Τετάρτη 25 Φεβρουαρίου 2015

Looking at a Greek Vase (ΙΙ)




Έρωτας, λεπτομέρεια Αττικής λευκής πυξίδας
περ. 460 π.Χ. Μητροπολιτικό Μουσείο Νέα Υόρκη.


Προσεκτικές ματιές σε ένα ελληνικό αγγείο (ΙΙ)
Το αγγείο διατηρείτε σε άριστη κατάσταση και βρίσκεται σήμερα στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Αυτό που παρατηρεί κανείς με μια πρώτη ματιά, είναι η εξαιρετική σχεδιαστική απόδοση της κύριας διακόσμησης. Το αγγείο είναι ένα από τα καλύτερα που μας σώζονται και είναι μέρος της πλούσιας παραγωγής του αττικού Κεραμεικού. Πρόκειται για ένα από τα πρωιμότερα σωζόμενα έργα του Ζωγράφου της Πενθεσίλειας. Η όλη σύνθεση έχει αποδωθεί σε λευκό φόντο με φίνα γραμμή και με χρήση αρκετών χρωμάτων όπως για παράδειγμα μαύρου, ιώδους, αποχρώσεις του καστανού αλλά και του κίτρινου και της ώχρας, αποτελεί δε ένα χαρακτηριστικό δείγμα της μεγάλης -χαμένης για πάντα- ζωγραφικής της αρχαίας Ελλάδας. Πιθανότατα να αναπαριστά κάποια μεγάλη ζωγραφική σύνθεση της εποχής μια και το θέμα της Επιλογής του Πάρη ήταν γνωστό και αγαπητό στους καλλιτέχνες από τα Ομηρικά έπη. (Όμηρος, Ιλιάδα, Ω 25)
Το θέμα της παράστασης που καταλαμβάνει τα κάθετα τοιχώματα του αγγείου είναι -όπως προαναφέραμε- η Κρίση του Πάρη. Ο νεαρός γιος του Πριάμου κάθεται πάνω σε βράχο, στραμμένος αριστερά και συνομιλεί με το θεό Ερμή, ο οποίος έχοντας οδηγήσει τις τρεις θεές στο βοσκοτόπι του, τού εξηγεί ποια θα είναι η συμβολή του στην γνωστή διαφωνία που έχει ξεσπάσει μεταξύ τριών θεαινών. Ο νεαρός βοσκός που σε λίγο θα κρίνει σε ποιαν ανήκει το μήλο της Έριδας, ή όπως ισχυρίζονται κάποιοι μελετητές έχει ήδη αποφανθεί για το πια είναι η ομορφότερης· φορά χλαμύδα ενώ στα πόδια του φέρει υψηλά ποδήματα που καλούνται κρηπίδες· έχει πέτασο ριγμένο στην πλάτη και στο χέρι κρατά το ποιμενικό του ρόπαλο. Ο Ερμής φέρει χλαμύδα και πέτασο ριγμένο στην πλάτη, ενώ δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα φτερωτά του υποδήματα, οι εμβάδες, και φυσικά το κηρύκειο όπου κρατά σχεδόν πάντα στο χέρι. Πίσω από τον Πάρη εικονίζεται μια γενειοφόρος και ιματιοφόρος μορφή για την οποία δεν μπορεί κανείς να μιλήσει με σιγουριά. Από ειδικούς έχει κατά καιρούς ταυτιστεί με τον Δία, τον Πρίαμο αλλά και τον Αγέλαο· τον υπηρέτη του Πριάμου ο οποίος περιμάζεψε στα βουνά της Ίδης τον έκθετο Πάρη και τον ανέθρεψε.
Οι τρεις θεές εικονίζονται πίσω του με την κάθε μια να υποδηλώνει την ιδίοτητά της. Η Ήρα φέρει σκήπτρο στο αριστερό της χέρι, φορά χιτώνα και ιμάτιο, ενώ στο κεφάλι φέρει μικρή καλύπτρα. Η Αθηνά εικονίζεται με πέπλο λακωνικού τύπου και αιγίδα, κρατά στο δεξί της χέρι δόρυ με ωραίο σαυρωτήρα και στο αριστερό το κράνος, που έχει αφαιρέσει από το κεφάλι της.
Η Αφροδίτη βρίσκεται σε ένα χαρακτηριστικό τετ-α–τετ με τον γιό της, το θεό Έρωτα. Φορά χιτώνα όπως και η Ήρα και ιμάτιο που έχει ρίξει και αυτή στο κεφάλι, το ένα μέρος του οποίου πιάνει με το αριστερό της χέρι. Στο άλλο χέρι κρατά ένα μια φιάλη μάλλον με νέκταρ για να προσφέρει στον γιό της σαν ανταμοιβή για τη βοήθειά του. Ο Έρωτας αντίστοιχα της προσφέρει μια ταινία, σημάδι της νίκης και της κυριαρχίας της στη όλη διαφωνία.
Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά και συνοψίζοντας τα παραπάνω θα δούμε ότι: Όλες οι γυναικείες μορφές φέρουν στο κεφάλι τους διάδημα, ακόμα και η Αθηνά έχει αφαιρέσει την περικεφαλαία της για να ταυτιστεί τόσο πολύ με τις άλλες δυο μορφές και να μην διαφοροποιείται, ενώ οι αντρικές μορφές συγκρατούν τα μαλλιά τους με ταινία. Στο αγγείο υπάρχει η επιγραφή ΗΟΠΑΙΣΚΑΛΟΣ πάνω από το βασιλόπουλο της Τροίας· επιγραφή που επαναλαμβάνεται κάτω από τα φτερά του έρωτα. (Σε «πολύ νέα ελληνικά», θα το μετέφραζα: Ο νεαρός είναι κουκλί, ή, το μικρό είναι σκέτη καύλα, αντί για το κλασικό το παιδί είναι ωραίο).
Αυτό που είναι αξιοσημείωτο και πρέπει να αναλυθεί στην παρούσα εικόνα είναι ότι ο καλλιτέχνης αγγειοπλάστης δεν εξυμνεί με τον τρόπο που αποδίδει το όλο θέμα την γυναικεία ομορφιά και λάμψη· την γυναικεία ματαιοδοξία αν προτιμάται, αλλά αντίθετα επικεντρώνεται στα δύο παιδιά-έφηβους· τον Έρωτα και τον Πάρη! Ο Έρωτας εξάλλου είναι και η μόνη μορφή της παράστασης που απεικονίζεται ολόγυμνος. Και γιατί είναι αξιοπερίεργο αυτό θα πει κάποιος; Είναι, γιατί στο αγγείο εικονίζεται η θεά της ομορφιάς Αφροδίτη με την οποία θα είχε κάθε λόγω ο δημιουργός να ασχοληθεί μαζί της -είναι εξάλλου και η νικήτρια, το πρόσωπο της ημέρας αν προτιμάται- και να την αποδώσει με άκρατων ερωτισμό και ηδυπάθεια. Αντίθετα την αποδίδει με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που αποδίδει και τις δυο άλλες θεές, επικεντρώνοντας την προσοχή του στους δυο νεαρούς.

Πηγές

Ελληνική Μυθολογία τόμοι 5, υπό την γενική εποπτεία Ι.Θ. Κακριδή, Εκδοτική Αθηνών.
Μιχάλης Τιβέριος, Ελληνική Τέχνη: Αρχαία αγγεία, Εκδοτική Αθηνών.
Σπάιβι Ρασμούσεν, Προσεκτικές ματιές στα ελληνικά αγγεία, μτφρ. Θεόδωρος Ξένος, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα 1997.
© εκθέματος: Μητροπολιτικό Μουσείο (Metropolitan Museum of Art) Νέα Υόρκη.
© κειμένου: gayekfansi.blogspot.gr


Ερμής και Πάρης, λεπτομέρεια Αττικής λευκής πυξίδας



 
Αφροδίτη και Έρωτας, λεπτομέρεια Αττικής λευκής πυξίδας



Σάββατο 21 Φεβρουαρίου 2015

Καλή Αποκριά



Καθιστός Σάτυρος. Λεπτομέρεια ερυθρόμορφου αττικού σκύφου.
5ος αι. π.Χ., Μουσείο Παλέρμο. (πηγή)


Καλή Αποκριά
Η αρχική ιδέα ήταν να ανεβάσουμε μερικά Γαμοτράγουδα, από αυτά που τραγουδάει τούτες τις μέρες ο λαός μας π. χ. (Ὁ ποῦτσος του εἶχε σηκωθεῖ / εἴτανε σὰν ἀτσὰλι / παντζάρι κατακόκκινο / εἴτανε τὸ κεφὰλι. / Μὲ χάιδευε μὲ ἔγλειφε / μὲ χίλια δυὸ παιχνίδια / καὶ τὸν ἐπαρακάλεσα / -Βάλε μου καὶ τ' ἀρχίδια). Να διευκρινίσουμε βέβαια, ότι δεν μιλάμε για τα αστικά ξενόφερτα καρναβάλια που προβάλλονται από τα ΜΜΕ και που σε αυτά δεν θα ακούσει κάποιος ούτε νότα από ελληνικό τραγούδι -καλά, για παραδοσιακό ούτε λόγος- αλλά αναφερόμαστε στην επαρχία, εκεί που αναπνέει ακόμα ελεύθερα και καθαρά η Ελλάδα.
Μια επιλογή από τέτοια τραγούδια λοιπόν λέγαμε να ανεβάσουμε, έτσι, σαν ξόρκι για το όλο κλίμα, αλλά και για να θυμίσουμε πως ο λαός μας γιορτάζει, χαίρεται και βιώνει την Ελληνική Αποκριά. Τελικά μας κέρδισαν τούτοι οι στίχοι του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη με τίτλο Οι μονόλογοι του καημένου Αντωνάκη. Στίχοι που δεν θα βρείτε σε καμιά έκδοση των απάντων του, αφού κανένας επιμελητής ως τώρα δεν τόλμησε να τους συμπεριλάβει. Να θυμίσουμε ότι για την πρώτη έκδοση των απάντων του Λαπαθιώτη από τον Άρη Δικταίο το 1964, και την σχετική δικαστική περιπέτεια εκείνης της έκδοσης, ασχοληθήκαμε σε παλαιότερη ανάρτησή μας (όσοι ενδιαφέρονται ας δουν ΕΔΩ).

Καὶ τῶρα ποὺ τελείωσα
περάστε ἕνας ἕνας
νὰ πιάσεται τ' ἀρχίδια μου
γιὰ νὰ σᾶς φέρει γούρι.
Καλή Αποκριά λοιπόν... 


 
Σάτυρος που επιδίδεται σε ανέφικτη άσκηση ισορροπίας.
Λεπτομέρεια του ενυπόγραφου ψυκτήρα του Δουρίδος, 480-470 π.Χ. Βρετανικό Μουσείο.




Οἱ μονόλογοι τοῦ καημένου Ἀντωνάκη
(τοῦ Ναπολέων Λαπαθιώτη)


Οι επιθυμίες του Αντωνάκη
Ξαπλωμένος σὰ γουρούνι μὲς στὴν Πάκαρ τῆς μαμᾶς,
καὶ μὲ πρόθυμο ρουφιάνο τὸν καλό τὸν Ἀποστόλη,
τοῦ βαρβάτου μου τοῦ κώλου γιὰ νὰ σβήσω τὰς ὀρμάς,
θὰ 'θελα νὰ μὲ γαμούσαν ἐκατὸ στρατοὶ καὶ στόλοι!…

Ὁ καημός τοῦ Ἀντωνάκη
(Πρὸς τοὺς νεαροὺς Κομμουνιστὰς)
Σὰ στοιχειὸ μὲσ’ στὶς ταβέρνες κάθε βράδυ ξενυχτῶ,
κι ἕνα πράμα μόνο ξέρω – κι ἡ καρδούλα μου ματώνει,
πῶς ὁ νοῦς σας ἔχει πέσει σ’ ἕνα ζήτημα φριχτὸ,
καὶ ξεχνάτε νὰ γαμάτε τὸν καημένο τὸν Ἀντώνη!…

Ἡ ἐξομολόγηση τοῦ Ἀντωνάκη
Χρόνια, τώρα, καὶ χρονάκια γύριζα στοὺς ξένους τόπους
μελετώντας, νύχτα μέρα, τὶς ψωλές καὶ τοὺς ἀνθρώπους,
ἀλλά μήτε στὸ Μαρόκο, μήτε καὶ στὴ Χονολούλου,
δὲν ἀπάντησα, ποτέ μου, ψωλή σὰν τοῦ Θρασυβοῦλου!
Τ’ εἶν’ ἐκείνη, βρὲ παιδὶ μου! Κόκκινη σὰ μπολσεβίκος,
πάντα ντοῦρα καὶ βαρβάτη – καὶ τὶ πάχος καὶ τὶ μῆκος!…
Γιὰ ψωλή καθὼς ἐκείνη, κι ὅπως καὶ τοῦ Ἀποστόλη,
εἶν’ ἀνάγκη νὰ ὑπάρχουν εἰδικοὶ, ἐπίσης, κῶλοι:
Ἕνας δὲ ἐκ τῶν μεγίστων κώλων τοῦ παρόντος κόσμου,
ἄσσος μεταξὺ τῶν ἄσσων – εἶναι, πάντως, κι ὁ δικὸς μου!…

Λέει ὁ Ἀντωνάκης:
Εἶμαι μὲν ἀριστοκράτης, ἀλλά καὶ δεινὸς σελέμης!
Εἶσαι καταστηματάρχης; Πρέπει τότε νὰ μὲ τρέμεις!
Κι ὅμως τὶ τιμὴ, γιὰ σκέψου, καὶ τὶ καύχημα γιὰ σὲ,
νά πατῶ στὸ μαγαζὶ σου καὶ νὰ μένω βερεσὲ!
Τὶ τιμὴ, νὰ μὴν ὑπάρχει στὴν ταβέρνα σου γκαρσόνι,
λοῦστρος, μάγερας, λαντζέρης ποὺ νὰ μή μοῦ τόνε χώνει!
Τὶ τιμὴ, ν’ ἀπολαμβάνει, μέρα νύχτα, συλλογίσου,
τέτοια μούρη, σὰν καὶ μένα, τὸ κρασὶ σου, τὸ φαγὶ σου!
- καὶ γιὰ λίγη τιποτένια καὶ σελέμικη τροφὴ,
στὸ προσωπικὸ νὰ δίνω τέτοιον κῶλον εὐτραφῆ!
Μὰ, πολλὲς φορὲς, αυτὸ μου τὸ σελέμικο γαμήσι
προκαλεῖ σκηνὲς, μπελάδες, αγανάκτηση καὶ μίση…
Δὲν βαριέσαι! Τοὺς ἀρπάζω καὶ στὴν κάμαρη τοὺς πάω:
προκειμένου νὰ τὸν φάω, τὶ σημαίνει κι ἀν τὶς φάω!…
17.10.1933



Λεπτομέρεια από ερυθρόμορφο στάμνο που απεικονίζει ερωτικό τρίγωνο δύο κωμαστών με μια εταίρα. Περίπου 440 πΧ. Μουσείο Λούβρου, Παρίσι.


Δευτέρα 9 Φεβρουαρίου 2015

Konrad Helbig (1917-1986), a tribute





Konrad Helbig (1917-1986), αφιέρωμα
 
Προλεγόμενα
Για τον φωτογράφο και ιστορικό τέχνη Konrad Helbig (1917-1986) δεν θα βρείτε απολύτως τίποτα γραμμένο στα ελληνικά. Και όμως, μεγάλο μέρος του φωτογραφικού έργου του Helbig είναι αφιερωμένο στην Ελλάδα. Σκόρπια ίσως συναντήσετε σε κάποιο blog μια φωτογραφία του που παρουσιάζει την εικόνα των ελληνικών νησιών του Αιγαίου στις δεκαετίες του ’50 και ’60. Κάπου αλλού, τη φευγαλέα εικόνα κάποιου ορεινού τοπίου της Αρκαδίας ή τα σωζόμενα ερείπια ενός ναού ή θεάτρου, ή πάλι, τα εναπομείναντα μαρμάρινα μέλη σπασμένων αγαλμάτων.
Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε το γιατί αυτής της απουσίας του Helbig στους ελληνικούς διαδικτυακούς τόπους, αλλά και στον εκδοτικό χώρο. Το όλο θέμα χρήζει μιας ευρύτερης συζήτησης και ανάλυσης και δεν είναι του παρόντος. Οι αιτίες μπορεί να αναζητηθούν στα σημερινά ενδιαφέροντα, αλλά και στην σημερινή αδιαφορία -ή ημιενδιαφέρον- για την τέχνη των χρηστών και διαχειριστών τούτου του μέσου που καλείται διαδίκτυο. Επιπλέον το ότι ο Helbig, υπηρέτησε ως στρατιώτης της Γερμανίας κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν φαίνεται να είναι άσχετο με τούτη την απουσία. Εκτός βέβαια και αν ο ουρανίσκος των νεοελλήνων έχει απορροφήσει τόσο αγγλικό και γερμανικό που θεωρούν εντελώς περιττή την οποιαδήποτε αναφορά για τον Konrad Helbig στη γλώσσα τους!!
Επιτακτική λοιπόν για εμάς η ανάγκη ενός μικρού –έστω- αφιερώματος του blog στον Konrad Helbig. Σε καμιά περίπτωση δεν πιστεύουμε πως καλύπτουμε με το αφιέρωμά μας το «ελληνικό» κενό. Απλά κάνουμε μια αρχή για τη γνωριμία με τον σπουδαίο φωτογράφο και ιστορικό τέχνης Konrad Helbig, τούτον τον λάτρη του ωραίου...



Konrad Helbig, μια γνωριμία
Ο Konrad Helbig γεννήθηκε στη Λειψία το 1917. Οι δύσκολοι καιροί του πολέμου θα τον αναγκάσουν να διακόψει τις σπουδές του και να υπηρετήσει ως στρατιώτης της Γερμανίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Θα συλληφθεί και θα παραμείνει αιχμάλωτος στη Σοβιετική Ένωση έως το 1947, χρονιά που αφέθηκε ελεύθερος και επέστρεψε στην πατρίδα του. Επιστρέφοντας από την αιχμαλωσία, σε ηλικία 30 χρονών, ο Helbig θα ολοκληρώσει τις σπουδές του πάνω στην Ιστορία της τέχνης, την αρχαιολογία και τη μουσικολογία. Η σπουδές του στην Ιστορία της τέχνης θα επικεντρωθούν στους πολιτισμούς της Μεσογείου.
Ως φωτορεπόρτερ θα ταξιδέψει αρκετές φορές στη Μεσόγειο και θα την λατρέψει, αφού το ενδιαφέρον του για τον πολιτισμό της παρέμεινε αμείωτο έως το θάνατό του. Αργότερα θα επισκεφτεί τη Νοτιοανατολική Ασία, την Αφρική και τη Νότια Αμερική. Ο Helbig, θα συνεργαστεί ως φωτογράφος και ρεπόρτερ με έντυπα όπως το ταξιδιωτικό περιοδικό Merian, αλλά θα υπογράψει και πληθώρα κειμένων για διάφορα άλλα περιοδικά με τα οποία συνεργαζόταν. Επιπλέον, ο Konrad Helbig, θα κυκλοφορήσει φωτογραφικά λευκώματα για την ελληνική και την ιταλική τέχνη εκφράζοντας το θαυμασμό του αλλά και παρουσιάζοντας με τις φωτογραφίες του την πολιτιστική κληρονομιά των δύο χωρών.
Το 1956 θα δημοσιεύσει το λεύκωμα με τίτλο Sizilien. Ένα βιβλίο ύμνος στη νιότη, στη θάλασσα, στο μεσογειακό τοπίο και συγκεκριμένα στη Σικελία, χώρα που θα λατρέψει, ακολουθώντας το παράδειγμα του συμπατριώτη του Wilhelm von Gloeden. Το βιβλίο δεν θα μπορούσε παρά να περιλαμβάνει, πέρα από το όμορφο μεσογειακό τοπίο, νεαρούς Σικελούς, που περιφέρονται ανέμελα στις ακτές, αλλά και σκηνές από την αγροτική ζωή τους, όπως και εικόνες από τη ζωή στα ψαροχώρια της Σικελίας.
Ο Konrad Helbig θα αφήσει πίσω του ένα σημαντικό και πολυάριθμο φωτογραφικό έργο. Ωστόσο, το βασικό μέρος του έργου του, που σχετίζεται με την γυμνή αντρική φιγούρα, θα βρεθεί αδημοσίευτο στο αρχείο του και θα αποδείξει περίτρανα τη φωτογραφική του δεινότητα και στο αντρικό γυμνό. Το έργο αυτό δεν θα γίνει γνωστό παρά μόνο μετά το θάνατό του, το 1986.
Το φωτογραφικό έργο του Helbig βρίσκεται σήμερα μοιρασμένο μεταξύ των αρχείων της Deutsche Fotothek στη Δρέσδη (160.000 φωτογραφίες, εκ των οποίων 60.000 έγχρωμες διαφάνειες), της Bildarchiv Foto και του Φωτογραφικού Αρχείου του Πανεπιστημίου του Μάρμπουργκ (23.800 φωτογραφίες, εκ των οποίων 6.000 έχουν σχέση με Ελλάδα και Ιταλία). Μέρος του αρχείου του κατατέθηκε, μετά το θάνατό του, και στα Αρχεία του Κράτους, στο Αμβούργο, στην «Deutsche Gesellschaft für Photographie». Τέλος φωτογραφίες του μπορεί κανείς να δει στο Μουσείο DKM.


 
Ψαράδες στο λιμάνι της Μυτιλήνης, 1972.

Το έργο του Konrad Helbig
Ο Konrad Helbig θα χειριστεί κυρίως το ασπρόμαυρο φιλμ. Οι φωτογραφίες του Konrad Helbig χαρακτηρίζονται για την εξαιρετική ομορφιά και την ακεραιότητα με την οποία δίνει το θέμα του. Η πανοραμική εικόνα των τόπων που φωτογραφίζει είναι εντυπωσιακή αλλά και όταν επισέρχεται σε λεπτομέρειες, τα τοπία του ποτέ δεν χάνουν την ολότητά τους. Ο πληθυσμός του νησιού, κυρίως τα νεαρά αγόρια, προβάλουν μέσα από τα φυσικά τοπία σαν άλλος Πάνας. Η ανεμελιά, η θαλερή και ακέραιη νιότη, αλλά και η όμορφη και συνάμα σκληρή εργατική αγροτική ζωή παρουσιάζεται στο ακέραιο αν και κάτω από μια ματιά ωραιοποίησης. Το γεωγραφικό στίγμα της Σικελίας και γενικότερα του θερμού Νότου, είναι η εικόνα που ο Konrad Helbig μετέτρεψε σε βασική του μονάδα στο φωτογραφικό έργο του.

Μετά το θάνατό του, το 1986 στο Μάιντς, ανακαλύφθηκαν στο αρχείο του πληθώρα φωτογραφιών με κεντρική θεματική το αντρικό γυμνό. Ο ίδιος όσο ζούσε δεν επιθυμούσε και δεν ενδιαφέρθηκε για την προβολή και δημοσίευσή τους. Ακολουθώντας την παράδοση του Wilhelm von Gloeden και του Wilhelm Plüschow, ο Konrad Helbig, θα παρουσιάσει τα νεαρά αγόρια της Μεσογειακής Σικελίας, ακραιφνή, να σφύζουν από ζωή, εστιάζοντας στη σχέση τους με την φύση. Μια Μητέρα φύση όπου δρα, και σαν Μητέρα-μήτρα αλλά και σαν Μητέρα-τάφος. Αποφεύγοντας να τονίσει λεπτομέρειες, το ακέραιο της προσωπικότητας των μοντέλων του προβάλει μέσα από τα πλάνα του, κάνοντας ολοφάνερη την προσωπική σχέση μοντέλου-φωτογράφου. Με άλλα λόγια ο Konrad Helbig, γνωρίζοντας τον χαρακτήρα των αγοριών που φωτογράφιζε, τον αποτύπωσε εξαιρετικά και λεπτομερέστατα.




Βιβλία του Konrad Helbig
  • Konrad Helbig: Homo Sum. Heidelberg, Εκδόσεις Braus, 2004
  • Konrad Helbig, F. C. Gundlach, Wolfgang von Wangenheim, Peter Weiermair: Ragazzi. Heidelberg, Εκδόσεις Braus, 2001
  • Konrad Helbig und Gerhard Kleiner: Minoische Kunst. Frankfurt, Insel, 1964
  • Konrad Helbig und Gerd Gaiser: Tempel Siziliens. Frankfurt, Insel, 1963
  • Konrad Helbig und Toni Schneiders: Archipelagus. Hamburg, Leipniz, 1962
  • Harald Keller, Karl Heinz Hoenig (mit Fotos von Konrad Helbig), Umbrien. Landschaft und Kunst. München, Schroll, 1959
  • Konrad Helbig (mit Texten von Hugo von Hofmannsthal), Sizilien. Wiesbaden 1956




Εκθέσεις (επιλογή)
  • 2008 Marins, Légionnaires, Ouvriers, Raymond Voinquel et Konrad Helbig, γκαλερί Au Bonheur Du Jour, Παρίσι.
  • 2002: Viaggio in Italia II: Konrad Helbig, γκαλερί d'Arte Moderna di Bologna - GAM, Μπολόνια.

Πηγές

Για το αφιέρωμα στον Konrad Helbi αντλήθηκαν στοιχεία από τα βιβλία:

Homo Sum , σε επιμέλεια Wofgang Von Wangenheim, εκδόσεις Bilingual, 2003.

Ragazzi, εκδόσεις Braus, 2005.


© των φωτογραφιών του Konrad Helbig ανήκει στους κληρονόμους και στα φωτογραφικά αρχεία όπου έχουν πλέον περιέλθει οι φωτογραφίες του.

© κειμένων, gayekfansi.blogspot.gr