Χρονολόγιο Κ.Π. Καβάφη (Chronology C.P. Cavafy)

Από τις τελευταίες φωτογραφίες του Καβάφη 

 

Ένα αφιέρωμα στον Καβάφη θα ήταν, σχεδόν, ύβρης για τον ποιητή, εξάλλου αφιερώματα, αναφορές και μελέτες για το έργο του ούτε έλειψαν ούτε θα σταματήσουν στο μέλλον. Έτσι εδώ, απλά, θα περιοριστούμε σε ένα χρονολόγιο βασισμένο στις σπουδαιότερες μελέτες που έχουν γίνει για τον μεγάλο Αλεξανδρινό ποιητή, παράθεση των οποίων γίνεται στο τέλος. 

 

 

 

Χρονολόγιο Κ.Π. Καβάφη

1863. 17/29 Απριλίου: Γεννιέται στην Αλεξάνδρεια ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ένατο και τελευταίο παιδί του Πέτρου και της Χαρίκλειας Καβάφη. Οι γονείς κρατάνε από φαναριώτικες οικογένειες της Πόλης. Ο πατέρας του ασχολείται με το εμπόριο (σιτάρι και μπαμπάκι), διευθύνει τον οίκο «Καβάφης & Σία», είναι σημαντικό πρόσωπο της αλεξανδρινής παροικίας και είχε αποκτήσει φήμη για την τιμιότητά του. Είναι από τους ιδρυτές της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξάνδρειας. Όταν παντρεύτηκε ήταν δεν ήταν 15 χρόνων. Λέγεται ότι είχε καημό να αποκτήσει κόρη, γι’ αυτό έκανε 9 παιδιά –τα οκτώ βγήκαν αγόρια. Το μοναδικό κορίτσι που απέκτησε πέθανε βρέφος. Όταν γεννήθηκε ο Κωνσταντίνος τον κανάκευε και τον έντυνε σαν κορίτσι.

1864. 28 Μαΐου: Βαφτίζεται. Νονά η εξαδέλφη του Αμαλία Πιταρίδου.

1870. 10 Αυγούστου: Πεθαίνει ο πατέρας του.

1872. Η Χαρίκλεια Καβάφη μετακινείται με τα παιδιά της από την Αλεξάνδρεια στο Λίβερπουλ. 1876. Οικονομικό κραχ στην Αίγυπτο. Διαλύεται ο οίκος «Καβάφης & Σία». Η οικογένεια χάνει όλη σχεδόν την περιουσία της σε ατυχής επιχειρήσεις.

1877. Η Χαρίκλεια Καβάφη με τα παιδιά της μένουν για ένα διάστημα στο Λονδίνο, 15 Queensborough Terrace. Το 1975 εντοιχίστηκε πλάκα στο σπίτι αυτό όπου είχε μείνει ο ποιητής. Στα τέλη του χρόνου επιστρέφουν στην Αλεξάνδρεια.

1879. Η οικογένεια εγκαθίσταται σε διαμέρισμα της λεωφόρου Ραμλίου αρ. 32 (τώρα λεωφόρος Ζαγλούλ 15).

1881. Για τις σπουδές του Καβάφη δεν ξέρουμε πολλά πράγματα. Είναι βέβαιο πως το σχολικό έτος 1881-2 ήταν μαθητής στο «Λύκειο Ερμής», Εμπορική Σχολή που διεύθυνε ο Κωνσταντίνος Παπαζής. Εκεί φοιτούν και οι Φίλοι του Μικές Ράλλης (γιος του προέδρου της κοινότητας), Στέφανος Σκυλίτσης, ίσως και οι Τζων Π. Ροδοκανάκης και Κίμων Περικλής.

Την ίδια χρονιά δανείζεται βιβλία από τις βιβλιοθήκες της Αλεξάνδρειας. Αρχίζει να συνθέτει ένα ιστορικό λεξικό, που θα σταματήσει «στη μοιραία λέξη Αλέξανδρος».

1882. 11 Ιουνίου: Εξέγερση στην Αλεξάνδρεια, που καταλήγει στο βομβαρδισμό της πόλης από το βρετανικό στόλο. Η καταστροφή ολοκληρώνεται από πυρκαγιά. Η Χαρίκλεια Καβάφη με τα παιδιά της φεύγουν για την Κωνσταντινούπολη, όπου φιλοξενούνται στο σπίτι του πατέρα της Γεωργάκη Φωτιάδη. Το διαμέρισμά τους στην Αλεξάνδρεια καίγεται. Για το ταξίδι Αλεξάνδρεια – Κωνσταντινούπολη υπάρχει, ανέκδοτο μέχρι στιγμής ημερολόγιο του Καβάφη.

 

O Kωνσταντίνος Kαβάφης, σε φωτογραφία βγαλμένη στην Aλεξάνδρεια, χρονολογημένη διστακτικά από τον ίδιο 1901 ή 1903. Πηγή: Αρχείο Κ.Π. Καβάφη (www.kavafis.gr)

 

1883. Κατά την παραμονή του καβάφη στην Κωνσταντινούπολη αρχίζει να εκδηλώνεται ο ομοσεξουαλισμός του, με τον εξάδελφό του Γ. Ψύλλιαρη (μαρτυρία της Ρίκας Σεγκοπούλου). Ο ποιητής είναι είκοσι χρονών. Λέγεται ότι ο ποιητής έμενε σε δύο διαφορετικές συγγενικές οικογένειες, ότι αυτές ζούσαν σε δύο διαφορετικές γειτονιές και δεν είχαν καλές σχέσεις μεταξύ τους και ότι εκμεταλλευόταν αυτή την κατάσταση, που του επέτρεπε να περνά μια ολόκληρη νύχτα έξω, χωρίς να μπορούν να ελέγχουν τις κινήσεις του. Από γράμμα της νονάς του Αμαλίας Πιταρίδου-Πάππου φαίνεται πως αυτή τη χρονιά ο Κ. τελείωσε τις σπουδές του και έχει επιθυμία να ακολουθήσει το πολιτικό και δημοσιογραφικό στάδιο.

1884. Γράφει ποιήματα και πεζά, που θα παραμείνουν ανέκδοτα μέχρι τη δεκαετία του 1960. Οι φίλοι του Μικές Ράλλης και Στέφανος Σκυλίτσης με τακτικά γράμματα ενημερώνουν τον Καβάφη για τα γεγονότα της γενέτειρας.

1885. Τον Οκτώβριο επιστρέφουν με τη μητέρα του Αλέξανδρο και Παύλο στην Αλεξάνδρεια. Μέχρι το 1892, που πιάνει δουλειά στις Αρδεύσεις, οι πληροφορίες που έχουμε για τη ζωή του Καβάφη στην Αλεξάνδρεια είναι ελλιπείς και ασαφείς. Φαίνεται να απασχολείται σε διάφορες εργασίες.

1886. Έχει δημοσιογραφική ταυτότητα ως απεσταλμένος στην εφημερίδα «Τηλέγραφος» και επιδίδεται συστηματικότερα από πριν στη συγγραφή ποιημάτων και πεζών. Δημοσιεύει στο περιοδικό Έσπερος της Λιψίας τα: «Βακχικόν», «Μάταιος, μάταιος έρως», «Ο ποιητής και η Μούσα», και στην Ομόνοια της Αλεξάνδρειας το πεζό «Οι απάνθρωποι φίλοι των ζώων».

1889. Πεθαίνει στην Αλεξάνδρεια ο φίλος του Μικές Ράλλης. Ημερολόγιο που κράτησε ο ποιητής, για την αρρώστια και τις τελευταίες ημέρες του φίλου του, πρωτοδημοσιεύτικε από τον Παπουτσάκη στα Πεζά (1963).

 

Μια σπάνια φωτογραφία του Καβάφη σε ηλικία 37 ετών. Πηγή: Επιστολές στον Μάριο Βαϊάνο, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 1979.

 

1891. Πεθαίνει ξαφνικά (17 Μαρτίου), ο αδελφός του Πέτρος Ιωάννης, 40 χρονών τότε άγαμος. Η ανώνυμη περιγραφή της λαμπρής κηδείας του στον Τηλέγραφο της Αλεξάνδρειας είναι γραμμένη πιθανότατα από το χέρι του ποιητή.

Θάνατος στο Λονδίνο του θείου του Γεωργίου Καβάφη, συνέταιρου άλλοτε του πατέρα του. «Ήταν εξέχουσα φυσιογνωμία κι από τους σοφούς γραικούς εμπόρους της Λόντρας… Ήταν φίλος του Καϊρη και θαυμαστής του Κοραή».

Δημοσιεύει στην Εθνική, στην αλεξανδρινή Rivista Quindicinale, στην Κλειώ της Λιψίας και στον Τηλέγραφο της Αλεξάνδρειας. Το Σεπτέμβρο του 1891 στέλνει στο Αττικόν Μουσείον «Το πρώτο ολότελα πρωτότυπο ποίημα της νέας του περιόδου, το “Κτίσται”». Στο τεύχος του ίδιου μήνα και στη στήλη της αλληλογραφίας διαβάζει «απάντηση της σύνταξης, πιθανότατα γραμμένη από τον Πολέμη: “κ. Κ.Π. Καβ. Εις Αλεξάνδρειαν._ Το ποίημά σας μας εφάνη εξόχως ωραίον και θα ήτο ίσως ωραιότερον αν δεν εκάμνετε τόσην κατάχρησιν του συστήματος εκείνου της γαλλικής στιχουργίας του να μεταβαίνωσιν αι προτάσεις από του ενός στίχου εις τον έτερον. Έχει όμως τόσα πολλά προτερήματα το ποίημά σας ώστε παραβλέπει τις τας μικράς ταύτας ποητικάς ιδιοτροπίας σας. Θα το δημοσιεύσωμεν ευχαρίστως”». Το ποίημα «Χτίσται» τυπώνεται «εις φυλλάδια», μεταξύ Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου, σε άγνωστο αριθμό αντιτύπων.

1892. Προσλαμβάνεται ως έκτατος γραφέας στην Υπηρεσία Αρδεύσεων, που εξαρτάται από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων. Οι προϊστάμενοί του είναι Άγγλοι. Αρχικός μισθός: 7 λίρες. Δημοσιεύει στα έντυπα: Αττικόν Μουσείον, Τηλέγραφος Αλεξάνδρειας, Φύσις.

1893. Ο Καβάφης βάζει οικονομικό πρόγραμμα στη ζωή του και κρατά λογαριασμούς. Πηγαίνει ταξίδι αναψυχής στο Κάιρο. Δημοσιεύει στα έντυπα: Τηλέγραφος Αλεξάνδρειας, Φύσις, Κωνσταντινούπολης Πόλης.

1894. Ο Φ. Πρίντεζης στο περιοδικό η Φύσις περιγράφει τη συνάντησή του με τον Καβάφη στη Αλεξάνδρεια: «Την επομένην Τετάρτην μετά χαράς και λύπης ετοιμάζω τας αποσκευάς μου και την τρίτην ώραν μετά μεσημβρίαν, τη συνοδεία πολλών φίλων και γνωρίμων επιβιβάζομαι εις το ατμόπλοιον. Μέχρις αυτού συνοδεύομαι και υπό του καλλίστου φίλου, συνδρομητού της Φύσεως και παροδικού συνεργάτου κ. Καβάφη, περί ου μέχρι τούδε δεν είχον αναφέρει τι, όπως σχηματίσω τελείαν περί αυτού γνώμην και γράψω αναφορικώς. Ο κ. Καβάφης είναι τέλειος gentleman, της λεπτής εκείνης σοβαρής ανατροφής οπαδός και φυσικώς, διότι ανετράφη εις Αγγλίαν, κάλλιστα μεμορφωμένος και πεπειδευμένος εξ εκέινων, οίτινες περί πολλού ποιούνται τας μεθ’ οιουδήποτε σχέσεις των. Ενώ απ’ αρχής της εις Αλεξάνδρειαν αποβιβάσεώς μου εγνώριζα αυτόν, προσωπικώς, διότη το πρότερον μόνον εξ αλληλογραφίας εγνωριζόμεθα, σπανίως τον έβλεπον και τούτο αποδίδω εις την εξιδιασμένην και επιφυλακτικήν αυτού διαγωγήν προς σύναψιν σχέσεως και φιλίας. Και έχει δίκαιον, διότι ποσάκις δεν μεταμελείται τις μετά βεβιασμένην και άκαιρον γνωριμίαν μετ’ ανθρώπων μη συναδόντων προς τας ιδέας, γνώσεις και αισθήματά του; Κατά τας δύο τελευταίας λοιπόν ημέρας, ότε διέμεινα εις Αλεξάνδρεια, ο κάλλιστος Καβάφης δεν έλειπεν εκ του πλησίον μου. Ότε δ’ απεχαιρέτισα πάντας, κατά την τελευταίαν στιγμήν ο κ. Καβάφης μοι έσφιγγε την χείρα και ήυχετο ταχέως να με έβλεπε, είτε εν Αλεξάνδρεια, είτε εν Αιγύπτω».

Δημοσιεύει στο Εικονογραφιμένον Αιγυπτιακόν Ημερολόγιον. Το ποίημά του «Το καλαμάρι» σχολιάζεται εγκωμιαστικά στον αλεξανδρινό τύπο (Μεταρρύθμισις και Ταχυδρόμος).

1895. Διαβάζει και σχολιάζει μια κριτική για το μυθιστόρημα του Thomas Hardy Jude the Obscure.

Δημοσιεύει στο περιοδικό Εικοστός Αιών της Αλεξάνδρειας.

 

Ολόσωμη φωτογραφία του Καβάφη σε ηλικία 40 ετών. Πηγή: Επιστολές στον Μάριο Βαϊάνο, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 1979.

 

1896. 16 Ιανουαρίου: Πεθαίνει στην Κωνσταντινούπολη ο παππούς του από την πλευρά της μητέρας του, ο Γεωργάκης Φωτιάδης. «Έχαιρε πολλήν εκτίμησι μεταξύ των Γραικών και είχε πολλές φιλίες με Τούρκους πασάδες». «Ευτύχησα να τον γνωρίσω προσωπικώς» θα σημειώσει αργότερα ο ποιητής στη Γενεαλογία του.

Δημοσιεύει στον αλεξανδρινό Κόσμο και στο αθηναϊκό Άστυ. Ο Γ. Τσοκόπουλος στο βιβλίο Αιγυπτιακαί αναμνήσεις – Η ελληνική Αλεξάνδρεια σημειώνει για τον Καβάφη: «Υπάρχει όμως εις την Αίγυπτον και ποιητής φιλοσοφικός με όλην την νεαρωτάτην του ηλικίαν, ποιητής σκεπτικιστής, ποιητής συμβολικός, κατά την ευτυχέστεραν εκδοχήν της λέξεως. Ο κ. Κ. Καβάφης, αναμφισβητήτως έχει αληθινήν ποιητικήν φλόγα μέσα του. Το “Καλαμάρι” του, του οποίου δυστυχώς δεν διατηρώ εις την μνήμην παρά μίαν ή δύο στροφάς, είναι ποίημα πρώτης τάξεως, η δε “Ελεγεία των λουλουδιών”, έχει κάτι από την αιθέριαν ποίησιν του Σέλλεϋ εις τους στίχους της. Παρά τα ποιήματα αυτά όμως ο κ. Καβάφης γράφει και άλλα λυρικώτερα, εις τα οποία εμφυσά μελαγχολικήν τινά ζωήν, κάποιαν ειρωνικήν πικρίαν. Η “Κλίνη του Χριστού” και/το/ “Φωναί γλυκείαι” είναι υποδείγματα ύφους».

1897. Εκδίδει σε τετρασέλιδο τα «Τείχη», δίγλωσση έκδοση, με αγγλική μετάφραση του αδελφού του Τζων. «Τυπωμένο πιθανότατα στην Αλεξάνδρεια, άγνωστο σε ποιο τυπογραφείο και σε πόσα αντίτυπα, όχι πριν τις 16 Ιανουαρίου 1897. Πρώτη έκδοση και, πιθανότατα, πρώτη δημοσίευση. Πρώτη και – μόνη, από όσο γνωρίζουμε – έκδοση και δημοσίευση μετάφρασης ποιήματος του Κ Π. Καβάφη από τον αδελφό του Ιωάννη-Κωνσταντίνο».

«Σε βραχυγραφημένες σημειώσεις ο Καβάφης καταγράφει τις προσπάθειές του ν’ απαλλαγεί από το μοναχικό πάθος που πιστεύει πως τον καταβάλλει σωματικά και πνευματικά». 6 Μαρτίου σημειώνει: «Πρέπει αλύγιστα να επιβάλω στον εαυτό μου ένα τέρμα έως την 1η Απριλίου, διαφορετικά δεν θα μπορέσω να ταξιδέψω. Θ’ αρρωστήσω και πως θα περάσω τη θάλασσα, και πως αρρωστημένος θ’ απολαύσω το ταξίδι μου;» 16 Μαρτίου: «Μεσάνυχτα. Υπέκυψα εκ νέου. Απελπισία, απελπισία, απελπισία. Καμιά ελπίδα δεν υπάρχει. Παρεκτός αν σταματήσω ως τις 15 Απριλίου. Ο Θεός βοηθός».

17 Απριλίου: «Η Τουρκία κηρύσσει τον πόλεμο εναντίον της Ελλάδος. Ήττες του Ελληνικού Στρατού».

Από Μάιο έως Ιούνιο ο Καβάφης με τον αδελφό του Τζων στο Παρίσι. Σε γράμμα της Χαρίκλειας στα δυο αδέλφια διαβάζουμε: «Πλην οι Έλληνες, Κωστάκι μου, τα κάμαν ωσάν τα μούτρα τους. Τώρα δέχουνται τα πάντα από τας δυνάμεις, ό,τι θέλουν να τους κάμουν!» Τους δίνει ακόμη νέα για τους γνωστούς τους Πάλλη και Ροδοκανάκη, που τραυματίστηκαν στον πόλεμο.

Από το Παρίσι τα δυο αδέλφια πάνε στο Λονδίνο και στο τέλος Ιουνίου γυρίζουν στην Αλεξάνδρεια.

Δημοσιεύει στον Κόσμο της Αλεξάνδρειας και στην εφ. Νεολόγος της Πόλης.

 

Ο Κων. Καβάφης, χαρακτικό του Γιάννη Κεφαλληνού

 

1898. Δημοσιεύει στο Εθνικόν Ημερολόγιο Σκόκου. Ο Σκόκος τον περιγράφει: «Το ημέτερον Ημερολόγιον είναι γνωστόν ότι σκοπεί κυρίως να παρέχει κατ’ έτος, πίστην ως ένεστι την φιλολογικήν φυσιογνωμίαν, ου μόνον του Κέντρου, οίον ευλόγως θεωρείται ούσα η πρωτεύουσα του Ελληνικού Βασιλείου, αλλά και της παλλαχού εν τω εξωτερικώ λογογραφικής κινήσεως και παραγωγής. Ούτω μεταξύ του εν Αλεξανδρεία κύκλου των δοκίμων λογίων και μουσολήπτων, δικαίως συγκαταλέγεται και ο ηδυεπής και αβρότατος ποιητής κ. Κων/νος Καβάφης, ο με τόσα μεστά χάριτος και πρωτοτύπου εμπνεύσεως έργα κοσμών εκάστοτε τα αλεξανδρινά φύλλα».

Εκδίδει αυτοτελώς τα: «Δέηση», τετρασέλιδο τυπωμένο σε 50 αντίτυπα στις 23 Οκτωβρίου 1898. Πρώτη έκδοση και, πιθανότατα, πρώτη δημοσίευση. «Αρχάιαι ημέραι» (Τα δάκρυα των αδελφών του Φαέθοντος – Ο θάνατος του αυτοκράτορος Τακίτου). «Τετρασέλιδο /…/ πιθανότατα τυπωμένο στο τυπολιθογραφείο Λαγουδάκη, πιθανώς σε 50 αντίτυπα. Πρώτη έκδοση. Η πρώτη δημοσίευση στο Αλεξανδρινό περιοδικό Κόσμος: “Τα δάκρυα των αδελφών του Φαέθοντος” στις 26 Ιανουαρίου 1897, και “Ο θάνατος του αυτοκράτορος Τακίτου ” στις 5 Ιανουαρίου 1897. Μόνη εκδοτική εμφάνιση του συλλογικού τίτλου “Αρχαίαι ημέραι”. Πρώτη έντυπη εμφάνιση του ενδιάμεσου Π στην υπογραφή του ποιητή, και μοναδική έντυπη εμφάνιση των αρχικών Κ. Π. Κ. ως υπογραφή ποιήματος.

1899. 4 Φεβρ.: Πεθαίνει η μητέρα του, που ο ποιητής τη ελάτρευε. Δημοσιεύει στο Εθνικόν Ημερολόγιον Σκόκου, στο Αιγυπτιακό Ημερολόγιον. Ποιήματά του περιλαμβάνει ο Δ. Ταγκόπουλος στη Νέα λαϊκή ανθολογία.

1900. 5 Αυγούστου: Πεθαίνει ο πρωτόδικος αδελφός του Γεώργιος «από χρόνιαν νόσον». Ήταν 50 ετών.

Δημοσιεύει στο Εθνικόν Ημερολόγιον Σκόκου, στο Αιγυπτιακό Ημερολόγιον Δρακοπούλου. Κολακευτικό σχόλιο για τον Καβάφη στο δεύτερο: Κωνσταντίνος Καβάφης. Νέος φιλόφρων τους τρόπους, πλήρης σφρίγους και ζωής με άπειρον ποιητικής τόλμην, άνθρωπος του κόσμου, λογογράφος, είναι εις εκ των συμπαθεστάτων Αλεξανδρινών φιλολόγων. Εγεννήθη εν Αλεξανδρεία όπου και διαμένει, είναι πλήρης ευφυΐας και έρωτος προς τα γράμματα, κατέγεινε δε μετά πολλής επιμελείας εις παντοδαπάς γνώσεις γλωσσών κ.λ.π. γεινόμενος ούτω εγκυκλοπαιδικώτατος. Τα ποιήματά του αρέσουν και εκτιμώνται πολύ. Πλείστα εδημοσιεύθησαν εις διάφορα περιοδικά συγγράμματα Αθηνών ως και τω περιοδικώ μας ο Κόσμος και εν τω περυσινώ ημερολόγιώ μας. Το ύφος του είναι ρέον και σθεναρόν».

 

Φωτογραφία του Δημήτρη Γέρου (Dimitris Yeros), από το λεύκωμά του Shades of Love.

 

1901. 10 Ιουνίου: Πρώτο ταξίδι στην Αθήνα, μέχρι τις αρχές Αυγούστου. Γνωριμία με Ιωάννη Πολέμη, Κίμων Μιχαηλίδη, Γρηγόρη Ξενόπουλο.

2/15 Ιουλίου: «Σήμερα το πρωί πήγα στην πόλη. Πρώτα στο ζαχαροπλαστείο του Ζαροβίτη, κι απ’ εκεί, στο γραφείο του περιοδικού Παναθήναια. Είδα τον εκδότη Κίμωνα Μιχαηλίδη, σχετικά μ’ ένα ποίημά μου που πρόκειται υποθέτω να δημοσιεύσει. Ήταν εκεί ο διηγηματογράφος κ. Ξενόπουλος. Συστήθηκα. Συμπαθητικώτατος άνθρωπος. Μου είπε ότι θαύμασε τα ποιήματά μου, του είπα ότι κι εγώ θαύμαζα τα διηγήματά του. Και ειλικρινώς τα θαυμάζω. Έμεινα περίπου μιαν ώρα με τον Μιχαηλίδη και τον Ξενόπουλο, κουβεντιάζοντας κυρίως για λογοτεχνία» γράφει ο ποιητής στο ημερολόγιο που κρατάει.

Αργότερα και ο Ξενόπουλος, δίνοντας τις πρώτες εντυπώσεις από τη γνωριμία του με τον Καβάφη, θα πει: «Είναι νέος, αλλ’ όχι εις την πρώτην νεότητα. Βαθειά μελαχροινός ως γηγενής της Αιγύπτου, με μαύρον μουστάκι, με γυαλιά μύωπος, με περιβολήν αλεξανδρινού, κομψευομένου, αγγλίζουσαν ελαφρότατα, και με φυσιογνωμίαν συμπαθή, η οποία όμως εκ πρώτης όψεως δεν λέγει πολλά πράγματα. Υπό το το εξωτερικόν εμπόρου -ως έμπορος είχε συστηθεί ο Καβάφης στον Ξενόπουλο- γλωσσομαθούς και ευγενεστάτου και κοσμικού, κρύπτεται επιμελώς ι φιλόσοφος και ο ποιητής».

Δημοσιεύει στα: Εθνικόν Ημερολόγιο, Αιγυπτιακόν Ημερολόγιον, Ημερολόγιον Νυμφαία Αλεξάνδρειας και στα Παναθήναια.

1902. 8 Ιανουαρίου: Πεθαίνει ο αδελφός του Αριστείδης περίπου 50 χρόνων τότε. Κόρη του είναι η μετέπειτα κόμισσα Valieri.

9 Νοεμβρίου: «Μ’ επέρασεν από τον νου απόψε να γράψω δια τον έρωτά μου. Και όμως δεν θα το κάμω. Τι δύναμη που έχει η πρόληψις. Εγώ ελευθερώθηκα από αυτήν· αλλά σκέπτομαι τους σκλαβωμένους υπό τα μάτια των οποίων μπορεί να πέσει αυτό το χαρτί. Και σταματώ. Τι μικροψυχία. Ας σημειώσω όμως ένα γράμμα –Τ- ωε σύμβολον αυτής της στιγμής» γράφει ο ποιητής. Και στις 13 Δεκεμβρίου: «Δεν ξεύρω αν η διαστροφή δίδει δύναμην. Κάποτε το ωομίζω. Αλλά είναι βέβαιον ότι είναι η πηγή μεγαλέιου».

Δημοσιεύει στο Εθνικόν και στο Αιγυπτιακόν Ημερολόγιον.

 

Αφίσα του αφιερώματος του περ. Εντευκτήριο με ομιλία του Ντίνου Χριστιανόπουλου

 

1903. Δεύτερο ταξίδι στην Αθήνα. Γνωριμία με Λ. Πορφύρα. Δημοσιεύεται στην εφ. Νέον Άστυ εγκωμιαστικό σχόλιο με τίτλο: «Η σπάνια ποίησις», πιθανότατα από το χέρι του Ξενόπουλου.

30 Νοεμβρίου: Δημοσιεύεται στα Παναθήναια το ιστορικό άρθρο του Γρ. Ξενόπουλου «Ένας ποιητής». «Η πρώτη εκτενής μελέτη για την ποίησή του με καίριες παρατηρήσεις. Τίτλος τιμής για την όσφρηση του Ξενόπουλου και την ελληνική κριτική».

Δημοσιεύει στα: Εθνικόν Ημερολόγιο, Αιγυπτιακόν Ημερολόγιον, Νέον Άστυ, Παναθήναια.

1904. Εκδίδει σε οκτασέλιδο το «Περιμένοντας τους βαρβάρους». «Τυπωμένο πιθανώς σε 50 αντίτυπα, και πιθανότατα πριν τις 5 Δεκεμβρίου 1904. Πρώτη έκδοση και πρώτη δημοσίευση». Εκδίδει το πρώτο τεύχος με 14 ποιήματά του. «Τυπωμένο σε 100 αντίτυπα, μετά τις 5 Δεκεμβρίου 1904 και πιθανότατα πριν τις 24 Φεβρουαρίου 1905. Κυκλοφόρησε τον Απρίλιο 1905, πιθανώς έως το 1909, σε 73 αντίτυπα. Πρώτη έκδοση». Περιέχει τα ποιήματα «Φωνές», «Επιθυμίες», «Κεριά», «Ένας γέρος», «Δέησης», «Η ψυχαίς των γερόντων», «Το πρώτο σκαλί», «Διακοπή, «Θερμοπύλαι», «Chef ere… il gran rifiuto», «Τα παράθυρα», «Περιμένοντας τους βαρβάρους», «Απιστία», «Τα άλογα του Αχιλλέως».

Δημοσιεύει στα: Εθνικόν Ημερολόγιο, Παναθήναια, Αθήναι, Νέον Άστυ.

1905. 22 Απριλίου: Γράφει στον Τζων, που είναι στο Κάιρο, ότι υποφέρει από κήλη και εκφράζει τους φόβους του. Ο Τζων απαντώντας τον καθησυχάζει. Και ο Μ. Περίδης σημειώνει: «Η πάθησις /…/ δεν ήταν πράγματι σοβαρά. Της επέζησε ο ποιητής εικοσιοκτώ ολόκληρα χρόνια».

Το πρώτο εξάμηνο της χρονιάς γνωρίζεται με το Ίωνα Δραγούμη που προσφέρει τις διπλωματικές του υπηρεσίες στην Αλεξάνδρεια. Αναπτύσσεται φιλία αναμασά τους. Σχεδιάζουν την έκδοση ενός περιοδικού με τίτλο τα «τέσσερα τεύχη» και με την οικονομική υποστήριξη του Κων/νου Δέλτα (όπως μας πληροφορεί σε πρόσφατο δημοσίευμά του ο Γιώργος Ιωάννου). Το περιοδικό δεν βγήκε ποτέ.

Τρίτο ταξίδι στην Αθήνα, όπου βρίσκεται άρρωστος με τυφοειδή πυρετό ο αδελφός του Αλέξανδρος.

21 Αυγούστου: Πεθαίνει ο Αλέξανδρος γύρω στα 50 του κι αυτός. Κόρη του η μετέπειτα Ελένη Κολλέττι.

Δημοσιεύει στα: Εθνικόν Ημερολόγιο, Ακρίτας, Παναθήναια.

 

Καβάφης, σχέδιο του Τάκη Αλεξίου, 29,5Χ40 εκ. από το βιβλίο του, Ο «Τρίτος» Καβάφης, 1982.

 

1906. 13 Ιουνίου: «Το δράμα του Ντενσουάι. Σε σύγκρουση με φελάχους ένας άγγλος αξιωματικός τραυματίζεται και πεθαίνει από ηλίαση». Τον ίδιο μήνα, αντίποινα των Άγγλων: δικάζονται και εκτελούνται στην κρεμάλα 4 φελάχοι. Άλλοι 8 μαστιγώνονται μπροστά σε όλους τους κατοίκους του χωριού. Μετά από δυο χρόνια ο Καβάφης θα γράψει το ποίημα «27 Ιουνίου 1906, 2 μ.μ.» εμπνευσμένο από τα γεγονότα αυτά.

Η δημοσίευση του ποιήματος «Ο βασιλεύς Δημήτριος» στα Παναθήναια προκαλεί ειρωνικά σχόλια στο Νουμά. Έμμεση απάντηση του Ξενόπουλου υπέρ του Καβάφη.

Δημοσιεύει στα: Εθνικόν Ημερολόγιο, Παναθήναια.

1907. Ο Καβάφης παίζει τένις, ράβεται στον καλύτερο ράφτη της Αλεξάνδρειας και μαζί με τον αδελφό του Παύλο έχουν δίτροχο αμάξι (φαετόν) για τους περιπάτους.

Ύστερα από μια επίσκεψη του Παύλου Πετρίδη στο διαμέρισμα του Καβάφη αρχίζει η γνωριμία του ποιητή με τον κύκλο της Νέας Ζωής. Προς το τέλος του χρόνου ο Καβάφης με τον αδελφό του Παύλο εγκαθίστανται σε διαμέρισμα του δευτέρου ορόφου στην οδό Λέψιους 10, την ιστορική πια κατοικία του ποιητή. «Που θα μπορούσα να ζήσω καλύτερα; Κάτω από μένα ο οίκος ανοχής θεραπεύει τις ανάγκες της σάρκας. Κι εκεί είναι η εκκλησία όπου συγχωρούνται οι αμαρτίες. Και παρακάτω το νοσοκομείο όπου πεθαίνουμε».

Δημοσιεύει στα: Εθνικόν Ημερολόγιο, Παναθήναια.

1908. Δημοσιεύει στα: Εθνικόν Ημερολόγιο, Νέα ζωή Αλεξάνδρειας, Παναθήναια, όπου εκτός από ποιήματά του εμφανίζεται η βιβλιοκρισία του για το «Τραγούδι της τάβλας» του Μάρκου Αυγέρη και η γνώμη του για τον Παπαδιαμάντη.

1909. Αρχίζει να συγγράφει την «Γενεαλογία» του (θα την εγκαταλείψει το 1911. Πρώτη δημοσίευση της Νέας Εστίας 1948). Δίνει πολλές πληροφορίες για τους γονείς του, τις οικογένειές τους τις διακλαδώσεις και τις αγχιστείες. Ιδιαίτερα επιμένει στα κοινοτικά και ιερατικά αξιώματα που είχαν μερικοί απ’ αυτούς.

Τον Απρίλιο ο Παύλος Πετρίδης δίνει διάλεξη με θέμα το έργο του Κβάφη: «Ένας Αλεξανδρινός ποιητής». Είναι η πρώτη στην Αλεξάνδρεια για το έργο του. Ο Τσίρκας θεωρεί τη διάλεξη «πολύτιμη γιατί είναι σχεδόν βέβαιο πως οι αναλύσεις των ποιημάτων υπαγορευτήκαν από τον ίδιο τον Καβάφη.

Εγκώμιο του Περικλή Γιαννόπουλου για τον ποιητή.

Δημοσιεύει: Εμπορικόν και Φιλολογικόν Ημερολόγιον Αλεξάνδρειας, Νέα ζωή Αλεξάνδρειας.

 

Καβάφης, σχέδιο του Τάκη Αλεξίου, 29,5Χ40 εκ. από το βιβλίο του, Ο «Τρίτος» Καβάφης, 1982.

 

1910. Τυπώνει το δεύτερο τεύχος ποιημάτων του, με 21 ποιήματα (τα 14 του πρώτου τεύχους 1904- στα οποία έχουν προστεθεί 7 ακόμη, τα: «Τρώες», «Μονοτονία», «Η κηδεία του Σαρπηδόνος». «Η συνοδεία του Διονύσου», «Ο βασιλεύς Δημήτριος», «Τα βήματα», «Ούτος εκείνος»). «Τυπωμένο πιθανότατα σε 200 αντίτυπα πριν τον Απρίλιο 1910. Κυκλοφόρησε τον Απρίλιο 1910 και τουλάχιστον έως το 1915, σε 182 αντίτυπα». Στο Νουμά άρθρο της Πετρούλας Ψηλορείτη /= Γαλάτεια Καζαντζάκη/ για τον Καβάφη: «Την ποίηση του Καβάφη δυο μου φάνηκαν /…/ πως την ξεχωρίζουν χαρακτηριστικά: Η βαθειά φιλοσοφική αντίληψη του Ανθρώπου που πολλά ξέρει, και η αισθαντικότητα του Ποιητή».

Δημοσιεύει: Νέα ζωή Αλεξάνδρειας.

1911. Σε μια συνέντευξη στην εφ. Αθήναι ο Ζαχ. Παπαντωνίου αναφέρει την ποίηση του Καβάφη ανάμεσα στις ωραιότερες πνευματικές απολαύσεις του τόπου μας.

Δημοσιεύεται το πρώτο ποίημα-μίμηση (κατά τον τρόπο του Καβάφη), προάγγελος μιας ατέλειωτης σειράς παρόμοιων ποιημάτων που θα εμφανιστούν στις επόμενες δεκαετίες. Γραμμένο από τον Πέτρο Μάγνη έχει τίτλο «Αδριανός» και αφιερώνεται στον Καβάφη.

Δημοσιεύει στα: Κρητική Στοά Ηρακλείου, Γράμματα Αλεξάνδρειας, Νέα Ζωή Αλεξάνδρειας.

 

Σχέδιο της Α. Παπαδοπεράκη από το βιβλίο της Η μορφή του Κ.Π. Καβάφη

 

1912. Κυκλοφορεί ο λίβελλος του Ροβέρτου Κάμπου «Το ποιητικόν έργο του Κ.Π. Καβάφη», με ένδειξη: Κάιρο. «Είναι μια εκτόξευση πίκρας και φθόνου, η πρώτη σε σχήμα βιβλίου στην Αλεξάνδρεια. (Η ένδειξη Κάιρο πιστεύεται ως παραπλανιτικά). Τις επικρίσεις του θα επαναλάβουν όλοι οι καβαφοφάγοι: πεζή γλώσσα, ξεραΐλα ιδεών, απουσία αισθήματος, περιγραφών, χάρης, αρμονίας. Κι ένα δειλό υπονοούμενο για τα ωραία σώματα. Πίσω από την μάσκα του Κάμπου κρυβόταν ο ποιητής Πέτρος Μάγνης. Αλλά δεν τόλμησε ποτέ να αναγνωρίσει την πατρότητα του λιβέλλου» (Τσίρκας). Γύρω στα 1970 αμφισβητήθηκε η ταυτοπροσωπία Κάμπου-Μάγνη, χωρίς θετικές αποδείξεις.

Αρχίζει να κυκλοφορεί την πρώτη συλλογή μονοφύλλων του.

Δημοσιεύει στα: Γράμματα Αλεξάνδρειας, Νέα Ζωή Αλεξάνδρειας, Ακρόπολης.

1913. Δημοσιεύει: Νέα Ζωή Αλεξάνδρειας.

1914. Η Γαλάτεια Καζαντζάκη σχολιάζει το καβαφικό έργο, καθώς και το έργο άλλων Ελλήνων ποιητών (Έθνος 16/11).

Ο Γ. Χαριτάκης δημοσιεύει μελέτη για τον Καβάφη.

Γνωριμία του Καβάφη με τον E. M. Forster.

Δημοσιεύει: Νέα Ζωή Αλεξάνδρειας, όπου και το μελέτημά του για το βιβλίο του Ν. Γ. Πολίτη Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού.

1915. Ο Μιχ. Πετρίδης τυπώνει τη μελέτη του για την ποίηση του Καβάφη (πρωτοκυκλοφόρησε αυτοτελώς, ως ανάτυπο από τα Γράμματα τα οποία κυκλοφόρησαν το 1916). «Η πρώτη σοβαρή μελέτη για το έργο του από Αλεξανδρινό, που γράφτηκε χωρίς την επίβλεψη του Καβάφη. Ολότελα λαθεμένη στις αρνητικές παρατηρήσεις της, αλλά προσοχή και ευθύνη. Οι θετικοί χαρακτηρισμοί της ποίησης του Καβάφη δεν έχασαν την αξία τους. Μερικά από τα αρνητικά της θέματα (απουσία της φύσης και της εικόνας, ο “ιστορισμός”, η “νοικοκυρίστικη ολιγάρκεια”, τα αντιποιητικά ιστορικά ή ανεκδοτικά επεισόδια, ο Ανατόλ Φρανς, η παράξενη φυσιογνωμία του Καβάφη, η υποχρεωτικότητα, το περίτρομο βλέμμα του κ . α.) θα τα επεξεργαστεί αργότερα εργαστηριακά ο Τ. Μαλάνος. Αλλά ο Περίδης σε κανένα κείμενό του δεν θα έχει πια τούτη τη σιγουριά και την πυκνότητα» (Τσίρκας).

Δημοσιεύει στη Νέα Ζωή Αλεξάνδρειας.

1916. Δημοσιεύει: Νέα Ζωή Αλεξάνδρειας, Προπύλαια Αλεξάνδρειας, Εβδομάς Αλεξάνδρειας.

Γνωριμία με τον Φίλλιπο Δραγούμη.

 

Μονόφυλλο του Καβάφη του 1917, με το ποίημα του «Ιγνατίου Τάφος», πριν του δώσει την τελειωτική του μορφή, ιδιαίτερα προς το τέλος του, όπως θα διαπιστώσει ο παρατηρητικός αναγνώστης. Πηγή: Επιστολές στον Μάριο Βαϊάνο, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 1979.

 

1917. Ο Βασίλης Αθανασόπουλος δημοσιεύει στα Γράμματα το άρθρο του «Ο Καβάφης και η ρουτίνα». Θα απαντήσει με ένα ομότιτλο άρθρο ο Τίμος Μαλάνος στην Εβδομάδα, επιτιθέμενος στον Καβάφη. Οι Απουάνοι και τα Γράμματα θα ανταπαντήσουν μ’ ένα ολόκληρο φυλλάδια. Τίτλος του «Τέχνη και ρουτίνα». Συνεργάζονται: Αθανασόπουλος, Μοδινός, Σεγκόπουλος, Σαντιρινιός, Γιαννακάκης, Αλήτης, Βρισιμιτζάκης κ. α. Την ίδια χρονιά ο Βρισιμιτζάκης δημοσιεύει, σ’ ένα μικρού σχήματος βιβλίο, τη μελέτη του: «Το έργο του Κ. Π. Καβάφη», με εκτενή ανθολογία της μέχρι τότε καβαφικής ποίησης (21 ποιήματα). Σε γράμμα της στο Γ. Π. Σαββίδη η Ευτυχία Ζελίτα γράφει: «Το βιβλίο του Γ. Βρισιμιτζάκη, για τον Καβάφη, στη σειρά των “Βιβλίων της Ζωής” είναι έκδοση των Γραμμάτων. Όπως δεν υπήρχε, εκείνη την εποχή, καμιά έκδοση ποιημάτων του Καβάφη, παρά μόνο τα feuilles vol(antes) που έδιδε μόνον ο ίδιος, αν ο ζητών ήταν φίλος ή θαυμαστής κτλ. Κτλ., ο Νίκος –Ζελίτας- έπεισε τον Βρις. Να γράψει την μελέτη εκείνη, κι έτσι μ’ αυτό το δόλωμα να πάρουν την συγκατάθεση του Καβάφη για μια επιλογή ποιημάτων του. Έτσι κι έγινε. Η μελέτη γράφτηκε, και μαζί με μια επιλογή 21 ποιημάτων τα υπέβαλε στον Καβάφη, που για χάρη της μελέτης –μεγάλο γεγονός για κείνη την εποχή- δέχτηκε να τυπωθούν και να κυκλοφορήσουν ελεύθερα τόσα ποιήματά του. Η επιτυχία της έκδοσης ήταν πράγματι καταπληκτική. Σε λίγους μήνες εξαντλήθηκε η πρώτη έκδοση –η Αθήνα πήρε πολλά- και βγήκε και δεύτερη, που κι αυτή εξαντλήθηκε. Ίσως να ήταν το μόνο από τα “Βιβλία της Ζωής”, 19 νομίζω, που είχε και β’ έκδοση και σημείωσε τέτοια επιτυχία».

Ο Καβάφης αρχίζει να κυκλοφορεί την δεύτερη συλλογή μονοφύλλων του.

Δημοσιεύει: Γράμματα (και το πεζό: Καρπαθιακά δημοτικά άσματα. Συλλεγέντα υπό Μ. Γ. Μιχαηλίδου).

 

My Cavafy, φωτογραφίες του Στάθη Ορφανού

 

1918. Πεθαίνει ο εξάδελφός του Γ. Ψυλλιάρης (βλ. έτος 1883). Στις 23 Φεβρουαρίου στον Επιστημονικό Σύλλογο «Πτολεμαίος Α’» δίνει διάλεξη για το έργο του Καβάφη ο Αλέκος Σεγκόπουλος, παρουσία του γενικού προξένου και αρκετού κόσμου. Εισαγωγή στη διάλεξη έκανε ο Πόλυς Μοδινός. «Η ίδια η διάλεξη του Σεγκόπουλου είναι ένα πολύτιμο ντοκουμέντο, γιατί, χωρίς αμφιβολία πια είναι γραμμένη από τον ποιητή. Αναλύει τέσσερα ποιήματα: “Τα επικίνδυνα”, “Επήγα”, “Μακρυά”, και “Επέστρεφε”. Στο τέλος παραθ7έτει και τα “Κεριά”. Όλα στην οριστική τους μορφή που βρίσκονται στην έκδοση 1935. Είναι η αυθεντικότερη ερμηνεία αυτών των ποιημάτων, ένας δυνατός φωτισμός στα μυστικά της ποιητικής του Καβάφη: το ειδικό βάρος των λέξεων, η θέση τους, ο ρόλος του τίτλου, της στίξης· πως λειτουργεί η έμπνευση, πως γίνεται η σύνθεση, η σχέση του ενός με το άλλο ποίημα, οι προεκτάσεις, τα συμπληρώματα. Μια τολμηρή του πράξη: Να διδάξει ο ίδιος το αλεξανδρινό κοινό πως πρέπει να διαβάζει την ποίησή του. Τολμηρή αλλά δικαιωμένη. Μόνο στους μεγάλους συγχωρούνται αυτά. Τολμηρό ήταν και το κήρυγμα της ηδονολατρείας, της ηδονοθηρίας για το συμφέρον της τέχνης. Σκανδάλισε μερικούς, μάλιστα δύο φιλολογούσες κυρίες σηκώθηκαν και φύγαν επιδεικτικά. Αλλά ο Καβάφης ζητούσε προπαντός να τραβήξει την περιέργεια των νέων πάνω στην τολμηρή, την ανορθόδοξη ποίησή του» (Τσίρκας).

Στην Αθήνα σατιρίζεται από τον Φορτούνιο –Σπ. Μελά- το ποίημα «Εις το επίνειον». Στο περ. Βωμός συζήτηση και διαξιφισμοί μεταξύ Γ. Βρισιμιτζάκη και Γιάννη Κοκκινάκη για την ποίηση του Καβάφη. Αρχίζει να κυκλοφορεί την Τρίτη συλλογή μονοφύλλων του.

Δημοσιεύει: Φοίνικας Καΐρου, Γράμματα Αλεξάνδρειας.

1919. Απρίλιος: «Στο Athenaeum του Λονδίνου, ο E. M. Forster δημοσιεύει δοκίμιο για την ποίηση του Καβάφη. Με οξύτατες παρατηρήσεις δίνει τον άνθρωπο, τον ποιητή και το έργο του. Είναι η πρώτη προβολή του Καβάφη σε ξένο περιοδικό μεγάλου κύρους κι από συγγραφέα με όνομα. Κείμενο που διατηρεί ακόμη τη λάμψη και τη χρησιμότητά του» (Τσίρκας).

Διάλεξη του Αθ. Κατράρο στην Αλεξάνδρεια με θέμα: «Τα τρία στοιχεία της ποίησης του Καβάφη». Μεταφράσεις στα ιταλικά ποιημάτων του από τον Κατράρο. Στο Mercure de France, Παρίσι άρθρο του Phileas Lebesque (D. Asteriotis) «Lettres neogrecques, La poesie de Constantin Kavafis». Δημοσιεύει: Βωμός, Γράμματα Αλεξάνδρειας.

1920. Πεθαίνει στη Γαλλία ο αδελφός του Παύλος, γύρω στα 60 του χρόνια. «Από νέος έκανε βίο έκλυτο και προκλητικό κι οι διαδόσεις /…/ ακόμη επιζούν. Αν και συχνά μπερδεύουν τα πρόσωπα και τα καμώματα του Παύλου καταλογίζονται στον Κωνσταντίνο».

Τα Γράμματα εγκαινιάζουν τη «σοσιαλιστική» τους περίοδο με διευθυντή το Στεφ. Πάργα και αρχισυντάκτη το Μιχ. Περίδη. Δεν θα ξαναασχοληθούν πια με τον Καβάφη ούτε θα δημοσιεύσουν ποιήματά του.

Αρχίζει και κυκλοφορεί την τέταρτη και την Πέμπτη συλλογή μονοφύλλων του.

 

Σκίτσο του Καβάφη του 1923 φιλοτεχνημένο από τον Κ. Μαλέα.

 

1921. 30 Μαρτίου: «Στην αίθουσα του Ελληνικού Ωδείου, ο Τέλλος Άγρας δίνει τη διάλεξή του “Ο ποιητής Καβάφης”. Η πρώτη σοβαρή διάλεξη για τον ποιητή στην Αθήνα». Στο Εμπρός ο Κωστής Παλαμάς την Αλεξάνδρεια: «Υπάρχει εις ποιητής ωμολογημένης πρωτοτυπίας ο Καβάφης εξαιρέτως τιμώμενος υπό των νέων εκεί». Ο Hubert Pernot μεταφράζει έξι ποιήματα του Καβάφη στα γαλλικά.

7 Δεκ.: Ο Κ. γράφει στον επιθεωρητή των Αρδεύσεων πως για προσωπικούς λόγους δεν επιθυμεί ν’ ανανεώσει το συμβόλαιο εργασίας με την υπηρεσία, που λήγει στις 31 Μαρτίου 1922.

Δημοσιεύει: Σκέψη Αλεξάνδρειας, Φάρος Αλεξάνδρειας, Ελεύθερος Τύπος, Πολιτισμός.

1922. 1 Απριλίου: Ο Καβάφης παραιτείται από τις αρδεύσεις. Δημοσιεύεται το κείμενο της διάλεξης του Τ. Άγρα. Ο E. M. Forster εκδίδει το βιβλίο του «Alexandria. A History and A Guide» αφιερωμένο στον Καβάφη. Ο Καρτάρο γράφει ιταλικά στο Πόπολο Ρομάνο «Ένας ποιητής της νέας Ελλάδας».

Δημοσιεύει: Μούσα.

1923. Πεθαίνει ο αδελφός του Τζων, Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια (περ. 1961), πέθανε άγαμος αλλά συζούσε με μια ξένη. Έγραφε ποιήματα στα αγγλικά και γαλλικά. Είχε μεταφράσει Καβάφη. «Άφησε σεβαστή περιουσία στην ανεψιά του Χαρίκλεια Αρίστ. Καβάφη. Στον Καβάφη άφησε μόνον χίλιες λίρες κι αυτό στεναχώρησε τον ποιητή».

8 Ιουλίου: Ο Καβάφης συντάσσει τη διαθήκη του ορίζοντας κύριο κληρονόμο και εκτελεστή της τον Αλ. Σεγκόπουλο.

7 Σεπτεμβρίου: Στην Αθήνα ο Φ. Πολίτης δημοσιεύει άρθρο διακωμωδιστικό.

Δημοσιεύει: Μούσα, Ελεύθερο Βήμα, Όρθρος, Αργώ Αλεξάνδρειας.

 

Το εξώφυλλο του πανηγυρικού τεύχους της «Νέας Τέχνης» του Μάριου Βαϊάνου, αφιερωμένο στον Καβάφη, τέλη του 1924. Είναι το πρώτο αφιέρωμα περιοδικού στον ποιητή. Πηγή: Επιστολές στον Μάριο Βαϊάνο, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 1979.

 

1924. Ο Τ. Μαλάνος σε διάλεξή του με θέμα το ποιητικό έργο του Καβάφη χτυπά «τα τρωτά» δηλ. τα ιστορικά του ποιήματα. Ο Καβάφης του κόβει την καλημέρα. Τον Ιανουάριο δημοσιεύει το ποίημα «Πριν τους αλλάξει ο χρόνος». Στο ποίημα «τη λέξη Υόρκη την τύπωσε με ψιλή. Αυτό πήρε γι’ αφορμή για να αρχίσει εναντίον του μια έξαλλη πολεμική στις εφημερίδες ο ιατροφιλόσοφος Σωκράτης Λαγουδάκης, μ’ επικίνδυνα υπονοούμενα. Εξήντα διανοούμενοι της Αλεξάνδρειας δημοσιεύουν διαμαρτυρία για τις επιθέσεις αυτές /…/ Ο Λαγουδάκης όμως ετοιμάζει διάλεξη στον «Αισχύλο». Αλλά οι λόγιοι, μ’ επικεφαλής το Νίκο Νικολαΐδη και το Σακελλάρη Γιανακάκη κ. α. οργανώνουν διαμαρτυρία μέσα στην αίθουσα και ματαιώνουν τη διάλεξη. Στη διαμαρτυρία πήρε μέρος και ο Τ. Μαλάνος αν και μαλωμένος με τον ποιητή».

16 Απριλίου: Στην αίθουσα του Ελληνικού Ωδείου, στην Αθήνα ο Αλκής Θρύλος δίνει διάλεξη για τον Καβάφη. Στις εφημερίδες της Αθήνας διαμάχη Ταγκόπουλου – Λαπαθιώτη για την ποίηση του Καβάφη. Ο Ψυχάρης αποκαλεί τον τον Καβάφη «καραγκιόζη της δημοτικής»: «Στο μεγάλο τον αγώνα το γλωσσικό, ας πούμε καλύτερα τον εθνικό τον αγώνα που θέλει πρώτα πρώτα νου σοβαρό, συνείδηση όρθια, επειδή το ζήτημα για την Ελλάδα είναι ζήτημα ζωής και θανάτου, ο κ. Καβάφης, άξιος διάδοχος, σωστό μαθητούδη του Σουρή, κατάλαβε περίφημα πως δεν είναι ανάγκη να ιδρώνει ολοένα το αυτί μας, πως χρειάζεται κάπου κάπου λίγο γλέντι. Κ’ έτσι έγινε πολί έφκολα ο κ. Καβάφης ο καραγκιόζης της δημοτικής». Διαμαρτυρία Αθηναίων λογίων για τις αντικαβοφικές επιθέσεις. Στο τέλος της χρονιάς κυκλοφορεί το αφιέρωμα της Νέας Τέχνης στον Καβάφη. «Είναι ένας σταθμός στην Καβαφική βιβλιογραφία. Περιέχει εκλογή από ποιήματα, εντυπώσεις, χαρακτηρισμούς, γνώμες και μελέτες 42 λογίων αθηναίων, αλεξανδρινών και ξένων, μιμήσεις καβαφικές αυτόγραφα από ανέκδοτη αυτοβιογραφία, πολύ περιεκτική αλλά ακριβέστατη, ανέκδοτα, πληροφορίες, σκίτσα, φωτογραφίες κλπ.» Ο Τ. Σ. Έλιοτ δημοσιεύει στο περιοδικό Criterion την «Ιθάκη».

1925. Στις αθηναϊκές εφημερίδες εκτενή σχόλια και κρίσεις (θετικές και αρνητικές) για το αφιέρωμα της Νέας Τέχνης. Ο Καβάφης υπογράφει διαμαρτυρία για την παύση του Κ. Βάρναλη.

 

Φωτογραφία του ποιητή το 1930 περίπου

 

1926. Η δικτατορία του Πάγκαλου απονέμει στον Καβάφη και στην ισπανίδα χορεύτρια Αούρεα το παράσημο του Φοίνικος. Είναι η μόνη διάκριση που αξιώνεται ο ποιητής όσο ζούσε. Κυκλοφορούν στην Αλεξάνδρεια δυο μελέτες του Γ. Βρισιμιτζάκη: «Η πολιτική του Καβάφη» και «Οι κύκλοι της Κολάσεως του Δάντη στην ποίηση του Καβάφη».

16 Οκτωβρίου: Συνέντευξη του Παλαμά στον Λουκά Χριστοφίδη. Εκφράσεις που χρησιμοποιεί για την ποίηση του Καβάφη. «ιδέες που πάνε να γίνουν ποιήματα, ρεπορτάζ από τους αιώνες, ξεχαρβαλωμένος στίχος». Αρχή της δημόσιας αντιδικίας καβαφιστών-παλαμιστών. Στο τέλος της χρονιάς εκδίδεται το περιοδικό Αλεξανδρινή Τέχνη. «Ουσιαστικά, όχι μόνο διευθύνεται αλλά και στηρίζεται οικονομικά από τον ποιητή».

Ο Δ. Μητρόπουλος μελοποιεί 10 ποιήματα του Καβάφη για φωνή και πιάνο με τίτλο «10 Inventions».

Αρχίζει να κυκλοφορεί την έκτη και έβδομη συλλογή μονοφύλλων του.

1927. Η έκδοση της Αλεξανδρινής Τέχνης δυναμώνει την κίνηση γύρω από το έργο του Καβάφη. Οι επικριτές και οι υποστηρικτές εναλλάσσονται στα ποικίλα έντυπα. «Αλλά η αποτελεσματικότερη υπεράσπιση του Καβάφη γίνεται μέσα από τα “Σημειώματα” της Αλεξανδρινής Τέχνης, που γράφονται τουλάχιστον με την επίβλεψη του ίδιου».

Η Μαρίκα Κοτοπούλη βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια λίγους μήνες και συνδέεται φιλικά με τον ποιητή.

15 Απριλίου: Ο Καζαντζάκης δημοσιεύει τις εντυπώσεις του από την επίσκεψή του στο σπίτι του ποιητή στον Ελέυθερο Λόγο. Ο Γ. Σαρεγιάννης στην Αλεξανδρινή Τέχνη δημοσιεύει το μελέτημά του «Σχόλια στο καβαφικό ποίημα Νέοι της Σιδώνος, 400 μ.Χ.»).

Πρώτη δημόσια εκτέλεση των «10 Inventions» του Μητρόπουλου.

 

Φωτογραφία του Duane Michals, από το βιβλίο του Homage to Cavafy

 

1928. Εντείνεται ο σχολιασμός, η μελέτη αλλά και οι αντεγκλήσεις γύρω από το καβαφικό έργο. Μέσα στη χρονιά δημοσιεύονται κείμενα των Καρλ Ντήτριχ, Βρισιμιτζάκη, Παπανούτσου, Βαϊάνου, Εμπειρίκου-Κουμουνδούρου, Ασημακόπουλου, Σαρεγιάννη, Κιτρόπουλου, Εμμανουήλ, Βέριου, Μαλάνου, Πάργα, Χριστοδούλου, Παράσχου κ.α. Στο εντευκτήριο των Γραμμάτων ο Καβάφης ειρωνεύεται ένα ποίημα του Σκίπη και υπερασπίζεται τον Σικελιανό.

Παλαμάς στο Έθνος: «Τον Καβάφη να τον χαίρονται». Στις 23 Ιουλίου η Εσπερινή αφιερώνει ολόκληρη σχεδόν σελίδα στον Καβάφη με συνεργασίες Εμπειρίκου-Κουμουνδούρου, Βαϊάνου, Ρίκας Σεγκοπούλου και σκίτσο του Καβάφη από τον Μαλέα.

11 Νοεμβρίου: Ο Καβάφης, στο εντευκτήριο των Γραμμάτων, φυλλομετρά το Πολιτεία και Μοναξιά του Παλαμά: «Θα ‘θελα να ‘ξερα, αν έπαιρνε κανείς κάμποσους στίχους του, έτσι στην τύχη, και του τους διάβαζε, θα τους αναγνώριζε ο Παλαμάς ότι είναι δικοί του; Τόση δουλειά… τόσος όγκος!...».

 

Αφίσα για την σκηνοθετημένη από τον Δ. Παπαϊωάννου μουσική παράσταση Κ.Κ. της Λένας Πλάτωνος

 

1929. Στο εντευκτήριο των Γραμμάτων ο Καβάφης έλεγε πως το έργο τοπυ δεν μπορεί να θεωρηθεί ως τελειωμένο. «Πολλοί έγραψαν μετά τα σαράντα /…/ Σε μένα η άμεση εντύπωση δεν είναι αφορμή εργασίας. Πρέπει η εντύπωση να παληώσει, να ψευτίσει, μόνη της απ’ τον καιρό, χωρίς να την ψευτίσω /…/ Εγώ είχα δύο ιδιότητες. Να κάνω ποιήματα και να γράψω ιστορία. Ιστορία δεν έγραψα και είναι αργά πλέον…».

Απρίλιος: Το Semaine Egyptenne του Καΐρου αφιερώνεται στον Καβάφη με μελέτες, άρθρα, εντυπώσεις , Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών. Ο Forster περαστικός από την Αλεξάνδρεια επισκέπτεται τον Καβάφη και δίνει συνέντευξη στην Ρίκα Σεγκοπούλου. Ο αρχηγός του φουτουρισμού Μαρινέττι, μέλος της Ιταλικής Ακαδημίας (αλεξανδρινής καταγωγής και αυτός) επισκέπτεται τον Καβάφη. Ο Γ. Θεοτοκάς στο βιβλίο του Ελεύθερο Πνεύμα αρνείται την καβαφική ποίηση.

Ο Καβάφης αρχίζει να κυκλοφορεί την όγδοη και την ένατη συλλογή μονοφύλλων του.

1930. Ο Καβάφης δέχεται την πρόταση του αλεξανδρινού Γ. Λεχωνίτη και του υπαγορεύει σχόλια σε ποιήματά του. Το μικρό βιβλίο θα κυκλοφορήσει το 1942 στην Αλεξάνδρεια. Από την εκτεταμένη καβαφική φιλολογία της χρονιάς αυτής ξεχωρίζουν: Τ. Άγρας: «Καβάφης Κωνσταντίνος». Άρθρο στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Πυρσός». «Ένα θαυμαστό σε πυκνότητα και χαρακτηρισμούς κείμενο. Χρήσιμο ακόμη και σήμερα». Ι. Μαιναλιώτης: «Το καβαφικό έργο» (Εργασία). Ναπ. Λαπαθιώτης: «Καβάφης» (Πειθαρχεία). Φ. Γιοφύλλης: «Το χιούμορ του Καβάφη». Τ. Άγρας: «Η ειρωνεία στον Καβάφη». Γ. Σαρεγιάννης: «Η μάχη της Μαγνησίας», υποδειγματικό δοκίμιο. Και τα τρία τελευταία άρθρα δημοσιεύτηκαν στην Αλεξανδρινή Τέχνη.

Αρχίζει να κυκλοφορεί τη δέκατη και τελευταία συλλογή μονοφύλλων του.

1931. Επανεκδίδονται τα Παναιγύπτια. Διαλέξεις, σχόλια, ερμηνείες ποιημάτων και πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Καβάφη σε διάφορα έντυπα στην Αλεξάνδρεια, Αθήνα, Παρίσι, Λονδίνο. Γράφουν οι: Γ. Σταμπολής, Ραιμόν Τορσύ, Σ. Πετρίδης, Μ. Βαϊάνος, Γ. Παπουτσάκης, Δ. Νικολαρεΐδης, Απ. Λεοντής. Τζων Μαυρογορδάτος, Γ. Βαλασόπουλος. Τα περισσότερα απ’ αυτά επισημαίνονται ή σχολιάζονται ευνοϊκά στην Αλεξανδρινή Τέχνη, που βγαίνει ακόμη αλλά με καθυστερήσεις.

 

Από τις τελευταίες φωτογραφίες του Καβάφη στο εργαστήρι του Τόμπρου στα 1932, τραβηγμένες από τον Κυριάκο Παγώνη.

 

1932. Από μερικά χρόνια τώρα, ο ποιητής υπέφερε από το λάρυγγά του. Αυτό τον έκανε να κόβει τα τσιγάρα στη μέση, να σωπαίνει όλο και περισσότερο, να καταλαμβάνεται ξαφνικά από μελαγχολία. Οι γιατροί διαγνώσανε καρκίνο του λάρυγγα. Ενώ η κατάστασή του χειροτερεύει, πείθεται από φίλους να πάει στην Αθήνα. Μένει στο ξενοδοχείο «Κοσμοπολίτ» όπου τον επισκέπτονται οι Αθηναίοι λόγιοι. Μιλάει λίγο και λακωνικά. Στο Νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού του γίνεται τραχειοτομία. Με τους επισκέπτες του συνεννοείται γράφοντας σ’ ένα καρνέ. Ο ποιητής έχει χάσει πια για πάντα «το δώρο που του είχαν χαρίσει οι θεοί, το Λόγο». Πηγαίνει για ανάρρωση στην κλινική Καψαλά, στην Κηφισιά. Στο μεταξύ τα περιοδικά και οι εφημερίδες ασχολούνται πάντα μαζί του. Γράφουν οι: Γρ. Ξενόπουλος, Β. Σ. Λαούρδας, Π. Χ΄λαρης, Κ Ουράνης, Γ. Παπουτσάκης.

Κατά την παραμονή του στην Αθήνα, ο Κώστα και η Ελένη Ουράνη οργανώνουν στο σπίτι του τιμητική βραδιά για τον ποιητή. Εκεί ο ποιητής ακούει τον Μητρόπουλο να παίζει στο πιάνο τις «10 Inventions» (βλ. 1926).

Το Νοέμβριο το τεύχος του αθηναϊκού περιοδικού Κύκλος είναι αφιερωμένο στον Καβάφη. Σημαντικός σταθμός στην καβαφική βιβλιογραφία. Ποιοτικά ξεπερνά όλα τα προηγούμενα, με συνεργασίες των: Κ.Θ. Δημαρά, Γ. Κ. Κατσίμπαλη, Γ. Α. Σαρεγιάννη, Τ. Κ. Παπατσώνη, Τ. Άγρα, Μ. Σπιέρου, Άλκη Θρύλου. Το αφιέρωμα του Κύκλου ήταν από τις τελευταίες χαρές του ποιητή. Το αφιέρωμα επέκριναν οι: Ι. Ζερβός, παλιός γνώριμος του Καβάφη, και Αρίστος Καμπάνης. Γνωρίζεται με τον Ανδρέα Μωρουά. Ο νέος Άγγλος ποιητής W. Plomer του αφιερώνει ποιήματα.

Τυπώνει και κυκλοφορεί σε μονόφυλλα το ποίημα «Μέρες του 1908». Είναι το τελευταίο που τυπώνει και κυκλοφορεί.

 

Εξώφυλλο του δίσκου της Λένας Πλάτωνος: ΚΑΒΑΦΗΣ, 13 τραγούδια

 

1933. Νέα διαμάχη επίκρισης (Αρ. Καμπάνης, Π. Βλαστός, Αναστ. Δρίβας) και προάσπισης (Κ. Θ. Δημαράς, Μ. Σπιέρος, Τ. Άγρας) του Καβάφη. Στην Αλεξάνδρεια ο ποιητής ζει τις τελευταίες του μέρες. Στο κρεβάτι εξακολουθεί να δουλεύει το «Εις τα περίχωρα της Αντιοχείας». Το πνεύμα του είναι ακμαίο. Υπολογίζει να γράψει κι άλλα ποιήματα. Στις αρχές Απριλίου επιδεινώνεται η κατάστασή του. Μεταφέρεται στο Ελληνικό Νοσοκομείο, το γειτονικό στο σπίτι του (βλ. έτος 1907). Στις ανέκδοτες, αυτόγραφες σημειώσεις της η Ρίκα Σεγκοπούλου γράφει: «Μια φορά σ’ όλο το διάστημα της φοβερής αρρώστιας του, ο Καβάφης δάκρυσε. Ήταν η μέρα που επρόκειτο να μπει στο νοσοκομείο. Φέραμε μια μικρή βαλίτσα για να πάρει μαζί του μερικά χαρτιά και μερικά ρουχικά που ήθελε. Σαν είδε αυτή τη βαλίτσα, τον πήραν τα κάλματα. Προσπαθούσαμε να τον ησυχάσουμε, τη σπαρακτική αυτή στιγμή που άφηνε το σπίτι του για πάντα. Πήρε το μπλοκ και μας έγραψε: Αυτή τη βαλίτσα την αγόρασα πριν τριάντα χρόνια, ένα βράδυ βιαστικά για να πάω στο Κάιρο για διασκέδαση. Τότε ήμουν υγιής, νέος και όχι άσχημος».

Τις τελευταίες μέρες του πήγαν αιφνιδιαστικά τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας για να τον κοινωνήσει. Όταν του το ‘παν θύμωσε και αρνιόταν με επιμονή. Στο τέλος «υπέκυψε στους γύρω του ή μάλλον στην ιδέα πως θα ήταν άτοπον, καθόλου “καθώς πρέπει” να μην δεχθεί έναν Πατριάρχη της Μεγάλης πόλεως Αλεξανδρείας».

28 Απριλίου: Παθαίνει συμφόρηση.

29 Απριλίου, ημέρα των γενεθλίων του, 2 το πρωί, πεθαίνει ο μεγάλος ποιητής, «ένας από τους μεγαλύτερους του αιώνα μας». Κηδεύεται το ίδιο απόγευμα, ώρα τέσσερις. Θαύτηκε στον οικογενειακό τάφο των Καβάφηδων, στο ελληνικό κοιμητήρι του Σιάτμπυ.

Πηγές:

Για την σύνθεση του χρονολογίου του Κωνσταντίνου Καβάφη αντλήθηκαν στοιχεία από τις ακόλουθες πηγές:

1. Στρατής Τσίρκας: Κ.Π. Καβάφης. Σχεδίασμα χρονογραφίας του βίου του. Αθήνα. 1963, Ανάτυπο από την Επιθεώρηση Τέχνης.

2. Γ. Π. Σαββίδης: Οι καβαφικές εκδόσεις (1891-1932). Περιγραφή και σχόλιο. Βιβλιογραφική μελέτη. Έκδοση Ταχυδρόμου, Αθήνα 1966.

3. Robert Liddell: Καβάφης. Κριτική Βιογραφία. Μετάφρ. Καίτης Λογοθέτη-Άντερσον. Ίκαρος 1980.

4. Τίμος Μαλάνος: Ο ποιητής Κ. Π. Καβάφης. Ο άνθρωπος και το έργο του. Έκδοση συμπληρωμένη και οριστική. Δίφρος 1957.

5. Καβάφη πεζά. Παρουσίαση, σχόλια Γ. Α. Παπουτσάκη. Εκδοτικός οίκος Γ. Φέξη, Αθήνα 1963.

6. Μιχ. Περίδης: Ο βίος και το έργο του Κωνστ. Καβάφη. Ίκαρος 1948.

7. Μαρία Στασινοπούλου: Χρονολόγιο Κ.Π. Καβάφη στο βιβλίο της Ασπασίας Παπαδοπεράκη, Η μορφή του Κ.Π. Καβάφη, αυτοέκδοση.

Επίσης χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από εφημερίδες και περιοδικά της εποχής καθώς και από τα κατά καιρούς καβαφικά αφιερώματα περιοδικών (περιοδικό Διαβάζω αρ. 78, περιοδικό Χάρτης τχ. ).

Το χρονολόγιο παρακολουθεί μόνο τις αυτοτελείς εκδόσεις καβαφικών έργων (αρχικά μονόφυλλα, τεύχη και συλλογές), με μια δυο αποκλίσεις για τα πρώτα δημοσιεύματα και το ύστατο μονόφυλλο που κυκλοφόρησε ο ποιητής.

Τα σχετικά στοιχεία προέρχονται πάντα από τον Γ. Π. Σαββίδη, «Οι καβαφικές εκδόσεις».

 

Shades of Love, φωτογραφίες του Δημήτρη Γέρου (Dimitris Yeros), πάνω σε ποιήματα του Καβάφη

Από τις τελευταίες φωτογραφίες του Καβάφη 

Επιγραφή έξω από το σπίτι του Καβάφη στην Αλεξάνδρεια

Το διαβατήριο του Κωνσταντίνου Καβάφη (Επάγγελμα Ποιητής), με διπλή χρονολογία γέννησης (και οι δύο λανθασμένες). Πηγή: Αρχείο Κ.Π. Καβάφη (www.kavafis.gr)

Homage to Cavafy 

 

Ο Επίσημος Δικτυακός Τόπος του Αρχείου Καβάφη: http://www.kavafis.gr/