TRANSFORMATIONS OF LOVE, a poem by Matsi Chatzilazarou

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Ἀκούστε πῶς άνασαλεύει ὁ ἔρωτας

τώρα ποὺ εἶναι παραπανήσιος

κι ἄς ἀραδιάζω ἐδῶ μονάχα λέξεις

γιὰ μένα ἔχει άκόμα σάρκα

ὀστὰ καὶ ἐπιδερμίδα

πῶς γίνεται τῆς γαρδένιας τὸ πέταλο

ὄταν μὲς στὰ χέρια μας κακοπάθει

ἔτσι δείχνουν κι οἱ πληγὲς τοῦ ἔρωτα

γράφω μ' ἕνα κόμπο στὸ λαιμὸ

μὲ τὴ δύσπνοια τῆς θέρμης

γιὰ τὸν ἀκρωτηριασμὸ πού 'ναι

ἡ στέρηση τοῦ συντρόφου

τὸ μνημονικὸ ἔχω μόνο γιὰ δροσιὰ

ἕνα ἕνα ἀκουμπάει χάδια τῆς νιότης

πάνω στὰ βλέφαρά μου

σπίτι ὁλάκερο ὁ ἔρως μὲ διαδρόμους

μὲ δωμάτια γιομάτα καθρέφτες ποὺ στέλνουν

ό ἕνας στὸν ἄλλον

μυστικές μορφές τρυφερότητας

τὰ φῶτα πάντα ἀρκετὰ λαμπερὰ

παντοῦ γραπώνεται ὁ ἔρωτας κισσὸς

περιζώνει καὶ σκεπάζει τὸ ὅποιο σῶμα

τὶ παράξενο τὸ θρόισμα τῆς φυλλωσιᾶς

ὅλο πράσινη καὶ τόσο πυκνή

εἰδῶν εἰδῶν τὰ καμώματά της

ἔρως ζῶο άγέρωχο καὶ ἠχηρὸ

τόσο ὥστε δὲν ξεχωρίζει τὸ χτύπημα

ποὺ καταφέρει ἀπό κεῖνο ποὺ δέχεται

λέω ἔρως ζῶο       ὅμως ἀκούω μιὰν ἠχὼ

σὰν ἄσμα λατρείας

τοῦ ἔρωτα ὁ οἶστρος

ὁ ἔρωτας τοῦ ἔρωτα

μὲ ἰδιοτροπίες μύριες φέγγει

τὸ γαλάζιο τοῦτο ἀστέρι

σὰν τὸν ἔρωτα ποὺ γυαλοκοποῦσε

γιὰ μένα         ἀλίμονό μου ἀλίμονο

ἔδυσε μέσα στὴν ἀμαξοστοιχία

σὲ ὄνειρο πρωινὸ εἶδα

νὰ ξεκινάει πάνω άπ' τὸ κρεββάτι μου

τὸ κάγκελο μιᾶς σκάλας εξωτερικῆς

ἔρωτα περίσσιε πῶς ταμπουρώθηκες ἄραγε

ἀνάμεσα άπὸ τὰ σκαλιὰ ἐκεῖνα μὲ

γκαζοντενεκέδες ὅλο άγαπητὰ λουλούδια

γιασεμιὰ τριαντάφυλλα βασιλικοὺς

εἶχε μολόχες πάπυρους καὶ ἥλιους

φυσούσε ἀέρας ἐλαφρὺς ποὺ ἔφερνε

πανέμορφες χρυσαφιὲς πεταλοῦδες

κείνες τετερίζανε μελαγχολικὰ φαρμακωμένα

ἔπειτα ἦρθε ἕνας σκατζόχοιρος

ὅμως ἔγινε μπάλα ἀγκαθωτή

καὶ πῶς νὰ τὸν παίξεις

στὸ Λιόπεσι ὅταν πίναμε καφὲ

φάνηκαν λίγα σύννεφα

ἔτσι ποὺ καβάλησαν τὸν Ὑμηττὸ

μετὰ ἀπλωθήκανε καὶ άπαλὰ

σκεπάσανε τὸ βαθιὰ λαξεμένο διάσελο

ἔρωτα ἄς κρατούσες τὸ καυτό μου χέρι

νὰ πῶ γιὰ κάτι κρυψῶνες

τοῦ ἔρωτα τὶς ὧρες ποὺ ὁ ἕνας

ἀλήθεια εἶχε τὴν πείνα τοῦ ἄλλου

καὶ κατεβαίναμε στὸ ρέμα

μὲ τὶς μυρωδάτες λυγαριὲς

ναὶ τότε ἀγαπιόμαστε κατάχαμα

κι ἄς εἴτανε παντοῦ χαρτιὰ

βρώμικα ξεκοιλιασμένα στρώματα

σκουριασμένοι σομιέδες τουμπανιασμένοι

λάστιχα μὲ βαθιὲς μαχαιριὲς

ὁ ἔρωτας τὰ δικά του μονάχα ἤξερε

εἶναι οἱ μεγάλες ταπεινοφροσύνες

τῆς πολιορκίας τεχνάσματα

καλαθοῦνες γιομάτες κουρελαρία

ἔχουν φορεθεῖ γιὰ νὰ νοιώσει ὁ ἔρως

ὁ ἄπληστος ὅτι ἐκεῖνος μονάχα

ἐμφανίζεται ἔξοχα στολισμένος

ἴσως νὰ τυλίξει τὴ μέση του

μὲ τῆς τίγρης τὴν κατάμαυρη γούνα

γιὰ νὰ σταθεῖ ὁλόρθος

ξεδιπλώνεται μὲ κινήσεις αἰλουροειδεῖς

πανδαμάτωρ εἶναι ὁ ἔρως

ξεπρόβαλε τοῦ ἔρωτα ποίημα

ἕνα ἠλιβασίλεμα

ζῶνες θάλασσας καὶ νησιὰ

σύννεφα πορτοκαλιὰ

μὲ ἐκθαμβωτικὲς φόδρες ἀργυρὲς

διαβατικὸς ὁ ἥλιος ἀλλὰ καθόλου ἀμέτοχος

χάθηκε ἔτσι ὅπως σβήνει

ὁ ἔρωτας μέσα στὴν ἔκστασή του

ἤρεμο ἀπόγευμα τὸ φῶς ἀττικὸ

πουρνάρια πράσινα καὶ ἄλλοι θάμνοι

κοκκινωποὶ ἢ βαθιὰ κίτρινοι

ἐλαιόδεντρα ὅλο χαμάδια καὶ

ξερὲς πευκοβελόνες κεῖνες ποὺ ἀγκυλώνουνε

ὅταν ξεριζώνεις τὰ κυκλάμινα

λίγο πιὸ πέρα πάνω στὸ δεντρολίβανο

τὸ ἀλογάκι τῆς Παναγιᾶς

μιὰ τρίγωνη κεφαλὴ ὅλο φιλαρέσκεια

τὰ χέρια σεμνὰ διπλωμένα

περιμένοντας έκεῖ δὰ ὑπομονετικὰ

τὸ άρσενικό της           τὴ λεία της

τὸ γεῦμα της

εἶδες καμιὰ φορὰ τερτίπια ποὺ 'χει ἡ συνουσία

λίγο κωμικοτραγικά πολὺ σαρκαστικά

---

Μάτση Χατζηλαζάρου, Ποιήματα 1944-1985, Ίκαρος, Αθήνα, 1989.

QUERELLE, a film by Rainer Werner Fassbinder

Ο ΚΑΒΓΑΤΖΗΣ (Querelle) μια ταινία του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ

Ο καβγατζής είναι το κύκνειο άσμα του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, ταινία που βασίζεται στο μυθιστόρημα του Ζαν Ζενέ Ο καβγατζής της Δρέσδης, γυρισμένη το 1982. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για τη μεταφορά του μυθιστορήματος στη μεγάλη οθόνη, αλλά τη μεταγραφή του σε ήχο και εικόνα. Το ξαναγράψιμό του αν προτιμάται. Για ιστορικούς λόγους να προσθέσουμε ότι ο Φαμπίντερ ολοκλήρωσε το μοντάζ της ταινίας κάπου το Μάιο του 1982, αλλά στις 10 Ιουνίου θα βρεθεί νεκρός στο διαμέρισμά του στο Μόναχο. Ο καβγατζής θα κάνει πρεμιέρα το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου στις Κάννες. (Αφιέρωμα του blog στον Φασμπίντερ εδώ).

Ο καβγατζής είναι ένας ναύτης που αφήνει τη θάλασσα για να προσαράξει στο λιμάνι της Δρέσδης. Η εγκατάλειψη της θάλασσας –εκούσια ή ακούσια- είναι συμβολική γιατί ουσιαστικά είναι η εγκατάλειψη της αθωότητας για να βουτήξει στη συνέχεια στην ανθρώπινη θάλασσα που εδώ συμβολίζεται από τον κλειστό χώρο ενός μπαρ και τον γύρω από αυτό σκοτεινό περίγυρο. Ο ναυαγισμένος λοιπόν καβγατζής είναι ένας άγγελος που έχει αποποιηθεί την αθανασία του, που έχει καταθέσει τα φτερά του για να χαρεί τις επίγειες απολαύσεις. Τούτη η κάθοδός του προς τα απύθμενα και σκοτεινά βάθη του πάθους, άρα της ζωής, είναι χωρίς επιστροφή, γιατί τούτος ο άγγελος-δαίμονας γνωρίζει πως δεν υπάρχει ανύψωση αλλά το μαύρο μπλάβο της θάλασσας, στην μήτρα της οποίας θέλει να επιστρέψει.

Ο Καβγατζής είναι ομοφυλόφιλος και η ομοφυλοφιλία του έγκειται στη αιώνια αναζήτηση του άλλου μισού που όπως λέει ο Πλάτωνας χωρίστηκε κάποτε βίαια, και αενάως πια ο άνθρωπος θα το αναζητά. Ο Καβγατζής αφήνεται στο πάθος του για τους άντρες αλλά και στη βία του έρωτα, γιατί τι είναι έρωτας αν όχι πάλη, μάχη, δυο κορμιών. Προαιώνια, ατέρμονη και θανάσιμη. Ναι ο Καβγατζής του Ζενέ και κατ’ επέκταση του Φασμπίντερ μπορούμε να πούμε ότι είναι ερωτευμένος με το θάνατο. Τον αναζητά μανιωδώς καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας γιατί γνωρίζει ότι η επαφή μαζί του θα τον επανεντάξει στο σύμπαν αλλά και θα τον εξαϋλώσει, θα τον κάνει γνώστη των σκοτεινών μονοπατιών του, θα τον μυήσει στα πιο κρυφά του μυστικά. Η περαιτέρω βέβαια ανάλυση του βιβλίου του Ζενέ όσο και της θεματικής της ταινίας δεν είναι δυνατόν να γίνει σε τούτο το μικρό μας κείμενο, γι’ αυτό εδώ περιοριζόμαστε απλά σε κάποιες υποσημειώσεις.

Ο Φασμπίντερ επιστρατεύει ένα εξπρεσιονιστικό, αδιέξοδο, κατακερματισμένο, έντονα χρωματισμένο ντεκόρ για να στήσει τον ναύτη-καβγατζή του. Οι άντρες περιφέρονται σε δρόμους νυχτερινούς, ημιφωτισμένα δωμάτια με ρούχα πεσμένα καταγής, καταστρώματα, προβλήτες, ωχρούς νυχτερινούς αδιέξοδους δρόμους, με εφαρμοστά παντελόνια που βοηθούν στο να διαγραφούν έντονα οι διογκωμένοι καβάλοι. Τούτες οι στρατιές των αγγέλων, τριγυρνούν αναζητώντας ζωντανά κορμιά, παρέα, επαφή, έρωτα, θάνατο. Με άλλα λόγια την ειμαρμένη τους.

 

Την υπέροχη μουσική της ταινίας υπογράφει ο στενός συνεργάτης του σκηνοθέτη Πέρ Ράμπεν (Peer Raben). Ο Ράμπεν καταθέτει μια εμπνευσμένη μελοποίηση αποσπασμάτων από την Μπαλάντα της φυλακής του Ρήντιγκ του Όσκαρ Ουάιλντ που μας την τραγουδά υπέροχα η Ζαν Μορό (απολαύστε την στο «Each Man Kills the Thing He Loves»), αλλά και οργανικά κομμάτια που συνοδεύουν τον Καβγατζή σε όλες του της «καταδύσεις», στον έρωτα και κατ’ επέκταση στο θάνατο.

Τούτο το ποιητικό μυθιστόρημα του Ζενέ στα χέρια του Φασμπίντερ γίνεται μια ποιητική ταινία και θα ήταν λάθος η μεταξύ του σύγκριση, μια και η κάθε τέχνη εκφράζεται με τη δική της γλώσσα. Και για του λόγου μας το αληθές να προσθέσουμε αυτό που ο ευφυέστατος Βασίλης Ραφαηλίδης είχε πει στο σπουδαίο και αξεπέραστο κείμενό του για την ταινία: «Ο καβγατζής του Φασμπίντερ είναι ο ρε-τουσαρισμένος Καβγατζής της Βρέστης τού Ζενέ. Τα σκοτάδια, όμως, δε φωτογραφίζονται. Το σκότος λάμπει μόνο στη (γραπτή) ποίηση, που θα παραμείνει στον αιώνα τον άπαντα ο προνομιακός χώρος της».¹

 

Σημειώσεις

---

1. Βασίλης Ραφαηλίδης, ΈΘΝΟΣ, 1 Ιανουαρίου 1984.
© κειμένου: www.gayekfansi.blogspot.com - με την επιφύλαξη κάθε δικαιώματος.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ακούστε τη Ζαν Μορό (Jeanne Moreau) στα:

«MEN ARE AT PEACE» (Στίχοι Όσκαρ Ουάιλτ): Εδώ

«EACH MAN KILLS THE THING HE LOVES» (Στίχοι Όσκαρ Ουάιλτ) : Εδώ

Ιστοσελίδα για την ταινία στο imdb : Εδώ

Ιστοσελίδα για την ταινία στη Βικιπαίδεια : Εδώ

Δείτε σκηνή της ταινίας στο youtube : Εδώ