«Καταραμένη σχέση», μια ταινία της Ανιέσκα Χόλαντ (Total Eclipse, a film by Agnieszka Holland)

 

 

Ο Πλάτων στο Συμπόσιον (203dc) διηγείται για τη γέννηση του Έρωτα την εξής ιστορία: Όταν γεννήθηκε η Αφροδίτη, οι θεοί είχαν συμπόσιο. Μεταξύ των προσκεκλημένων ήταν και ο Πόρος, η προσωποποίηση δηλαδή της επινοητικότητας. Όταν απόφαγαν, προσήλθε και η Πενία (η Φτώχεια) για να ζητιανέψει, και στάθηκε μπροστά στην είσοδο. Ο Πόρος μεθυσμένος με το κεφάλι βαρύ από το νέκταρ, κατέβηκε στους ωραίους κήπους του Δία, όπου και αποκοιμήθηκε. Τότε η Πενία σκέφτηκε να αποκτήσει παιδί από τον Πόρο και πήγε και πλάγιασε μαζί του. Έτσι γεννήθηκε ο Έρως ο οποίος, επειδή είναι παιδί της Πενίας, είναι αιώνια φτωχός και τον χαρακτηρίζει αιώνια στέρηση, με αποτέλεσμα να είναι σε διαρκή αναζήτηση. Ως γιος όμως του Πόρου είναι τρομερά επινοητικός και ξέρει να μαγεύει με γητειές και ωραία λόγια. Επειδή, τέλος, γεννήθηκε στα γενέθλια της Αφροδίτης κι επειδή επιπλέον είναι φύση εραστής του ωραίου, έγινε ακόλουθός της. Ο Σωκράτης που διηγήθηκε αυτή την ιστορία, υποστηρίζει ότι ο Έρως δεν είναι θεός αλλά δαίμων, δηλαδή κάτι μεταξύ θνητού και αθάνατου.

Στα αλεξανδρινά κυρίως χρόνια ο Έρως παίρνει τη μορφή του αγοριού με τα φτερά και το τόξο. Ο τύπος των παιχνιδιάρικων, σκληρών και πονηρών Ερωτοειδών διαμορφώθηκε κατά την Ελληνιστική εποχή. Όποιος χτυπηθεί από τα βέλη του ερωτεύεται τρελά, σύμφωνα με τον ωραίο μύθο που έπλασε ο Απουλήιος, ο Έρως αυτοτραυματίστηκε καθώς περιεργαζόταν τα βέλη του, με αποτέλεσμα να πέσει θύμα ο ίδιος και να ερωτευτεί τρελά την ψυχή.

 

Η ταινία Καταραμένη σχέση (Total Eclipse 1995) της Πολωνέζας Ανιέσκα Χόλαντ (Agnieszka Holland), που μας απασχολεί στο παρόν κείμενο και στάθηκε η αφορμή για να αναφέρουμε τα παραπάνω, που σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να διαβαστούν σαν κριτική, αλλά σαν σκέψεις και σχόλια πάνω στη θεματική της, αναφέρεται στη γνωστή και πολυσυζητημένη ερωτική σχέση του Αρθούρου Ρεμπώ με τον κατά δέκα χρόνια μεγαλύτερό του ποιητή Πωλ Βαιρλέν. Όπως και η ίδια η σκηνοθέτης αναφέρει –πράγμα στο οποίο έχει απόλυτο δίκιο- είναι παράξενο αλλά ο κινηματογράφος επιδεικτικά είχε αγνοήσει ως τώρα αυτό το θέμα. Παρά το γεγονός ότι έχουμε πληθώρα βιβλίων, μελετημάτων, βιογραφιών και γενικά μια έντονη ενασχόληση ανθρώπων του γραπτού λόγου με το θέμα, η έβδομη τέχνη είχε μείνει ασυγκίνητη από τη βαθιά, έντονη και δύσκολη ερωτική σχέση των δύο σπουδαίων ποιητών. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:

Ήταν Σεπτέμβριος του 1871, όταν ο Βερλαίν συνάντησε τον  έφηβο Αρθούρο Ρεμπώ, αφού έχει εκδώσει και την τρίτη συλλογή του, το Αγαθό τραγούδι (La Bonne Chanson, 1870). Έχει προηγηθεί αλληλογραφία των δύο ποιητών με πρωτοβουλία του Ρεμπώ -πρώτη επιστολή το 1971 σε ηλικία 17 ετών-, αφού ο Βερλαίν ήταν ο μόνος ποιητής που θαύμαζε. Θα ακολουθήσει ένθερμη αλληλογραφία των δυο τους και ανταλλαγή ποιημάτων. Ο Ρεμπώ φτάνει στο Παρίσι από τη γενέτειρά του, τη Charleville (Αρδέννες). Ο Βερλαίν θα τον υποδεχθεί και θα τον φιλοξενήσει στο σπίτι του πεθερού του για δεκαπέντε μέρες. «Ήταν», γράφει η Ματθίλδη, σύζυγος του Βελαίν στα απομνημονεύματά της, «ένα ψηλό, δυνατό αγόρι, με κόκκινα μάγουλα, ένας χωριάτης. Έμοιαζε με μαθητούδι που είχε μεγαλώσει πρόωρα, γιατί απ' το κοντό πια παντελόνι του φαίνονταν οι πλεχτές μάλλινες κάλτσες της μάνας του. Μαλλιά αγροίκου, δεμένη γραβάτα, ατημέλητο ντύσιμο. Είχε μάτια μπλε, αρκετά όμορφα, αλλά με μια ύπουλη έκφραση, που με επιείκεια τη χαρακτηρίσαμε ντροπαλότητα». Φυσικά ο Βερλαίν δεν μπορεί να συνέλθει καθώς βλέπει τον μικρό, ντροπαλό Αρθούρο με τα αγγελικά χαρακτηριστικά μπροστά του. Ο έρωτας είναι ακαριαίως. Η αρχική φιλία γρήγορα μετατρέπεται σε φλογερό δεσμό, εγκαταλείπει γυναίκα και νεογέννητο παιδί και ακολουθεί τον Ρεμπώ. Η περιπέτεια μιας μποέμικης ζωής έχει μόλις αρχίσει.

Ο Κρίστοφερ Χάμπτον (Cristopher Hampton) παραδίδει ένα εξαιρετικό σενάριο, με ολοκληρωμένους χαρακτήρες, στη σωστή του ιστορική βάση, που εν δυνάμει θα μπορούσε να έχει γίνει μια αριστουργηματική ταινία. Δυστυχώς στα χέρια της Χόλαντ το υπέροχο αυτό σενάριο ατροφεί, ξεφτίζει και γίνεται μια μέτρια ταινία χωρίς το σφρίγος και την ποιητική που απαιτεί το θέμα. Η Χόλαντ αγνοεί παντελώς την ποίηση των δυο μεγάλων δημιουργών και όπου τη θυμάται οι εικόνες της ξεπέφτουν σε πεζότητες και επαναλήψεις.

Την ταινία ουσιαστικά σώζουν οι συνεργάτες της, αυτός είναι εξάλλου και ο λόγος που μας παρακινεί να ασχοληθούμε μαζί της. Μιλήσαμε ήδη για το υπέροχο σενάριο του Κρίστοφερ Χάμπτον. Την πραγματικά εξαιρετικής αισθητικής φωτογραφία υπογράφει ο Γιώργος Αρβανίτης, (γνωστός από τις πολλές συνεργασίες του με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο), που σαν πραγματικός θαυματοποιός γεμίζει χρώμα, σκιές και φως την οθόνη. Ντύνει τους ποιητές στα χρώματα της λάμψης των κεριών, του φεγγαρόφωτου αλλά και του ψυχρού πρωινού του βορρά. Φωτίζει τα περάσματα τούτων των καταραμένων ποιητών, μας μεταφέρει στις κάμαρες που έμειναν, αναδύει το άρωμα από τα στρώματα που πλάγιασαν, και τέλος, σκιτσάρει τις ζωές τους τις ποτισμένες από όλα τα νηπενθή φάρμακα, χασίς, αψέντι, όπιο… μέχρι το τραγικό τέλος.

Σπουδαία συμβολή στην ταινία έχει η μουσική του επίσης Πολωνού, βραβευμένου με Όσκαρ, Γιάν Κασμάρεκ (Jan AP Kaczmarek). Ο Κασμάρεκ χρησιμοποιώντας το κουαρτέτο The Wilanow String Quartet, την ορχήστρα του, την Ορχήστρα της Όγδοης Μέρας (The Orchestra of the Eighth Day) αλλά και την Συμφωνική Ορχήστρα της Βαρσοβίας υπό την διεύθυνση των Krzesimir Debski και Tadeusz Karolak, μας παραδίδει ένα σκορ κλασικό και συνάμα σύγχρονο που ξεχειλίζει από λυρισμό και άνετα μπορεί να σταθεί σαν αυτόνομο έργο. Το σάουντρακ κυκλοφορεί από την Sony Classical. Τέλος η επιλογή των δύο ηθοποιών για τους πρωταγωνιστικούς ρόλους δικαιώνεται απόλυτα, αφού τόσο ο Ντέιβιντ Θούλις (David Thewlis) στο ρόλο του Βαιρλέν όσο και ο ελάχιστα γνωστός τότε Λεονάρντο ντι Κάπριο (Leonardo DiCaprio) ως Ρεμπώ, είναι πιεστικότατοι και δίνουν εξαιρετικές ερμηνείες. Η σκηνοθεσία της Χόλαντ όμως φροντίζει έτσι ώστε όλα αυτά να θαφτούν και να καταλήξουν ένα πεζό και άτονο πράγμα.

Όπως αναφέραμε στην αρχή, ο Έρως ως γιος του Πόρου είναι τρομερά επινοητικός και ξέρει να μαγεύει με γητειές και ωραία λόγια και επειδή γεννήθηκε στα γενέθλια της Αφροδίτης είναι φύση εραστής του ωραίου, γι’ αυτό έγινε ακόλουθός της. Κάπου εδώ πρέπει να αναζητηθεί το νήμα τούτης της τόσο δυνατής όσο και δύσκολης σχέσης που έκανε τον Βαιρλέν να αφήσει γυναίκα και νεογέννητο παιδί και ν’ ακολουθήσει την καρδιά του. Να αγνοήσει κοινωνικές συμβάσεις, νόμους, απειλές και ν’ ακολουθήσει τον ξανθό ατίθασο έφηβο που του παρουσιάστηκε μια μέρα σπίτι του.

Ο Έρωτας όμως είναι άνευ όρων και άνευ ορίων, και οι δυο ποιητές μας το γνωρίζουν γι’ αυτό και: Δεν δεσμεύθηκαν. Τελείως αφέθηκαν και πήγαν …και ήπιαν από δυνατά κρασιά, καθώς που πίνουν οι ανδρείοι της ηδονής. Για να θυμηθούμε και έναν άλλο κορυφαίο ποιητή (ελαφρός παραφρασμένο…).

Σημειώσεις και σύνδεσμοι

---

© Κειμένου: gayekfansi.blogspot. Με την επιφύλαξη κάθε δικαιώματος
© Φωτογραφιών: 1995 New Line Cinema. All rights reserved 
Η ταινία στο imdb: Εδώ