gay ekfansi: Tom Of Finland, ένα αφιέρωμα στο «δάσκαλο με το μολύβι» (Tom Of Finland, a tribute)

Δευτέρα 2 Ιανουαρίου 2012

Tom Of Finland, ένα αφιέρωμα στο «δάσκαλο με το μολύβι» (Tom Of Finland, a tribute)

«Έχω δουλέψει πάρα πολύ σκληρά, για να κάνω φανερό πως οι άντρες που σχεδιάζω να κάνουν σεξ, είναι περήφανοι άνθρωποι, ελεύθεροι να κάνουν απολαυστικό σεξ!»

Tom Of Finland

Γνωρίζοντας τον... Τομ από τη Φιλανδία

Tom Of Finland είναι το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Touko Laaksonen. Γεννημένος στις 8 Μαΐου 1920 σε μια μεσοαστική οικογένεια (ο πατέρας του ήταν δάσκαλος) στην Kaarina, μια πόλη στη νοτιοδυτική Φινλανδία, κοντά στην πόλη Turku, ο μικρός Tom είχε δείξει το ενδιαφέρον του για την τέχνη από νωρίς.

Το 1939 μετακόμισε στο Ελσίνκι, όπου παρακολούθησε το σχολείο τέχνης και άρχισε να δημιουργεί ερωτικά σχέδια που αργότερα θα τον έκαναν γνωστό, διαμορφώνοντας μια γκέι εικονογραφία κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα.

Το 1956, υπέβαλε τα σχέδιά του για το αμερικανικό περιοδικό του bodybuilding Physique Pictorial. Ο εκδότης βρήκε εξαιρετικά ενδιαφέρον το έργο του, έτσι μια ζωγραφιά ενός ξυλοκόπου έγινε εξώφυλλο του περιοδικού την άνοιξη του 1957. Τότε υιοθέτησε και το ψευδώνυμο Tom Of Finland. Ο Τομ επηρεάστηκε από την Φινλανδική μυθολογία και την ισχυρή αρρενωπότητα που οι υλοτόμοι αντιπροσωπεύουν στις ιστορίες που αφηγούνται γι' αυτούς, έτσι με το μολύβι του άρχισε να τους μετεγκαθιστά σε ένα γκέι πλαίσιο, αυτή ήταν μια στρατηγική που επαναλαμβάνεται σε όλη τη σταδιοδρομία του. Το 1953, γνώρισε τον Veli, τον άνθρωπο που θα γινόταν σύντροφος της ζωής του.

Στα τέλη της δεκαετίας του '50 και στις αρχές της δεκαετίας του '60, το ύφος και το περιεχόμενο του έργου του ήταν εν μέρει περιορισμένο από τους κώδικες λογοκρισίας των ΗΠΑ, που προέβλεπαν απαγόρευση της απεικόνισης σε «εμφανείς ομοφυλοφιλικές πράξεις». Η εργασία του δημοσιεύθηκε στην Beefcake, περιοδικό που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1930 και κατά κύριο λόγο εμφάνιζε φωτογραφίες ελκυστικών νέων ανδρών με μυϊκή ισχύ σε αθλητικές στάσεις και ασκήσεις. Η κυρίως αγοραστική μάζα του περιοδικού ήταν ομοφυλόφιλοι άνδρες, που λόγω της συντηρητικής και ομοφοβικής κοινωνικής κουλτούρας της εποχής, δεν έβρισκαν gay πορνογραφία ή άλλες εκδόσεις ομοφυλοφιλικού ενδιαφέροντος, έτσι το Beefcake κάλυπτε αυτό το κενό έχοντας ως άλλοθι την παρουσίασή του σαν έντυπο αφιερωμένο στην φυσική κατάσταση και υγεία.

Το 1962 το Ανώτατο Δικαστήριο αποποινικοποίησε το ανδρικό γυμνό· αποφάνθηκε δηλαδή ότι η γυμνή ανδρική φωτογραφία δεν ήταν άσεμνη. Έτσι ενώ μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960 η ζήτηση για εργασία σε περιοδικά όπως το Beefcake ήταν περιορισμένη, τώρα ο Τομ ήταν σε θέση να δημοσιεύσει πιο απροκάλυπτα το έργο του και να αλλάξει το πλαίσιο με «νέες δυνατότητες και συμβάσεις σε μια κατά μέτωπο επίθεση». Ο Τομ όμως αντέδρασε, δημοσιεύοντας στυλιζαρισμένα φανταστικά σχέδια ανδρών με υπονοούμενα, αλλά και σαφή στοιχεία ομοερωτισμού όπως, πτυχές ρούχων με υπερβολικά φυσικά κρυμμένα χαρίσματα, με ιδιαίτερη έμφαση στα γεννητικά όργανα και τους μυς τους.

Το 1973 ήταν η χρονιά που παρουσίασε την πρώτη έκθεση έργων του στο Αμβούργο στη Γερμανίας, αλλά η εμπειρία ήταν αρνητική, αφού όλα τα σχέδια εκτός από ένα, κλάπηκαν. Ήταν το 1978 που έκανε το πρώτο ταξίδι του στην Αμερική και παρουσίασε τη δουλειά του στο Λος Άντζελες. Μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, μια σειρά εκθέσεων στο Λος Άντζελες, Σαν Φρανσίσκο και Νέα Υόρκη, έκανε γνωστό τον ντροπαλό καλλιτέχνη του Ελσίνκι. Σημαντική κωμική σειρά του είναι το κόμικς «kake», η οποία περιελάμβανε αυτούς τους αρχετυπικούς χαρακτήρες σε αφθονία. Το 1981, ο εραστής του πεθαίνει από καρκίνο του λάρυγγα. Την ίδια στιγμή, η επιδημία του AIDS άρχισε να χτυπά σκληρά τις πόλεις της Αμερικής και το φιλικό του περιβάλλον. Το 1988 οι γιατροί διέγνωσαν εμφύσημα έτσι ο Τομ αναγκάστηκε να περιορίσει τα ταξίδια, αλλά συνέχισε να σχεδιάζει. Πέθανε στις 7 Νοεμβρίου 1991 από εγκεφαλικό επεισόδιο. Το 2002 ο μεγάλος εκδοτικός οίκος Taschen, κυκλοφόρησε μια μονογραφία του έργου του.

Το έργο του Tom Of Finland

Το έργο του Tom Of Finland άσκησε επιρροή στην gay κουλτούρα. Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων δεκαετιών παρήγαγε περίπου 3.500 εικονογραφήσεις, ως επί το πλείστον χαρακτηρίζεται από άνδρες με υπερβολικά πρωτογενή και δευτερογενή χαρακτηριστικά φύλου: έντονα μυώδης κορμούς, μπράτσα, γλουτούς, και μεγάλα πέη. Τα ρούχα έχουν μερικώς αφαιρεθεί και όπου υπάρχουν είναι κολλημένα στο σώμα έτσι ώστε να διαγράφεται το εξόγκωμα στο στενό παντελόνι, που, πάντα έχει περίοπτη θέση στο έργο του Τομ. Στα σχέδιά του απεικονίζονται δύο ή περισσότεροι άνδρες αμέσως πριν ή κατά τη διάρκεια ρητής σεξουαλικής επαφής. Οι άντρες ήταν αρχικά της μεσαίας οικονομικής τάξης σε σχέση με τους ναύτες, ποδηλάτες, ξυλοκόπους, εργάτες οικοδομών, κ.λπ. των μετέπειτα έργο του.

Τα ενδύματα, το στιλ, και η συμπεριφορά των χαρακτήρων του εγκρίθηκε από μεγάλο αριθμό ομοφυλόφιλων ανδρών, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '70, αν και η επικράτηση αυτής της «ματιάς» έχει μειωθεί από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, το έργο του εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ευρέως σε gay εκδόσεις, μπαρ, κλαμπ, και γενικά στην ομοφυλοφιλική κοινότητα.

Μέχρι τα μέσα του '70 διακρίνουμε ένα στυλ φωτορεαλισμού με αποτέλεσμα τα σχέδια να εμφανίζονται πιο φωτογραφικά. Πολλά από αυτά βασίζονται βέβαια σε φωτογραφίες, αλλά καμένα δεν είναι ακριβή αντίγραφο αυτών. Η φωτογραφική έμπνευση χρησιμοποιείται, από τη μία πλευρά, να δημιουργήσει αληθοφάνεια, στις εικόνες, αλλά υπερβάλλει στα φυσικά χαρακτηριστικά και παρουσιάζει ιδανικά την αρσενική ομορφιά και τη σεξουαλική γοητεία της, συνδυάζοντας το ρεαλισμό με τη φαντασία.

Όπως είναι φυσικό τε έργο του Τομ προκαλούσε τόσο θαυμασμό όσο και την περιφρόνηση από διάφορους κύκλους της καλλιτεχνικής κοινότητας. Ο Τομ, ανέπτυξε μια φιλία με τον gay φωτογράφο Robert Mapplethorpe, του οποίου το έργο το οποίο έχει στοιχεία Σαδο-μαζοχισμού και φετίχ εικονογραφίας, γεγονός που αποτέλεσε αντικείμενο διαμάχης.

Ένα αμφιλεγόμενο θέμα στα σχέδιά του ήταν η ερωτική μεταχείρισης ανδρών με ναζιστικές στολές. Μερικοί μιλούσαν για την πρόωρη σεξουαλική του δραστηριότητα και τις εμπειρίες με τους Γερμανούς στρατιώτες κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου. Τα σχέδια αυτά αποτελούν ένα μικρό μέρος του συνολικού έργου του, και ο ίδιος ο Τομ φρόντισε να διαχωρίσει τον εαυτό του και το έργο του από φασιστικές και ρατσιστικές ιδεολογίες. Επίσης απεικονίζεται σε σχέδια του ένας σημαντικός αριθμός μαύρων ανδρών, χωρίς εμφανή φυλετικό ή πολιτικό μήνυμα στο πλαίσιο στο οποίο εμφανίζονται. Παρά το ότι φέρουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά με ρατσιστικές καρικατούρες του «υπερσεξουαλικού» μαύρου αρσενικού, είναι όμως γνωρίσματα που στο έργο του Τομ μοιράζονται με τους λευκούς χαρακτήρες επίσης.

Κριτικοί τέχνης έχουν ανάμικτες απόψεις για το έργο του. Η λεπτομερή τεχνική κατάρτισή του έχει οδηγήσει κάποιους να τον αναφέρουν ως «ο δάσκαλος με το μολύβι» (master with a pencil) ενώ αντίθετα ένας κριτικός για την ολλανδική εφημερίδα Het Parool αναφέρει το έργο του ως «περιγραφικό και χωρίς εκφραστικότητα».

Το 1999, μια έκθεση έλαβε χώρα στο Ινστιτούτο Culturel Finlandais (Φινλανδικό Πολιτιστικό Κέντρο) στο Παρίσι.

Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης έχει αποκτήσει έργα του για τη μόνιμη συλλογή του.

Το 2011 πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση του έργου του στο Turku της Φινλανδίας. Η έκθεση ήταν μία από τις επίσημες εκδηλώσεις στα πλαίσια της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2011.

Το 1979, ο Τομ με τον επιχειρηματία και φίλο του Durk Dehner συν-ίδρυσαν την εταιρεία Tom of Finland Company, με σκοπό τη συλλογή, τη διατήρηση, και την παρουσίαση έργων ομοερωτικής τέχνης, με διαγωνισμούς, εκθέσεις και ξεκίνησε τις βάσεις για ένα μουσείο όπου θα στεγάζονται έργα ερωτικής τέχνης.

Το 1984, η εταιρεία μετατράπηκε σε ίδρυμα, το Tom of Finland Foundation (ToFF) με έδρα το Λος Άντζελες. Σκοπός του Ιδρύματος ήταν η προστασία και διατήρηση του μεγάλου καταλόγου εργασίας του Τομ. Αρκετά χρόνια αργότερα, το πεδίο διευρύνθηκε για να προσφέρει ένα ασφαλές καταφύγιο για την ερωτική τέχνη ως απάντηση στην ανεξέλεγκτη διάκριση εις βάρος της τέχνης αυτής που απεικονίζει τη σεξουαλική συμπεριφορά. Το ToFF συνεχίζει τις προσπάθειές του για τη διαπαιδαγώγηση του κοινού ως προς την πολιτιστική αξία της ερωτικής τέχνης και στην προώθηση μιας υγιούς, πιο ανεκτική στάσης, σχετικά με τη σεξουαλικότητα ομοερωτική ή μη. Το ToFF συνεχίζει να μη. Ενθαρρύνει το έργο των εικαστικών καλλιτεχνών που έχουν ως μέσο έκφρασης την ερωτική συμπεριφορά, ανεξάρτητα από τη φυλή, τη θρησκεία, το φύλο, τη σεξουαλική ταυτότητα, ή οποιαδήποτε άλλα κριτήρια λογοκρισίας.

Η μόνιμη συλλογή του ToFF περιέχει περισσότερα από 2.000 πρωτότυπα έργα του Tom 1.500 από εκατοντάδες άλλους καλλιτέχνες, και αρχεία, με πάνω από 500.000 φωτογραφίες, έγγραφα και αναμνηστικά. Το Ίδρυμα έχει αναλάβει μια περιφερόμενη έκθεση με 150 διαφορετικά έργα από τη μόνιμη συλλογή. Οι συλλέκτες, φοιτητές, ερευνητές και στο ευρύ κοινό επισκέπτονται το χώρο του, όπου υπάρχει το δωμάτιο και στούντιο όπου καλλιτέχνη δημιούργησε ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς του κατά την τελευταία περίοδο της ζωής του.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η εταιρεία εισήγαγε μια γραμμή μόδας με βάση τα έργα του Τομ η οποία καλύπτει ένα ευρύ φάσμα, αλλά χαρακτηρίζεται από το στυλ των σχεδίων του. Η γραμμή μόδας εξισορροπεί τον ομοερωτισμό των σχεδίων με την κυρίαρχη κουλτούρα της μόδας.

Το 1991 η εταιρεία κυκλοφόρησε βίντεο Tom Of Finland: Daddy and the Muscle Academy, με τη βιογραφία του το οποίο περιλαμβάνει εκατοντάδες εικόνες του έργου του καθώς και συνεντεύξεις. Η ταινία παρουσιάστηκε στην Εθνική Φινλανδική Τηλεόραση και κέρδισε ένα φινλανδικό βραβείο Jussi στην κατηγορία της το 1992. Έχει επίσης παιχτεί σε φεστιβάλ κινηματογράφου σε όλο τον κόσμο.

Το σήμα κατατεθέν του Ιδρύματος είναι το TOM OF FINLAND® και προστατεύονται από τους νόμους περί πνευματικής ιδιοκτησίας, της Σύμβασης της Γενεύης, 1982.

Εξώφυλλα των εκδόσεων της Taschen με τις μονογραφίες του έργου του Tom Of Finland (κέντρο) του περιοδικού Kake (δε) και της ταινίας με την βιογραφία του από το ToFF (αρ.)