερλαίν και της Ματθίλδης. Ο Βερλαίν μέσα στη φυλακή θα προσηλυτιστεί στον καθολικισμό. Όταν στις 16 Ιανουαρίου 1875 αποφυλακίζεται, περνά δυο μέρες στη Στουτγάρδη παρέα με τον Ρεμπώ. «Ο Βερλαίν έφτασε εδώ τις προάλλες, μ’ ένα κομπολόι προσευχής στα χέρια… Τρεις ώρες μετά απαρνήθηκε το Θεό και κάναμε να ματώσουν οι 98 πληγές του Ν.Σ. […]».⁷

Οι συζητήσεις τους για άλλη μια φορά είναι βίαιες, έτσι ο Ρεμπώ αναχωρεί για το Λονδίνο όπου θα μείνει για κάποιο διάστημα (Στικνεϋ, Λινκλσάι) και θα διδάξει.

Τον Δεκέμβριο, με επιστολή του στον Ρεμπώ, ο Βερλαίν, δίνει οριστικό τέλος στις σχέσεις τους. Οι δυο άντρες δεν θα ειδωθούν ποτέ ξανά.

Ανρύ Φαντέν-Λατούρ (Henri Fantin-Latour) «Η άκρη του τραπεζιού» (1872), Μουσείο Ορσαί, Παρίσι

Αργότερα ο Βερλαίν στο βιβλίο του Οι Καταραμένοι Ποιητές⁸ (Poétes maudits, 1888), θα γράψει: «Είχαμε την τιμή να γνωρίσουμε τον Αρτύρ Ρεμπό. Σήμερα κάποια πράγματα μας κρατούν μακριά του, χωρίς, εννοείται, ο πολύ βαθύς θαυμασμός μας για τη μεγαλοφυΐα του να 'χει ποτέ ελαττωθεί.

«Στη σχετική μακρινή εποχή της φιλίας μας ο Αρτύρ Ρεμπό ήταν ένα παιδί δεκάξι ως δεκαεφτά χρονών, ήδη εφοδιασμένος μ' όλες τις ποιητικές αποσκευές που θα του χρειάζονταν ώστε να τον αναγνωρίσει το πραγματικό αναγνωστικό κοινό και που εμείς θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε με όσο μπορούμε περισσότερα παραθέματα.

Σαν άντρας ήταν ψηλός, καλοφτιαγμένος, σχεδόν αθλητικός τύπος, με πρόσωπο τέλεια ωοειδές, ενός έκπτωτου αγγέλου, με μαλλιά ανοιχτά καστανά, ακατάστατα και με μάτια ανήσυχα που είχαν ένα χρώμα ανοιχτογάλαζο [...]».

Αλήθεια πόση επιθυμία κρύβουν αυτά του τα λόγια!!

Βερλαίν και Ρεμπώ, λεπτομέρεια του πίνακα του Ανρύ Φαντέν-Λατούρ «Η άκρη του τραπεζιού», (1872)

ΟΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΕΡΛΑΙΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Οι πρώτες μεταφράσεις του Βερλαίν στην Ελλάδα έγιναν από τον Τέλλο Άγρα. Ο Άγρας μετέφρασε συνολικά δεκαπέντε ποιήματα για τα περιοδικά Μούσες και Νέα Εστία. Πρώτη μετάφραση στο περ. Μούσα χρ. Α', Ιούλιος 1921 σελ. 200. Ακολούθησαν ο Πορφύρας με τρία, οι Μαλακάσης, Καρυωτάκης και Παπατσώνης από ένα. Πολύτιμη είναι επίσης η Βιβλιογραφία Παύλου Βερλαίν του Γ.Κ. Κατσίμπαλη (1956). Ωστόσο απουσιάζει ως σήμερα μια συστηματική μετάφραση και ενασχόληση με το ποιητικό έργου του Βερλαίν.

Οι περισσότεροι μελετητές βέβαια αποφεύγουν να αναφερθούν στην ομοφυλοφιλία του, με αποκορύφωση το κείμενο του Κώστα Βάρναλη Βερλαίν (Verlaine), Παύλος Μαρία⁹ στο οποίο ούτε λίγο ούτε πολύ, προσπαθεί να αγιοποιήσει τον Βερλαίν, παρουσιάζοντάς τον σαν καλό οικογενειάρχη που αγαπούσε τη γυναικούλα του και που παρασύρθηκε από το «κακό παιδί» τον Ρεμπώ τον οποίο παρουσιάζει με τα μελανότερα χρώματα: «κυνικός, δεσποτικός, μεγαλομανής, ψυχρώς, amoral, περιφρονητικός των πάντων και ανήσυχος τυχοδιώκτης», ο οποίος σύμφωνα με τον Βάρναλη, είναι υπαίτιος για όλα τα βάσανα του ποιητή. Ενώ ο Βερλαίν: «... πάντοτε επιθύμησε μιαν ζωήν αστικήν και ύσηχον, και πάντοτε ενοστάλγησε την θέρμην της οικογενειακής στέγης». Φτάνει μάλιστα να αναφέρει ότι «η γυναίκα αυτή (η Ματθίλδη) έπαιξε σπουδαιότατον ρόλον εις την ζωήν, όσο και εις την ποίηση του Βερλαίν». Είναι να γελάει κανείς όταν η αλήθεια είναι ότι, ο Βερλαίν είχε εκδώσει τρεις ποιητικές συλλογές πριν γνωρίσει τη Ματθίλδη, και έξέδωσε την επόμενη γνωρίζοντας τον Ρεμπώ· συλλογή μάλιστα που του είχε αφιερώσει, αφού αυτός στάθηκε η έμπνευσή του, όπως ο ίδιος αναφέρει σε γράμμα του στον Lapelletier, απόσπασμα του οποίου αναφέρθηκε παραπάνω, για να ακολουθήσουν και άλλες αφού είχε χωρίσει. Όσο ήταν παντρεμένος με την Ματθίλδη, η πέννα του είχε πέσει σε λήθαργο. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό, ο ομοφοβικός Βάρναλης έχοντας υιοθετήσει τις κοινωνικές αντιλήψεις του σταλινικού καθεστώτος για τον ομοερωτικό σεξουαλικό προσανατολισμό, που ήταν βαθιά ριζωμένες στα ολοκληρωτικά καθεστώτα των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης και στη μη ανεκτική συνείδηση των εξουσιών τους, φτάνει στο σημείο να παραποιεί και να ερμηνεύει κατά πως θέλει τα γεγονότα, τονίζοντας βέβαια την παραμονή του Βερλαίν στη θέση εργασίας του κατά τη θυελλώδη περίοδο της παρισινής Κομμούνας γεγονός που στοίχισε στον ποιητή την απόλυσή του. Γράφει χαρακτηριστικά «Η διάδοσης αυτή (εν. την ομοφυλοφιλία του ποιητή) εύρισκεν εύκολη αντίληψη εις τους φιλολογικούς κύκλους των Παρισίων και εγίνετο πιστευτή λόγω της τυχωδιοκτικής και παραλυμένης ζωής του ποιητού και της μεγάλης του ελευθεροστομίας, η οποία εξελαμβάνετο ως κυνισμός, ενώ επρόκειτο περί διαστροφής μάλλον της φαντασίας του παρά των ηθών του». Αλλά εδώ υπαίτια είναι μάλλον η φαντασία του Βάρναλη που δεν φτάνει για να εξηγήσει τόσο την ερωτική σχέση του Βερλαίν με τον Ρεμπώ όσο και την μετέπειτα σχέση με τον νεαρό Lucien Létinois. Επειδή όμως τους ποιητές πρέπει να τους κρίνουμε από την ποίησή τους κι από τίποτε άλλο, πολύ φοβάμαι ότι ο Βάρναλης με το στρατευμένο του έργο δεν μπορεί να δει πέρα από την κατακκόκινη μύτη του.

Σημειώσεις:

1. Pierre Petitfils, «Ρεμπό», εκδόσεις Νέα σύνορα 1992.

2. Γράμμα του Βερλαίν στον Ρεμπώ, Arthur Rimbaud-Paul Verlaine «Αλληλογραφία 1871-1875», εκδόσεις Ερατώ 1994.
3. Όπως προηγούμενο.
4. Όπως προηγούμενο.
5. Γράμμα του Βερλαίν στον Ρεμπώ, οι λέξεις στις παρενθέσεις είναι στα αγγλικά, Arthur Rimbaud-Paul Verlaine «Αλληλογραφία 1871-1875», εκδόσεις Ερατώ 1994.
6. Γράμμα του Ρεμπώ στον Βερλαίν, «Γράμματα του Αρθούρου Ρεμπώ», εκδόσεις Νεφέλη, 1984.
7. Γράμμα του Ρεμπώ στον Ernest Delahaye, «Arthur Rimbaud-Paul Verlaine Αλληλογραφία 1871-1875», εκδόσεις Ερατώ 1994.
8. Πολ Βερλέν, «Οι Καταραμένοι Ποιητές» (Ρεμπώ, Κορμπιερ, Μαλαρμέ), εκδόσεις Αιγόκερος 1982
9. Επίμετρο στο Paul Verlaine «Νυχτερινή φαντασία», εκδόσεις ποταμός, 2003

ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΒΕΡΛΑΙΝ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Οι καταραμένοι ποιητές, εκδόσεις Αιγόκερος, 1982.
25+6 ποιήματα, μετάφραση Κ. Καρυωτάκη, εκδόσεις Στοχαστής 2009.
Σκιές στο φως, εκδόσεις Νεφέλη 2008.
Νυχτερινή φαντασία, εκδόσεις Ποταμός 2003.
Αλληλογραφία, εκδόσεις Ερατώ 1994.
Αναμνήσεις ενός χήρου, εκδόσεις Ερατώ 1982.
Προσεγγίσεις στη γαλλική ποίηση, εκδόσεις Πρόσπερος 1986.

Πορτρέτο του Paul Verlaine από τον Gustave Courbet

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΠΩΛ ΒΕΡΛΑΙΝ

1844. 30 Μαρτίου: Γέννηση του Πώλ Βερλάιν (Paul-Marie Verlaine) στο Metz. Ο πατέρας του Nicolas (1798-1865), που κατάγεται από την επαρχεία des Fotts (σημερινό βελγικό Λουξεμβούργο) είναι λοχαγός του 2ου Μηχανικού. Η μητέρα του, Elisa Dehée (1809-1886) γεννήθηκε στο Fampoux στο Pas-de-Calais.

1851. Μετά από πολλές αλλαγές φρουράς (Montpelier, Séte, Nîmes, μετά πάλι στο Metz) ο λοχαγός Βερλαίν παραιτείται από το στράτευμα και η οικογένεια εγκαθίσταται στο Παρίσι.

1853. 17 Απριλίου: Γέννηση της Mathilde Mauté.

1854. 20 Οκτωβρίου: Γέννηση του Αρθούρου Ρεμπώ (Jean-Artur Rimbaud).

1858. 12 Δεκεμβρίου: Ο Βερλαίν, που πηγαίνει στην τέταρτη τάξη του Λυκείου Βοναπάρτη (Condorcet), στέλνει στον Βίκτορα Ουγκώ ένα ποίημα από είκοσι δωδεκασύλλαβους στοίχους, το «Ο Θάνατος» («La Mort»).

1862. 16 Αυγούστου: Ο Βερλαίν γίνεται δεκτός στις εξετάσεις για το απολυτήριο λυκείου. Περνά τις διακοπές του στο Lécluse. Τον Οκτώβριο γράφεται στη Νομική Σχολή. Διαβάζει πολύ Baudelaire, Bauville, Hugo, Glatigny αλλά και Gatulle Mendés στους οποίους αργότερα θα αναγνωρίσει «τους δασκάλους και κατά κάποιο τρόπο ταυτόχρονα τους συνενόχους» του.

1863. Ο Βερλαίν συχνάζει σε καφενεία όπου μιλούν μεταξύ τους οι φίλοι για την ποίηση και σε μερικά φιλολογικά σαλόνια.

Αύγουστος: Η επιθεώρηση της ηθικής επιστημονικής και καλλιτεχνικής περιόδου (Revue du progress maral, scientifique eu artistique) που ιδρύθηκε από τον Louis-Xavier de Ricard, δημοσιεύει το σονέτο του Βερλαίν, το «Monsieux Prudhomme».

1864. Ο Βερλαίν παραιτείται από τις σπουδές του στα νομικά, εργάζεται σαν υπάλληλος σε μια ασφαλιστική εταιρεία, κατόπιν σαν αποστολέας στη δημαρχία του IX διαμερίσματος. Από ‘κει θα περάσει στο Hôtel de Ville και κατόπιν, την επόμενη χρονιά, στη Νομαρχία του Σικουάνα.

1865. Δημοσιεύεται στο «Η Τέχνη» (L’Art) ένα άρθρο για τον Barbey d’ Aurevilly, μια μελέτη για τον Μπωντλαίρ και δύο ποιήματα που θα συμπεριληφθούν στα «Poémes saturiuens»: «Dans les bois» και «Nevermore». Ο Βερλαίν συχνάζει στη βιβλιοθήκη του Alphonse Lemerre, όπου συναντιώνται οι μέλλοντες παρνασσιακοί.

1866. Μάρτιος: Πρώτο τεύχος του Σύγχρονου Παρνασσιακού (Parnassieu contemporain). Το έννατο (21 Απριλίου) περιέχει εφτά ποιήματα του Βερλαίν. 17 Νοεμβρίου: Η εφημερίδα της βιβλιοθήκης ανακοινώνει την έκδοση των «Poémes saturiuens» στου Lemerre.

1867. 16 Φεβρουαρίου: Θάνατος της Elisa Dujardin. Πολλά ποιήματα δημοσιεύονται σε περιοδικά.

2 Σεπτεμβρίου: Ο Βερλαίν παρευρίσκεται στην κηδεία του Μπωντλαίρ. Τέλος Δεκεμβρίου: Ο Poulet Malassis δημοσιεύει παράνομα τις φίλες (Les Amies) Καταδικασμένα τον Μάιο του 1868 από το πλημμελειοδικείο της Lille αυτά τα σοννέτα θα αποτελέσουν το πρώτο τμήμα του «Parallélemant».

1868. Ο Βερλαίν συχνάζει στο Σαλόνι της Nina de Villard (Nina de Callias). Διακοπές στο Paliseul, στο βελγικό Λουξεμβούργο.

1869. Μάρτιος: Μπαίνουν σε κυκλοφορία τα «Fêtes galantes». Τέλος Ιουνίου: συνάντηση της Mathilde Mauté στο σπίτι του Charles de Sivry. Απανωτές κρίσεις αλκοολισμού. Ο Βερλαίν κάνει δυο απόπειρες να σκοτώσει τη μητέρα του. Τον Ιούλιο ζητά το χέρι της Ματθίλδης. Γράφει τα περισσότερα από τα ποιήματα του «La Bonne Chanson», αλλά παραμένει συνδεδεμένος με τον Lucien Viotti, φίλο του από την παιδική ηλικία που θα πεθάνει το 1870. (Το «Αναμνήσεις ενός χήρου» θυμίζει «Τις τέλειες αναλογίες του εφηβικού κορμιού»).

1870. 12 Ιουνίου: Τελειώνει το τύπωμα του «La Bonne Chanson».

11 Αυγούστου: Γάμος του Βερλαίν με την Mathilde Mauté.

Ο Βερλαίν προσχωρεί στο 160· τάγμα της Εθνοφρουράς. Προαγωγή· στο τέλος της χρονιάς, γίνεται «υπάλληλος-συντάκτης».

1871. Στη διάρκεια της Κομμούνας, ο Βερλαίν παραμένει στη θέση του, πράγμα που θα του κοστίσει, τον Ιούλιο, την απόλυσή του.

10 Σεπτεμβρίου: Ερχομός του Ρεμπώ στο σπίτι των Mauté. Μένει εκεί δεκαπέντε μέρες.

30 Οκτωβρίου: Γέννηση του Georges Verlaine. Βίαιες οικογενειακές σκηνές.

1872. Ο Βερλαίν, πηγαίνει χωρίς αναβολή από τη γυναίκα του στο Ρεμπώ, διακόπτοντας και αποκαθιστώντας επανειλημμένα τις σχέσης του με την Ματθίλδη. Το Ιούλιο φεύγει από το Παρίσι με τον Ρεμπώ και ταξιδεύει στα βόρεια της Γαλλίας και στο Βέλγιο πριν φύγει για το Λονδίνο, στις 7 Σεπτεμβρίου. Η γυναίκα του εκδηλώνει από την αρχή του χρόνου μια επιμονή για τον χωρισμό.

1873. Παραμονή στο βελγικό Λουξεμβούργο, ενώ ο Ρεμπώ γυρίζει στη Charleville. Τον Μάιο οι δυο ποιητές ξαναφεύγουν για το Λονδίνο, μέσω Αμβέρσας. Στην αρχή του Ιουλίου, ο Βερλαίν φεύγει από το Λονδίνο για τις Βρυξέλλες, αναγγέλλοντας στον Ρεμπώ, στην μητέρα του και στην Ματθίλδη ότι θα σκοτωθεί, αν αυτή η τελευταία αρνηθεί να επιστρέψει στην συζυγική ζωή.

10 Ιουλίου: Στις Βρυξέλλες πυροβολεί τον Ρεμπώ δύο φορές με ένα περίστροφο και καταδικάζεται σε δύο χρόνια φυλάκιση. Θα τα περάσει στη Mons. Το «Μια Εποχή στην Κόλαση» (Une saison en Enfer) κυκλοφορεί τον Οκτώβριο.

1874. Μάρτιος: Δημοσίευση των «Romances sans paroles», που ολοκληρώθηκαν το πολύ μέχρι τον Μάιο της προηγούμενης χρονιάς.

24 Απριλίου: Το δικαστήριο του Σηκουάνα αποφασίζει το χωρισμό των δύο συζύγων. Ο Βερλαίν μετανιώνει. 1875. 16 Ιανουαρίου: Ο Βερλαίν απελευθερώνεται. Περνά δυο μέρες στην Στουτγάρδη με τον Ρεμπώ. Που του δείχνει και του εμπιστεύεται το χειρόγραφο των «Εκλάμψεων» (Illuminations). Βίαια φιλονικία.

1878. Ο Βερλαίν που έχει προσπαθήσει να συμφιλιωθεί με την Ματθίλδη, κυριεύεται από το πάθος του για έναν από τους μαθητές του, τον Lucien Létinois.

1879. Αφού έχασε τη θέση του τον Σεπτέμβριο, ο Βερλαίν οδηγεί τον Létinois στην Αγγλία. Διδάσκουν γαλλικά μέχρι τον Δεκέμβριο. Επιστροφή στη Γαλλία.

1880. Αγορά αγροκτήματος κοντά στο Rethel. Ο Βερλαίν ζει εκεί με τον Lucien Létinois και με τους γονείς του νεαρού. Επειδή ο Lucien είναι δεσμευμένος ένα χρόνο με τον στρατό, ο Βερλάιν τον ακολουθεί στο Reims. Τον Νοέμβριο κυκλοφορεί το «Sagesse» με έξοδα του συγγραφέα.

1883. 7 Απριλίου: Θάνατος του Lucien Létinois σε ηλικία 23 ετών. Ο Βερλαίν αγοράζει με την μητέρα του το σπίτι των γονιών Létinois στο Coulommes και εγκαθίσταται εκεί.

1885. 24 Μαρτίου: Ο Βερλαίν καταδικάζεται για βιαιότητα εναντίον της μητέρας του σε ένα μήνα φυλάκιση που εκτίει στο Vauziers. Τον Μάρτιο ο χωρισμός του ζεύγους Βερλαίν μετατρέπεται σε διαζύγιο. Αλητεία στις Ardennes. Πρώτη παραμονή στο νοσοκομείο Braussais για υδράρθρωση στο γόνατο.

1886. 21 Ιανουαρίου: Θάνατος της μητέρας του Βερλάιν. Παραμονή στο νοσοκομείο Tenon, μετά στο Braussais. Η Ματθίλδη ξαναπαντρεύεται. Οι «Αναμνήσεις ενός χήρου» (Les Mémoires d’ un veuf). Έκδοση των «Illuminations».

1887. Ο Βερλαίν περνά σχεδόν όλο το χρόνο σε διάφορα νοσοκομεία.

1888. Τον καιρό που είναι έξω από νοσοκομεία ο Βερλαίν εκδίδει με τον Vanier το «Amour» και την καινούργια έκδοση, πολύ διογκωμένη, των «Καταραμένων Ποιητών» (Poétes maudits). Η φιλία του για τον ζωγράφο Cazals γίνεται όλο και πιο έντονη.

1889. 20 Ιουνίου: Έκδοση του «Parallélement». Παραμονή στο Braussais και θεραπεία στο Aix-les-Bouns.

1890. «Dédicaces». Ο Βερλαίν συνδέεται με την Philoméne Boudin. Παράνομη έκδοση των «Femmes».

1891. Τον καιρό που βρίσκεται έξω από το νοσοκομείο, ο Βερλαίν εκδίδει το «Bonheur» και με τον Frasquelle το «Choix de poesies». Γνωρίζει την Eugénie Krantz.

10 Νοεμβρίου: Θάνατος του Ρεμπώ. «Chansons pour elle». Ο Βερλαίν απαντά στην έρευνα του Jules Huret για τον συνβολισμό. «Mes hôpitaux».

1839. Διαλέξεις στο Βέλγιο, κατόπιν, στο τέλος του χρόνου στην Αγγλία. Έκδοση των «Elegies», των «Odes en son honneur», των «Mes prisons» και των «Quinze jours en Hollande». Τον Ιούλιο ο Βερλάιν είναι υποψήφιος της Γαλλικής Ακαδημίας.

1894. Ο Βερλαίν στην πιο μεγάλη εξαθλίωση περνά άνα μεγάλο μέρος του χρόνου στο νοσοκομείο. Εκλέγεται με το θάνατο του Leconte de Lisle, πρίγκηπας των ποιητών. Το υπουργείο Δημόσιας Εκπαίδευσης του παραχωρεί ένα βοήθημα 500 φράγκων. «Epigrammes». Μια επιτροπή συγγραφέων και κοσμικών ανθρώπων προθυμοποιείται να του καταβάλει μια μηνιαία σύνταξη 150 φράγκων.

1895. Κοινή ζωή με την Eugénie Krantz. Δύο φορές ακόμη επαναλαμβάνεται το βοήθημα των 500 φράγκων. Οι «Confessions». Εγκαθίσταται τον Σεπτέμβριο στην οδό Descartes.

1896. 8 Ιανουαρίου: Θάνατος του Βερλαίν.

Πηγή:

Πωλ Βερλαίν, Οι αναμνήσεις ενός χήρου, εκδόσεις Ερατώ, Αθήνα, 1982