10 drawings by D. Meziki for the first edition of poems N. Lapathiotis

Εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης των ποιημάτων του Ν. Λαπαθιώτη, εκδόσεις «Φέξης»

 

ΔΕΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΟΥ Δ. ΜΕΖΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ Ν. ΛΑΠΑΘΙΩΤΗ

Ο λόγος περί ασέμνου εικόνας...

Η πρώτη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του Λαπαθιώτη κυκλοφόρησε το 1964 από τις εκδόσεις «Φέξης», με εισαγωγή του Άρη Δικταίου. Την ιστορική αυτή συλλογή κοσμούσαν δέκα σχέδια του Δ. Μεζίκη. Για τα σχέδια του Μεζίκη, ο ίδιος ο Δικταίος γράφει:¹

«Μιὰ σειρὰ σχέδια τοῦ Δ. Μεζίκη, ποὺ βρέθηκαν στὰ κατάλοιπά του, εἶναι ἀποκαλυπτικά. Οἰ “ἰδεώδεις” ἔφηβοι τῆς ἑλληνικῆς παλαίστρας ἀνακατεύονται μὲ τοὺς ρεμπέτηδες τῶν καταγωγίων τῆς Λαχαναγορᾶς ἤ μὲ τὸν Μενιδιάτη χωριάτη. Ἀπὸ ποιά ἆραγε στάδια νὰ πέρασε ἡ τελική παραδοχὴ του τῆς ἀναμφισβήτητης ὕπαρξης τῶν ἀνθρώπων τοῦ Σόχο -τῆς ἐλληνικῆς (τῆς άνθρωπινότερης, θέλω νὰ πῶ) παραλλαγῆς των, ἔστω;».

Μέχρι εδώ όλα καλά. Η συνέχεια όμως είναι καταπληκτική, αφού εκδότης, επιμελητής και σχεδιαστής «βρέθηκαν» ενώπιον του ανακριτή του 5ου τμήματος, διότι σύμφωνα με την υπ' αριθμόν 10931 Κλητήριον Θέσπισμα τής 12 Νοεμβρίου 1965 «ὁ ἐκδότης, ὁ σχεδιαστής καὶ ὁ συγγραφεύς ἔθεσαν εἰς κυκλοφορίαν ἔντυπα συγγραμμένα ἄσεμνα, ἅτινα συμφώνως πρὸς τὸ κοινόν αἴσθημα προσβάλλουσι τὴν αἰδώ [...] μὲ αἰσχράς φράσεις καὶ ἀσέμνους εἰκόνας παριστῶσας παντελῶς γυμνούς ἄνδρας μὲ ἐμφανή τὰ γεννητικά των ὄργανα, καταφανῶς προσβάλουσαι τὴν αἰδώ καὶ ἰκαναί νὰ διεγείρουν σεξουαλικῶς καὶ ὁδηγήσουν ἐπί τὴν ἔξαψιν τῆς φαντασίας τῶν ἀρρένων καὶ ἰδία τῶν ἀνηλίκων ἐφήβων».² Ως μάρτυρες προτάθηκαν οι: Παν. Παναγιωτούσης, Γ. Σταμπολής, Γ. Καρζής, Σπ. Μουσούρης (Φ. Γιοφύλλης), Γ. Τσουκαλάς, Μήτσος Λυγίζος, Δ. Φωτιάδης, Μελής Νικολαΐδης, Ι. Χατζίνης, Γ. Θεοτοκάς, Ανδρ. Καραντώνης.

Σήμερα βεβαία αυτά τα ευτράπελα μόνο το γέλιο μπορούν να προκαλέσουν. Παρ' όλ' αυτά, ο Δικτάιος, απολογήθηκε με υπόμνημά του ενώπιον του κ. Πταισματοδίκου ως Ανακριτού του 5ου τμήματος. Στο υπόμνημα αυτό μεταξύ άλλων αναφέρεται και στα σχέδια του Μεζίκη που κοσμούσαν τη συλλογή:

«... καί ἐρχόμεθα εἰς τάς εἰκόνας. Ὡς ἐάν δέν τάς εἴχατε ἐμπροσθέν σας, οἱ κ. Κατήγοροι ἰσχυρίζονται ὅτι ἅπασαι παριστάνουν γυμνά. Εἶναι συνολικῶς δέκα. Ἡ πρώτη ἐξ αὐτῶν εἶναι πορτραίτο τοῦ ποιητοῦ. Τά πέντε ἐπόμενα σχέδια παριστοῦν γυμνά ἀρχαίων ἑλλήνων ἐφήβων, τά δέ τελευταῖα τέσσερα λαϊκούς σύγχρονους τύπους, ἐνδεδυμένους. Εἶναι ἄσεμνα τά γυμνά σχέδια; Ἀλλά τίποτα, εἰς τήν ἔκφρασιν τοῦ προσώπου, εἰς τήν στάσιν των ἤ εἰς τόν τρόπον κατά τόν ὁποῖον κάθονται, δέν μαρτυρᾶ ἔλλειψιν σεμνοτητος. Δεν φέρουν βεβαίως φύλλον συκῆς, ὅπως δέν φέρουν τά ἀρχαία γυμνά, εἴτε ὡς ἀγάλματα, εἴτε ὡς ἀπεικονίσεις ἀμφορέων. Τό φύλλον συκῆς εἶναι μεταγενέστερον τῶν ἀρχαίων χρόνων, ὅταν, μέ τήν ἐμφάνισιν τοῦ χριστιανισμοῦ, τό γυμνόν συνδυάσθει μέ τήν άμαρτίαν. Ὁ ζωγράφος θά διέπραττεν άπλούστατα ἀναχρονισμόν εἰκονίζων ἀρχαίους ἐφήβους μέ φύλλον συκῆς. Τά σχέδια αὐτά, ἐξ ἄλλου, δέν ἐφιλοτεχνίθησαν σήμερον, ὅπως ψευδῶς ἰσχυρίζονται οἱ κ. κατήγοροι, ἀλλά πολύ παλιότερα, το 1932, παραγγελθέντα ὑπό τοῦ ἰδίου τοῦ ποιητοῦ, εἰς τόν κ. Δημ. Μεζίκην, προτιθεμένου νά χρησημοποιήσει αὐτά εἰς ἔκδοσιν τῶν ποιημάτων του, εἰς τήν ὁποίαν τελικῶς δέν προέβει (καί ἐξηγούμε τούς λόγους εἰς τά Σχόλια τοῦ τόμου), εὐρέθη δέ μεταξύ τῶν καταλοίπων του. Ἀποτελοῦν στοιχεῖον σημαντικῶτατον ἐπομένως δια τόν μελετητήν τοῦ ποιητοῦ. Εἰς τήν ἔκδοσιν αὐτήν ἐχρησιμοποιήθησαν ἐπίσης δέκα φωτοτυπίες χειρογράφων τοῦ ποιητοῦ. Καί τά σχέδια, γυμνά ἤ ένδεδυμένα, καί αἰ φωτοτυπίαι τῶν χειρογράφων ἐχρησιμοποιήθησαν ὡς άποδεικτικά στοιχεῖα τῶν κριτικῶν μου παρατηρήσεων, ὡς κάνουν πάντες οἱ μελετηταί, φιλόλογοι εἴτε ἱστοριοδίφαι. Μπορούν να ἰσχυρισθοῦν οἱ κ. Μηνυταί ὅτι τό σκάνδαλο μέ ὤθησεν εἰς τάς φωτοτυπίας τῶν χειρογράφων; Ἄν αἱ φωτοτυπίαι τῶν χειρογράφων καί τά τέσσερα ένδεδυμένα σχέδια εἶναι ἄσεμνα, τότε καί μόνομ τότε θα παραδεχθῆ τις ὅτι καί τά πέντε, καί μόνον πέντε, γυμνά εἶναι δυνατόν νά χαρακτηρισθῶσιν ὡς ἄσεμα.

Αὐτά εἶχον νά ἐκθέσω διά τό ἀσύστατον τῆς κατηγορίας».³

Παρουσιάζουμε εδώ σήμερα, τα σχέδια Δ. Μεζίκη, αυτές τις «πέτρες του σκανδάλου», καθώς και τις φωτοτυπίες των χειρογράφων του ποιητή που χρησιμοποιήθηκαν στην έκδοση του 1964.

 

Σημειώσεις:

---

1. Ναπολέων Λαπαθιώτης, Ποιήματα. Εισαγωγή, σχόλια, παρουσίαση, Άρη Δικταίου, εκδόσεις Φέξης, Αθήνα 1964 (σελ. XXXVIII).

2. Άρη Δικταίου: Ναπολέων Λαπαθιώτης, (η ζωή του, το έργο του), εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 1984.

3. Όπως σημείωση 2.

 

 
Η πρώτη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του Ν. Λαπαθιώτη

έγινε το 1964 από τις εκδόσεις «Φέξης» με εισαγωγή του Άρη Δικταίου

 

Οπισθόφυλλο της έκδοσης του 1964

με σχέδια του Δ. Μεζίκη και χειρόγραφο του Λαπαθιώτη

 

Χειρόγραφο του Λαπαθιώτη του ποιήματος:

Τ' ΑΠΛO ΠΑΙΔΙ, ΠΟΥ ΕΓΩ ΑΓΑΠΩ...

Χειρόγραφο του Λαπαθιώτη