gay ekfansi: André Gide (1867-1951), a tribute

^{Ο
Αντρέ Ζιντ σε φωτογραφία του 1893}

Αντρέ Ζιντ (André Gide), αφιέρωμα

Το έργο του Αντρέ Ζιντ (André Gide) άσκησε μεγάλη επίδραση στην παγκόσμια λογοτεχνία και έδωσε τροφή για πλήθος μακρών και έντονων συζητήσεων· ένα έργο που τάσσεται ανοιχτά ενάντια σε κάθε συμβατικότητα και διακηρύσσει πίστη στην απόλυτη ειλικρίνεια. Ο Ζιντ με μυθιστορήματα όπως: Στενή πόρτα, Ποιμενική συμφωνία, Ανήθικος, εξέφρασε την αβεβαιότητα των πνευματικών τάσεων και εκδηλώσεων, αλλά και την ανησυχία της εποχής του. Αν και τα πρώτα του έργα τα δημοσίευσε με το ψευδώνυμο Ανδρέας Βάλτερ, μένοντας για αρκετά χρόνια άγνωστος στο ευρύ κοινό, ο Ζιντ δεν άργησε να γίνει γνωστός και να διαβαστεί.

Μέσα από το έργο αυτό ο Ζιντ, αντιμετωπίζει τη ζωή με αισιοδοξία και τονίζει την αξία της απελευθέρωσης του ατόμου. Το συγγραφικό έργο του Ζιντ εκτιμήθηκε για τον αυθορμητισμό και την πλαστικότητα από τη μεταπολεμική γενιά, που τον τοποθέτησε στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το 1947 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ. Η οξυδέρκεια του Αντρέ Ζιντ και το ερευνητικό του πνεύμα, τον έκαναν να ασχοληθεί με θέματα που άλλοι ούτε θα συλλογίζονταν να αγγίξουν καν. Στο σχεδόν αυτοβιογραφικό του έργο Αν ο σπόρος πεθάνει, δε δίστασε να ομολογήσει τον ερωτικό του προσανατολισμό στο ίδιο του το φύλο. Φίλος με τον Όσκαρ Ουάιλντ (είχαν συναντηθεί στο Παρίσι μετά την αποφυλάκιση του Ουάιλντ, αλλά και λίγο αργότερα στο Αλγέρι), δε θα διστάσει να γράψει ένα βιβλίο γι' αυτή του τη φιλία -στα ελληνικά κυκλοφορεί σε υπέροχη μετάφραση από τον Ναπολέων Λαπαθιώτη. Το 1911 κυκλοφορεί ανώνυμα το Corydon, θέμα; η ομοφυλοφιλία. Να θυμίσουμε ότι η ρωμαιοκαθολική εκκλησία με διάταγμά της στις 24 Μαΐου 1952, ένα χρόνο μετά το θάνατό του, κατέταξε το σύνολο των έργων του Ζιντ στο Index (πίνακα των απαγορευμένων από τη ρωμαιοκαθολική εκκλησία βιβλίων).

Corydon¹

Την πρώτη έκδοση του Corydon την αποτέλεσαν οι δυο πρώτοι διάλογοι και μικρό μέρος του τρίτου. Δημοσιεύτηκε στις 22 Μαΐου του 1911 με τον τίτλο G. R. D. N. χωρίς όνομα συγγραφέα ή εκδότη, και ήταν εκτός εμπορίου. Η δεύτερη έκδοση έφερε τον τίτλο Corydon,* όμως πάλι δίχως ν’ αναγράφεται τα’ όνομα του συγγραφέα ή του εκδότη, κι εξακολουθούσε να παραμένει εκτός εμπορίου. Η δεύτερη τούτη έκδοση του 1922 περιείχε τους τέσσερεις διαλόγους μ’ έναν πρόλογο Το 1924 ο Corydon δημοσιεύτηκε με το όνομα του συγγραφέα από την Nouvelle Revue Française. Έκτοτε ακολούθησαν απανωτές γαλλικές εκδόσεις, εκδόσεις στα ισπανικά (1925), στα γερμανικά (1932), στα αγγλικά (αμερικανική έκδοση 1952), στα ιταλικά (1953) και πολλές άλλες. Στην τρίτη γαλλική έκδοση, ο Ζιντ προτάσσει: «Οι φίλοι μου ισχυρίζονται πως ένα τέτοιο βιβλίο θα μου προξενήσει το μεγαλύτερο κακό. Δεν πιστεύω πως θα μου αφαιρέσει καμιά αξία ή, καλύτερα, δεν προσάπτω καμιά σπουδαιότητα σ’ αυτά τα πράγματα που ενδέχεται να μου αφαιρέσει: αναγνώριση, τιμές παράσημα, υποδοχές σε κοσμικά σαλόνια –με άλλα λόγια ό,τι ποτέ μου δεν αποζήτησα. Απεναντίας, εκτιμώ μόνο μερικά σπάνια πνεύματα, και αυτά ελπίζω να κατανοήσουν πως η μεγαλύτερη αξία μου έγκειται στο ότι έγραψα το βιβλίο αυτό και τόλμησα σήμερα να το δημοσιεύσω».

Στον πρόλογο της αμερικάνικης έκδοσης τονίζει:

«Μολαταύτα, πιστεύω πως στο βιβλίο ατό είπα σχεδόν όσα είχα να πω πάνω σ’ αυτό το τόσο σπουδαίο θέμα που πριν δεν είχαν ειπωθεί και έχω την πεποίθηση πως θα ‘ρθει μια μέρα που θα αναγνωριστεί η σπουδαιότητά του. […] Ελέχθη πως η ανάγκη του σκανδάλου με ώθησε να το γράψω. Κάθε άλλο. Έκανα παν το δυνατόν να μετριάσω το σκάνδαλο που θα μπορούσε νε προκαλέσει το βιβλίο, προσέχοντας ακόμα και τη φόρμα του. Αν ήταν να το ξαναγράψω τώρα, θα μεταχειριζόμουνα τόνο πολύ πιο καταφατικό, απαλλαγμένον από κάθε ειρωνεία, πρώτα γιατί η φωνή μου απόχτησε σταθερό τόνο, κι ύστερα γιατί συνειδητοποίησα πως είχα πολύ περισσότερο δίκαιο απ’ ό,τι είχα τολμήσει να πιστέψω. Ήξερα πως το βιβλίο μπορούσε να περιμένει. Η ώρα του, στη Γαλλία τουλάχιστον, δεν σήμανε ακόμη. Μήπως σήμανε στην Αμερική; Η δημοσίευση και διάδοση της Έκθεσης του Kinsey** μου επιτρέπει να το υποθέτω και να το ελπίζω».

Σημειώσεις

* Corydon: Κορυδώνας. Το όνομα του νεαρού βοσκού από τις Εκλογές του Βιργιλίου. Ο Κορυδώνας νίκησε σ’ έναν διαγωνισμό τραγουδιού το νεαρό Θύρση. Η εκλογή τελειώνει με τον στίχο: Ex illo Corydon Corydonest tempore nobis: Έκτοτε ο Κορυδώνας ο Κορυδώνας είναι πάντα με μας. 2) Φυσικά, ο Θεόκριτος, πολύ πριν το Βιργίλιο, στο IV Ειδύλλιο, τιτλοφορούμενο»Νομείς, Βάττος και Κορυδών», περιγράφει τον Κορυδώνα σαν ένα συμπαθέστατο και τσαχπίνη βοσκό.

* * Alfred Charles Kinsey (1894-1956). Διάσημος Αμερικανός ζωολόγος και αυθεντία σε ζητήματα σεξουαλικής. Τα πορίσματα των ερευνών του, μαζί με επιτελείο ειδικευμένων επιστημόνων, δημοσιεύτηκαν σε ογκώδη τόμο και προκάλεσαν θύελλα διαμαρτυριών αλλά έχυσαν φως και διευκρίνισαν μια και καλή ένα θέμα που ήταν ταμπού. Βάση της θεωρίας του είναι πως οι άρρενες (περίπου 35-40% του αμερικανικού πληθυσμού) είχαν σε κάποιο στάδιο της ζωής του ομοφυλοφιλικές σχέσεις.

André Gide και Marc Allégret

Χρονολόγιο του Αντρέ Ζιντ²

1867. Πέμπτη, 7 Φεβρουαρίου: Γέννηση στη Ρουένη της Madelaine Rondeaux, μεγαλύτερης κόρης του Emile Rondeaux (του μεγαλύτερου αδελφού της Juliette, μητέρας του Αντρέ Ζιντ και της Mathilde Pochet.

1869. Δευτέρα 22 Νοεμβρίου: Γέννηση του Αντρέ Ζιντ (André Paul Guillaum Gide) στο Παρίσι, οδός Medicis 19, όπου είχαν εγκατασταθεί οι γονείς του μετά το γάμο τους το 1863. Ο πατέρας του Paul Gide (γεννημένος στο Uzes το 1832) ήταν υφηγητής του Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, μητέρα του ήταν η Juliette Rondeaux (γεννημένη στη Ρουένη το 1835).Ο Αντρέ θα είναι το μοναδικό παιδί του ζεύγους Paul Gide.

1877. Ο Αντρέ Ζιντ γράφεται στην 9η τάξη της Ecole Alsacienne, οδός Assas. Ο καθηγητής του κ. Vedel ανακαλύπτει τις κακές του συνήθειες και έτσι ο Αντρέ αποβάλλεται για μερικούς μήνες από το σχολείο. Αρρωσταίνει με ιλαρά και περνά τον χρόνο της ανάρρωσής του στη La Roque. Η υγεία του θα παραμείνει για πάντα επισφαλής και δεν θα μπορέσει να παρακολουθήσει ποτέ του συστηματικά στο σχολείο.

1880. 28 Οκτωβρίου: Ο πατέρας του Paul Gide, πεθαίνει. Κρίσεις άγχους.

1881. Ο Αντρέ Ζιντ και η μητέρα του στο Montpellier. Νευρικές κρίσεις.

1882. Κατά τα τέλη Δεκεμβρίου αποκαλύπτεται στον Αντρέ Ζιντ η ανάρμοστη συμπεριφορά της θείας του Mathide και ο πόνος της ξαδέλφης του Madeleine.

1883. Οικότροφος στο Passy, του κ. Henry Bauer (που εμφανίζεται στο Αν ζήσει ο σπόρος σαν κ. Richard) που τον ωθεί να διαβάζει Amiel. Ο Αντρέ Ζιντ αρχίζει να κρατά ημερολόγιο.

1885. Καλοκαίρι στο La Roque. Διαβάζει με πάθος μυστικιστικά αναγνώσματα με το φίλο του François de Witt-Guizot (ο Lionel στο Αν ζήσει ο σπόρος) και με την ξαδέλφη του Madeleine. Είναι η έντονη περίοδο της Πρώτης Κοινωνίας του.

1887-88. Για ρητορική στην Ecole Alsacienne. Συναντά τον Pirre Louis. Ανακαλύπτει τον Γκαίτε.

Ο André Gide σε νεαρή ηλικία

1888-89. Χρονιά φιλοσοφίας (στο λύκειο Henri-VI και μετά μόνος του). Διαβάζει Σοπενάουερ. Το καλοκαίρι του 1889 ταξιδεύει στη Βρετάνη. Το χειμώνα διαβάζει το Ένας ελεύθερος άνθρωπος του Barrés.

1890. 1η Μαρτίου: Θάνατος του Emile Rondeaux που ο Αντρέ Ζιντ και η Madeleine ξενυχτούν μαζί. Ιούνιος: Ο Ζιντ αποσύρεται στο Menthon-Zaint-Bernard για να γράψει το βιβλίο. Δεκέμβριος: Συναντά στο Montpellier τον Paul Valéry.

1891. Τα τετράδια του Antré Walter. Συναντά τον Barrés κι αργότερα τον Mallarmé. Τον Δεκέμβρη τον Wilde. Το δοκίμιο του Ναρκίσσου.

1892. Τα ποιήματα του Antré Walter. 15-22 Νοεμβρίου: Πηγαίνει να εκπληρώσει τη στρατιωτική του υποχρέωση στο Nancy (αποτάσσεται λόγω φυματίωσης).

1893. Συναντά τον Jammes. Το Ταξίδι του Urien. Η ερωτική απόπειρα. Από τον Οκτώβρη του 1893 ως την άνοιξη του 1894 ταξιδεύει στη Βόρεια Αφρική.

1895. Έλη. Στις 31 Μαΐου πεθαίνει η κ. Paul Gide. Στις 17 Ιουνίου ο Αντρέ Ζιντ αρραβωνιάζεται την ξαδέλφη του. 7-8 Οκτωβρίου: Τελείται ο γάμος τους στο δημαρχείο της Cuverville και στην εκκλησία Etretat. Από τον Οκτώβρη του 95 ως το Μάιο του 96 γαμήλιο ταξίδι (Ελβετία, Ιταλία, Βόρεια Αφρική). Μάιος 1896: Επιστρέφοντας στο La Roque o Αντρέ Ζιντ μαθαίνει πως έχει εκλεγεί δήμαρχος (ο νεότερος δήμαρχος της Γαλλίας). Ρήξη με τον Louis.

1897. Οι γήινες τροφές. Συνδέεται με τον γιατρό Vangeon (Henri Ghéon).

1899. Ο κακοαλυσοδεμένος Προμηθέας, Φιλοκτήτης, El Hadj, Ταξιδιωτικά σημειώματα. Αρχίζει αλληλογραφία με τον Glaudel (που τότε ύπατος στο Fon-Tcheou), που είχε συναντήσει το 1895 στου Marcel Schwob.

1901. O βασιλιάς Candaule.

1902. Ο ανηθικολόγος.

1904. Σαούλ, Προσχήματα, Oscar Wilde.

1906. Αμύντας.

1907. Η επιστροφή του υπερφυούς παιδιού.

1908. Ο Ντοστογιέφσκι μέσα από την αλληλογραφία του. Ίδρυση της Nouvelle Revue Françoise (με τους Copeau, Schlumbeges, Chéon· αργότερα και ο Jacues Riviére).

1909. Η στενή πύλη.

1910. Πρεμιέρα του Decades de Pontigny (που ιδρύθηκε από τον Paul Desjardins), στο οποίο η ομάδα της N.R.F. θα παραμείνει πιστή.

1911. Isabelle (στον εκδοτικό οίκο της N.R.F.), Καινούργια προσχήματα (στο Mercure de France).

1913. Μετάφραση του Citanjali του Tagore. Τον Οκτώβριο ανοίγει ο Vieux-Colombier, θεατρικό «παράρτημα» της N.R.F. που διευθύνει ο Jacques Copeau. Το Νοέμβρη ο Αντρέ Ζιντ γνωρίζει το νεαρό συγγραφέα του Jean Barois, τον Roger Martin du Gard.

1914. Τα υπόγεια του Βατικανού. Ρήξη, ουσιαστικά οριστική, με τον Glaudel. Ταξιδεύει στην Τουρκία με τον Ghéon. Αναμνήσεις από το κακουργιοδικείο. Μαζί με τον Charles du Bos και τη κυρία Theo Van Rysselberghe (γυναίκα του βέλγου ζωγράφου που ο Henri de Rengnier του είχε γνωρίσει δεκαπέντε περίπου χρόνια πριν) ο Ζιντ δουλεύει καθημερινά στη Γαλλοβελγική Εστία (προσφέρει βοήθεια στους πρόσφυγες που έφυγαν από τα Γαλλικά και Βελγικά εδάφη που είχαν καταλάβει οι Γερμανοί).

1915-16. Ο Ζιντ περνά μια κρίση στις σχέσεις του με την θρησκεία.

1917-18. Μαζί με τον Marc Allégret επισκέπτεται την Ελβετία (Αύγουστος του 1917) και την Αγγλία (καλοκαίρι του 1918). Στις 21 Νοεμβρίου 1918, στο Cuverville, μαθαίνει από τη Madeleine, πως, αμέσως μετά την αναχώρησή του για την Αγγλία με τον Marc, κατέστρεψε όλα τα γράμματα που της είχε γράψει από τα νιάτα τους. Περνά πολλούς μήνες καταπίεσης.

1919. Ποιμενική Συμφωνία.

^{Από αρ: William
Butler Yeats, Marc Allégret, André Gide, (1920), φωτογραφία της Ottoline
Morrell}

1021. Διαλεγμένα κομμάτια. Επίθεση του Massise.

1922. Numquid et tu…? Μεταφράζει το Ο γάμος το ουρανού και της κόλασης του Blake.

1923. 18 Απριλίου: Γέννηση της Catherine κόρης της Elisabeth Van Rysselberghe και του Αντρέ Ζιντ.

1924. Αντανακλάσεις. Τρέχουσα έκδοση του Corydon.

1925-26. Ταξιδεύει στο Κονγκό (Ιούλιος 25-Μάιος 26). Οι παραχαράκτες, Ημερολόγιο των παραχαρακτών, τρέχουσα έκδοση Αν ζήσει ο σπόρος.

1927. Ταξίδι στο Κονγκό. Ο Ζιντ που, πριν από την αναχώρησή του για το Κονγκό είχε πουλήσει ένα μεγάλο μέρος της βιβλιοθήκης του και τη βίλα του της Auteuil, εγκαθίσταται τώρα στο Ιβ της οδού Vaneau. Είναι γείτονας της κυρίας Theo Van Rysselberghe, της Μικρής Κυράς.

1928. Επιστροφή από το Tchad.

1929. Ο Charles du Bos δημοσιεύει τον Διάλογο με τον André Gide. Το σχολείο των γυναικών.

1930. Robert, Η αποκλεισμένη του Poitiers, H υπόθεση Redureau, Οιδίπους. Ταξιδεύει αδιάκοπα.

1932. Η N.R.F. αρχίζει τη δημοσίευση των «Απάντων του Αντρέ Ζιντ» που ο πόλεμος θα σταματήσει το 1939 στον τόμο XV. Ο Αντρέ Ζιντ διακηρύσσει την αυξανόμενη συμπάθειά του για τον κομμουνισμό και τη Σοβιετική Ένωση.

1933. Τα Υπόγεια εκδίδονται σε επιφυλλίδες της Humanité. Πολιτική δραστηριότητα του Ζιντ.

1935. Οι καινούργιες τροφές. Τον Ιούνιο ο Ζιντ μαζί με τον Malraux προεδρεύουν του πρώτου διεθνούς Συνεδρίου των συγγραφέων για την προστασίας της κουλτούρας.

1936. Genevieve. Από τις 17 Ιουνίου ως τις 22 Αυγούστου ταξιδεύει στη Ε.Σ.Σ.Δ. Νοέμβριος: Επιστροφή από την Ε.Σ.Σ.Δ. Τον Ιούνιο του 1937 η έκδοση του Προσθήκες πάνω στην Επιστροφή από την Ε.Σ.Σ.Δ. παγιώνει τη ρήξη του Αντρέ Ζιντ με τον Κομμουνισμό.

^{Εξώφυλλα διαφόρων εκδόσεων του Corydon}

1938. Ταξίδι στην A.O.F. (Γαλλική Δυτική Αφρική). Στις 17 Απριλίου (Πάσχα) πεθαίνει η Madeleine. Ο Ζιντ γράφει το Et nunc manet in te. Στην Ιαπωνία ο Yamamoto Satsuo γυρίζει σε ταινία την Ποιμενική συμφωνία.

1939. Ταξίδι στην Ελλάδα, την Αίγυπτο και τη Σενεγάλη. Ο Ζιντ δημοσιεύει το Ημερολόγιο 1889-1939. Κατά την ανακωχή , μετά από μερικούς ενδοιασμούς, καταδικάζει το καινούργιο πολίτευμα και αποσύρεται από την N.R.F. που συνεργάζεται με τον Drieu la Rochelle.

1942-45. Τύνιδα κι έπειτα Αλγέρι. Σελίδες του ημερολογίου 1939-42. Φανταστικές συνεντεύξεις. Ταξίδι στο Λίβανο και στην Αίγυπτο (Δεκέμβριος 45-Αύγουστος 46).

1946. Θησέας. Ο Jean Delannoy, γυρίζει σε ταινία την Ποιμενική Συμφωνία.

1947. Τον Ιούνιο ο Ζιντ ανακηρύσσεται δόκτωρ της Οξφόρδης τιμής ένεκεν. Το Νοέμβριο παίρνει το βραβείο Νόμπελ.

1948. Αλληλογραφία με τον Francis Jammes. Τα υπόγεια του Βατικανού. (φάρσα βασισμένη στο βιβλίο).

1949-50. Φθινοπωρινά φύλλα. Αλληλογραφία με τον Paul Claudel, Στρατευμένη λογοτεχνία (συγκέντρωση των κειμένων των χρόνων 1930-37), Ανθολογία της Γαλλικής ποίησης, Ημερολόγιο 1942-1949. Ο Nicole Vedres γυρίζει το Η ζωή αρχίζει αύριο (με τους Ζιντ, Le Corbusier, Sartre, Jean Rostand) και ο Marc Allegrét το Μαζί με τον Αντρέ Ζιντ. Στις 13 Δεκεμβρίου 1950 δίνεται η πρεμιέρα των Υπογείων.

1951. Δευτέρα 19 Φεβρουαρίου: Ο Αντρέ Ζιντ πεθαίνει στο Παρίσι στο 1β της οδού Vaneau από πνευμονικό οίδημα. Η τελευταία φράση που έγραψε ήταν: «Δε νομίζω πως η θέση μου στον ουρανό σε συνάρτηση με τον ήλιο θα μου φανερώσει μιαν αυγή λιγότερο όμορφη».

Οι τελευταίες του λέξεις: «Φοβάμαι μήπως οι φράσεις μου γίνουν γραμματικά λαθεμένες. Πρόκειται πάντα για τον αγώνα ανάμεσα στο λογικό και σ’ αυτό που δεν είναι…». Πράγμα που σκανδάλισε πολλούς, μεταξύ αυτών και τον Martin du Gard· ένας πάστορας ευλογεί την ταφή στο νεκροταφείο της Cuverville (22 Φεβρουαρίου). Λίγο μετά το θάνατο του Αντρέ Ζιντ κυκλοφορεί η τρέχουσα έκδοση του El nunc manet in te. Το Νοέμβρη το Τιμή στον Αντρέ Ζιντ της N.R.F. που εν τω μεταξύ είχε ξαναπαρουσιαστεί (η έκδοση της είχε αρχικά απαγορευτεί κατά την απελευθέρωση).

1952. Έστω ή Ο κύβος ερρίφθει. Στις 24 Μαΐου ένα διάταγμα της Suprema sacra Congregatio Sancti Offici (Ανώτατης Ιεράς Συναθροίσεως της Αγίας Υπηρεσίας) κατατάσσει το σύνολο των έργων του Ζιντ στο Index (πίνακα των απαγορευμένων από τη ρωμαιοκαθολική εκκλησία βιβλίων).

1955. Δημοσίευση της Αλληλογραφίας Αντρέ Ζιντ- Paul Valéry.

1963. Δημοσίευση της Αλληλογραφίας Αντρέ Ζιντ-André Suares.

1968. Δημοσίευση της Αλληλογραφίας Αντρέ Ζιντ- Roger Martin du Gard.

Πορτρέτο του Ζιντ από τον Paul-Albert Laurens (συλλογή Musée Georges Borias d'Uzès)

Έχουν γράψει για τον Αντρέ Ζιντ:

JEAN – PAUL SARTRE³

[…] Από την δική μου πλευρά, η στενομυαλιά, η υποκρισία και, γενικά, η ποταπή δυσωδία που αναδίνουν οι νεκρολογίες που του αφιέρωσαν μου προξένησαν τόση δυσαρέσκεια που να μη μπορώ να διανοηθώ να σημειώσω εδώ όσα μας διαχωρίζουν από αυτόν. Αξίζει καλύτερα να υπενθυμίσω τα ανεκτίμητα δώρα που μας χάρισε.

Διάβασα σε γραφτά συναδέλφων –που η θρασύτητά τους ποτέ δεν με εντυπωσίασε- πως «ζούσε επικίνδυνα, προστατευμένος από τριπλά φανελένια γιλέκα». Τι ανόητος χλευασμός! Αυτοί οι θεοφοβούμενοι έχουν επινοήσει ένα περίεργο τρόπο άμυνας ενάντια στην τόλμη των άλλων: δεν καταδέχονται να παραδεχτούν αυτήν την τόλμη παρά μόνο στην περίπτωση που εκδηλώνεται ταυτόχρονα σε όλους τους τομείς. Θα είχαν συγχωρήσει στον Ζιντ να διακινδυνεύσει τη ζωή του και είχε συστηματικά περιφρονήσει την πνευμονία του. Προσποιούνται πως αγνοούν ότι υπάρχουν περισσότερα είδη κουράγιου και ότι διαφέρουν ανάλογα με τους ανθρώπους. Ε λοιπόν μάλιστα! Ο Ζιντ ήταν προσεκτικός, ζύγιζε τα λόγια του, δίσταζε προτού βάλει την υπογραφή του και, αν ενδιαφερόταν για κάποια κίνηση στον κόσμο των ιδεών ή των αντιλήψεων, φρόντιζε ώστε να μη συμμετέχει παρά υπό όρους, έτσι που να μένει στο περιθώριο, πάντα έτοιμος για την υποχώρηση. Αλλά ο ίδιος άνθρωπος τόλμησε να δημοσιεύσει την ομολογία πίστεως του Corydon, τα αιτήματα του Voyage au Congo, είχε το κουράγιο να σταθεί στο πλευρό της Ε.Σ.Σ.Δ. όταν κάτι τέτοιο ήταν επικίνδυνο και, το ακόμη μεγαλύτερο κουράγιο, να αυτοδιαψευσθεί όταν έκρινε, σωστά ή λανθασμένα ότι είχε σφάλει. […]

MAURICE BLANCHOT⁴

Γι’ αυτόν που προσπαθεί να κοιτάξει σωστά το έργο και την προσωπικότητα του Ζιντ το πρώτο που παρατηρεί είναι πως δεν μπορούμε να μιλήσουμε για το έργο αυτό παρά αδικώντας το. Αν κοιτάξει κανένας έντονα μόνο τη μια του όψη παραγνωρίζει αυτό που την χαρακτηρίζει, δηλ. πως δεν είναι η μόνη και πως υπάρχει και η αλήθεια της αντίθετης όψης. Υπογραμμίζοντας στο έργο αυτές τις αντιθέσεις ξεχνά κανένας την τάση για ισορροπία και αρμόνια και για τάξη που του δίνει ζωή αδιάκοπα. Έργο υπερβολής αλλά και αυστηρού μέτρου, δοσμένο στην τέχνη με σκοπό ωστόσο να επιδράσει όχι αισθητικά αλλά ηθικά· έργο που αξίζει περισσότερο από τον άνθρωπο που το δημιούργησε και που γι’ αυτόν δεν ήταν παρά ένα μέσο για τη μορφοποίηση, την ανίχνευση του ίδιου του εαυτού του· τελικά έργο τεράστιο, με ασυνήθιστη ποικιλία, αλλά και σκόρπιο και περιορισμένο και μονότονο, ανοιχτό στην πλουσιότερη κουλτούρα, με έναν αυθορμητισμό που βγαίνει ελάχιστα από τη γνώση, αφελές από τη δίψα της προσπάθειας, ελεύθερο μέσα στον αυτοπεριορισμό του, σεμνό μέσα στην ειλικρίνεια, ειλικρινές μέχρι την επιτήδευση και τη γαλήνη της μορφής, που τίποτα πια δε θα μπορούσε να αλλαχτεί σ’ αυτήν […]

JACQUES LACAN⁵

[…] Ο Ζιντ στην παιδική του ηλικία, ανάμεσα στον θάνατο και στον αυτοϊκανοποιητικό ερωτισμό, βρίσκεται απέναντι στον έρωτα σε μια σχέση προστασίας και απογοήτευσης. Ο θάνατος, μαζί με τον πατέρα του στέρησε και τη διέξοδο που εξανθρωπίζει τον πόθο. Γι’ αυτό και ο πόθος του περιορίζεται να παραμένει κρυφός.

Ένα βράδυ, όπως μας είπε, συντελέστηκε η μοιραία γι’ αυτόν συνάντηση, το φώτισμα της νύχτας του και το δέσιμό του με όρκους πως θa ‘πρεπε να κάνει γυναίκα του την εξαδέλφη του Madelaine Rondeaux, όρκος που, όπως μέχρι τέλος υποστήριξε, του άνοιξε μπροστά του αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς κυριολεκτικά «μοναδικό έρωτα».

Πώς να συλλάβουμε αυτό που συντελέστηκε μέσα σ’ αυτή τη στιγμή που «αποφάσισε για τη ζωή του» και που δεν μπορεί ο ίδιος, καθώς γράφει στη Στενή πύλη, «να φέρει στη μνήμη του χωρίς άγχος». […]

Το βιβλίο δεν αφήνει καμιά αμφιβολία για το γεγονός ότι η Madelaine θέλησε τον λευκό γάμο. Αλλά τον θέλησε για λόγους υποσυνείδητους που στάθηκαν κι οι πιο κατάλληλοι για να οδηγήσουν τον Αντρέ στο αδιέξοδο.

CLAUDE MARTIN⁶

[…] Για πρώτη φορά ο Ζιντ καταφέρνει να ξεφύγει από τον διαχωρισμό ανάμεσα στην καρδιά και τις αισθήσεις του: αγαπά ολοκληρωτικά –ή τουλάχιστον, η ιδιότυπη μορφή που παίρνει σ’ αυτόν η ερωτική επιθυμία απευθύνεται για πρώτη φορά στο ίδιο αντικείμενο στο οποίο απευθύνεται και το πάθος της ψυχής του. Αυτό του δημιουργεί, εξάλλου, καινούργια συναισθήματα:

…προχθές για πρώτη φορά στη ζωή μου, γνώρισα το βάσανο της ζήλειας. Μάταια προσπάθησα ν’ αμυνθώ. Ο Μ(arc) δεν γύρισε σπίτι του παρά στις 10 το βράδυ. Ήξερα πως ήταν στου C(octeau). Δεν ζούσα πια. Αισθανόμουν ικανός για τις χειρότερες τρέλες, και μετρούσα με το άγχος μου το βάθος του έρωτά μου.

ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΑΝΤΡΕ ΖΙΝΤ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Επιστροφή από τη Σοβιετική Ένωση, μτφ. Βάσω Μέντζου, Ολκός, 2011
Ο Προμηθέας ελεύθερος δεσμώτης. Συλλογή βραβεία Νόμπελ, μτφ.Γεωργία Ζακοπούλου , Καστανιώτης, 2010
Οι γήινες τροφές, οι καινούριες τροφές, μτφ. Μαριάννα Τυρέα-Χριστοδουλίδου, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι.
Κορυντόν, μτφ. Γιάννης Θηβαίος Οδός Πανός – Σιγαρέτα, 2007
Η στενή πύλη, μτφ. Λίλα Κονομάρα, Μεταίχμιο, 2006
Όσκαρ Ουάιλντ, Ερμείας, 2006
Τα υπόγεια του Βατικανού, μτφ. Στέφανος Κουμανούδης, Οδυσσέας 2005
Θησέας, Πατάκη,ς 2001
Ο ανηθικολόγος, μτφ. Νίκη Μολφέτα, Πατάκης, 2000
Ισαβέλα, μτφ. Φούλα Ζησιμάτου, Άγκυρα, 1998
Ο Όσκαρ Ουάιλντ κι εγώ, μτφ. Ναπολέων Λαπαθιώτης, Στοχαστής, 1997
Αν ο σπόρος δεν πεθάνει, μτφ. Δημήτρης Ζορμπαλάς, Ροές, 1992
Ποιμενική Συμφωνία, μτφ. Ι. Βεζυρόγλου, Ηριδανός, 1990
Στενή Πύλη, μτφ. Τζέλη Χατζηδημητρίου, Ηριδανός, 1990
Τα υπόγεια του Βατικανού, μτφ. Ανδρέας Κατσαμακίδης, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι., 1990
Θησέας, Παρατηρητής, 1990
Η στενή πύλη, μτφ. Ανδρέας Κατσαμακίδης, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι., 1989
Σχολείο γυναικών, μτφ. Νίκος Αθανασιάδης, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι., 1989
Κορυντόν, μτφ. Νίκος Σπανιάς Γνώση, 1984
Η επιστροφή του ασώτου, μτφ. Ανδρέας Καραντώνης, Κάκτος, 1980
Οι κιβδηλοποιοί, μτφ. Αρης Δικταίος Δωδώνη, 1977