Δυο εξώφυλλα του Γιάννη Τσαρούχη

Δυο εξώφυλλα του Γιάννη Τσαρούχη. Όταν ακόμα σε αυτή τη χώρα, οι καλλιτέχνες καλούνταν να κάνουν εξώφυλλα...

Ματωμένος γάμος, του Φ. Γ. Λόρκα στην αξεπέραστη μετάφραση του Νίκου Γκάτσο, Ἐκδόσεις Ίκαρος 1978.

Το πορτραίτο του καλλιτέχνη, του Τζέημς Τζόυς, σε μετάφραση Μ. Σ. Γαλαξίας ~ Εκδόσεις Ερμείας 1978.

 

 

Hommage

 

 

...για όλες εκείνες τις ψυχές του Pulse club, που τόσο άδικα και πρόωρα φτερουγίζουν τώρα πάνωθέ μας.

 

gayekfansi.blogspot.gr

Ο Μάριο και ο Μάγος, (Mario und der Zauberer) by Thomas Mann

«Φανταστείτε τον σαν ένα συνεσταλμένο νέο είκοσι χρονών, με μαλλιά κοντά κουρεμένα, χαμηλό μέτωπο και βαριές βλεφαρίδες πάνω απ’ τα μάτια του, που ‘χαν ένα ακαθόριστο γκρίζο χρώμα με πράσινες και κίτρινες ανταύγειες. Αυτό το γνωρίζω καλά, γιατί είχαμε μιλήσει μαζί του αρκετές φορές. Το πάνω μέρος του προσώπου του, με την πλακουτσωτή και γεμάτη φακίδες μύτη, βρισκόταν πιο πίσω από το προτεταμένο κάτω μέρος, με κυρίαρχα εδώ τα παχιά του χείλη, που όταν μιλούσε άφηναν να φαίνονται ανάμεσά τους τα υγρά του δόντια. Αυτά τα σαρκώδη, φουσκωμένα χείλη μαζί με τα καλυμμένα του μάτια προσδίδανε στη φυσιογνωμία του μια πρωτόγονη μελαγχολία, που ήταν ακριβώς και ο λόγος για τον οποίον είχαμε κάπως συμπαθήσει το Μάριο απ’ την αρχή. Δεν θα μπορούσε να γίνει κανένας λόγος για κτηνωδία στην έκφρασή του· μιλούσαν ήδη για το αντίθετο τα ασυνήθιστα λεπτά και ντελικάτα χέρια, που η ευγένειά τους έκανε εντύπωση ακόμα και σε νότιους, και που δέχονταν μ’ ευχαρίστηση την εξυπηρέτησή τους.

Τον γνωρίζαμε ως άνθρωπο δίχως να τον ξέρουμε προσωπικά, αν μου επιτρέπετε να κάνω αυτή τη διάκριση. Τον βλέπαμε σχεδόν καθημερινά και είχαμε αισθανθεί την συμπάθεια για το ονειροπαρμένο του ύφος, που εύκολα χανόταν σαν αφηρημένο, που το αντιστάθμιζε και διόρθωνε όμως αμέσως με την ιδιαίτερη προθυμία του· ήταν ύφος σοβαρό και το πολύ πολύ τα παιδιά να του προκαλούσαν κανένα χαμόγελο, χωρίς όμως να ‘ναι περίλυπο ή κλαψιάρικο και δίχως κολακείες ή εσκεμμένη φιλοφροσύνη, το αντίθετο μάλιστα: το ύφος του είχε παραιτηθεί από κάθε είδους φιλοφροσύνη και ήταν ξεκάθαρο πως δεν δημιουργούσε ελπίδες ότι θα αρέσει. Η μορφή του θα παράμενε σίγουρα στη μνήμη μας σαν μια από τις αφανείς ταξιδιωτικές αναμνήσεις που κρατάει κανείς καλύτερα από άλλες πιο σημαντικές. Για την κατάστασή του όμως δεν γνωρίζαμε τίποτ’ άλλο, από το ότι ο πατέρας του ήταν ένας χαμηλού βαθμού γραφέας στο Municipio και η μητέρα του πλύστρα».

---

Τόμας Μαν, Ο Μάριο και ο Μάγος, μετ. Φώτης Βασινιώτης, πρόλογος, Ευγένιος Αρανίτσης, Εκδόσεις Ερατώ, Αθήνα, 1982.

Στη νουβέλα τού Τόμας Μαν Ο Μάριο και ο Μάγος, ο νεαρός έφηβος Μάριο, κάτοικος του Τόρε ντι Βένερε, τιμωρείται για ένα είδος προσωπικής γοητείας που ασκεί στους γύρω του. Ένα είδος προσωπικής γοητείας που δεν αφήνει ασυγκίνητο σχεδόν κανέναν άνθρωπο, και από τα δύο φύλα. Ο νεαρός όμως Γανυμήδης του Τόρε ντι Βένερε, που θα γίνει το αντικείμενο του πόθου τούτης της καρικατούρας του διαβόλου και θα αφήσει τον εαυτό του να υφαρπαχθεί από τον Μάγο, δεν θα διστάζει να δώσει ένα τέλος …

Μια νουβέλα που μιλάει για την ακόρεστη μανία των γηρατειών και της ασχήμιας να κυνηγούν τα νιάτα και την ομορφιά τους, την τρυφερή τους σάρκα, τη ρώμη τους και την ευτυχία τους, προσπαθώντας έτσι να δουν μέσα στον αντεστραμμένο καθρέφτη τη δική τους μορφή να παραμορφώνεται γλυκά, ανακουφιζόμενοι. Ένα αίσθημα που δεν θα κορεστεί βέβαια ποτέ, αντίθετος μάλιστα, αυξάνει γεωμετρικά την δίψα τους για αναζήτηση καταφυγίου στην πάλλουσα εφηβική σάρκα· αενάως. Για τούτο τον παλιό και χιλιοειπωμένο μύθο μιλάει η υπέροχη νουβέλα του Τόμας Μαν και που ουσιαστικά αποτελεί το πρελούδιο του Θανάτου στη Βενετία.

Πέρα από την παραπάνω μετάφραση που σας συνιστούμε ανεπιφύλακτα, η νουβέλα του Τόμας Μαν, Ο Μάριο και ο Μάγος κυκλοφορεί και σε μετάφραση του Αλέξανδρου Κυπριώτη από τις εκδόσεις Ίνδικτος.

gayekfansi.blogspot.gr

«Magnus Eroticus», by Manos Hadjidakis, a tribute

 

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΡΩΤΙΚΟΣ του Μάνου Χατζιδάκι, αφιέρωμα

Προλεγόμενα

Να δηλώσουμε ευθύς εξ’ αρχής ότι μιλάμε για τον σημαντικότερο κύκλο τραγουδιών που γράφτηκε, ηχογραφήθηκε και κυκλοφόρησε ως δίσκος σε τούτη τη χώρα. Σημαντικότερο από κάθε άποψη. Μια δουλειά που έμελλε να σφραγίσει το ελληνικό τραγούδι και να γίνει το μόνιμο σημείο αναφοράς του. Τούτος ο εσπερινός, όπως ευφυέστατα χαρακτηρίστηκε από τον ίδιο το δημιουργό του, περιλαμβάνει λόγια των εκλεκτότερων ποιητών μας, λόγια που υμνούν τον έρωτα ανά τους αιώνες.

Σε λίγες μέρες συμπληρώνονται 22 χρόνια από τη απώλεια του Μάνου. Ό,τι και να γράψει κανείς για αυτόν το δημιουργό πάντα φαντάζει λίγο και κατώτερο των προσδοκιών του. Έτσι, χωρίς πολλά λόγια, θα προχωρήσουμε σε ένα μικρό -στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας- αφιέρωμα για τον Μεγάλο Ερωτικό του Μάνου Χατζιδάκι.

Ο Μεγάλος Ερωτικός

Ο Μεγάλος Ερωτικός, έργο 30 του Μάνου Χατζιδάκι, είναι ένας κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, Νίκου Γκάτσου, Κωνσταντίνου Καβάφη, Διονυσίου Σολωμού, Σαπφούς, Μυρτιώτισσας, Γιώργου Σαραντάρη, Νίκου Πρεβελάκη, Εμμανουήλ Χορτάτζη και Σολομώντος. Το έργο γράφτηκε για δύο φωνές, μικτή χορωδία, σύνολο εγχόρδων και νυκτών οργάνων.

Το έργο, κατά δήλωση του δημιουργού του, άρχισε να γράφεται στην Νέα Υόρκη τον Ιούνιο του 1972, περίοδο που ο Χατζιδάκις έμενε εκεί. Με τον ερχομό του στην Ελλάδα συνέχισε το έργο και το ολοκλήρωσε τον Οκτώβριο του 1972, ενώ είχαν ήδη γίνει οι πρώτες ηχογραφήσεις κάποιων τραγουδιών.

Η ηχογράφηση του έργου άρχισε στις 16 Σεπτεμβρίου για να ολοκληρωθεί το Νοέμβριο του 1972, στο θρυλικό στούντιο της Columbia, με ηχολήπτη τον Στέλιο Γιαννακόπουλο και βοηθούς τον Γιάννη Παπαϊωάννου και τον Μίμη Καννή. Στην ηχογράφηση έλαβαν μέρος 10 μουσικοί που οι περισσότεροι εκείνο το διάστημα απασχολούνταν σε κλασικές ορχήστρες.

Για ερμηνευτές ο Μάνος επέλεξε δυο ουσιαστικά πρωτοεμφανιζόμενους και άγνωστους στο ευρύ κοινό καλλιτέχνες. Τα ονόματά τους: Φλέρυ Νταντωνάκη και Δημήτρης Ψαριανός.

Η Φλέρυ Νταντωνάκη που ίσως είναι η μεγαλύτερη φωνή που έβγαλε ποτέ η χώρα μας, έκανε εδώ μια ανεπανάληπτη και κυριολεκτικά αξεπέραστη ερμηνεία των τραγουδιών που της εμπιστεύτηκε ο Μάνος. Ο Δημήτρη Ψαριανό, ο οποίος στα πρώτα του βήματα είχε ασχοληθεί με τη ροκ μουσική και δεν είχε συνηθίσει εκείνους που γνώριζαν τη δουλειά του σε τέτοιου είδους «απόπειρες» πρόσφερε τον καλύτερο εαυτό του. Αμφότεροι λοιπόν δίνουν ρεσιτάλ ερμηνείας σε σημείο μάλιστα που, ακόμη κι αν δεν εμφανίζονταν ποτέ ξανά έκτοτε, η συμμετοχή τους σ' αυτό το δίσκο θα ήταν αρκετή για να περάσουν στην αθανασία. Στην ερμηνεία δυο τραγουδιών, συμμετείχε χορωδία υπό τη διεύθυνση της Έλλης Νικολαΐδου.

Στο εσώφυλλο υπάρχει επεξηγηματικό σημείωμα του Μάνου Χατζιδάκι γραμμένο στις 28 Νοεμβρίου 1972, την ημέρα δηλαδή που ολοκληρώθηκαν οι ηχογραφήσεις οι οποίες είχαν ξεκινήσει -όπως είπαμε- στις 16 Σεπτεμβρίου. Το υπέροχο εξώφυλλο είναι έργο του Γιάννη Μόραλη με τίτλο: Λαχειοπώλης τ' ουρανού.

 

Ο Μάνος Χατζιδάκις για τον Μεγάλο Ερωτικό

Ο Μεγάλος Ερωτικός είναι ένας λαϊκός θεός που ζει στη φαντασία μας απ' τη στιγμή που γεννιόμαστε ίσαμε να πεθάνουμε, όμορφος, εφηβικός και αδιάκοπα ζωντανός.

Ο Μεγάλος Ερωτικός δεν φοράει γραφικά τοπικά ρούχα. Φοράει δικά του που συνθέτουν δύσκολους συνδυασμούς ήχων, ανάλαφρων χρωμάτων και ποιητικών ονείρων. Δεν περιέχει μηνύματα που εύκολα τα σβήνουν οι βροχές. Δεν αντιστέκεται.

Ἀπὸ ἄσματος ἄρχεσθαι
καὶ ἐπὶ τῶν μελισμάτων αὐτοῦ
καὶ ἄδετε μέτ' ἐμοῦ.

Η σειρά που ακολουθούν τα ποιήματα αυτά των Ελλήνων ποιητών σχηματίζει έναν αδιάσπαστο κύκλο τραγουδιών, μια λειτουργία για τον Μεγάλο Ερωτικό, κάτι σαν τους εσπερινούς Αγίων σ' ερημοκκλήσια μακρινά με τη συμμετοχή φανταστικών αγγέλων, εραστών, παρθένων και εφήβων. Είναι μια λιτανεία περίεργη, όμως και τόσο φυσική, στη εσωτερική κι απόκρυφη ζωή μας.

Προσπάθησα να δημιουργήσω απλά τραγούδια αλλά όχι κι εύκολα. Γι' αυτό διάλεξα με προσοχή τους τραγουδιστές που θα τα ερμήνευαν.

Και πρώτα η Φλέρυ Νταντωνάκη, με πάθος, σπάνια φωνή κι εσωτερική ένταση και ο Δημήτρης Ψαριανός, απέριττος, νεανικός και γνήσια λαϊκός. Και οι δυο τους τραγουδώντας στον «Μεγάλο Ερωτικό» νομίζω ότι δίνουν μαθήματα ήθους, αλήθειας και μαγείας στο λαϊκό τραγούδι. Με τα τραγούδια αυτά αποτείνομαι στην πιο κρυφή ευαισθησία των νέων ανθρώπων κάθε ηλικίας κι όχι στους εφήμερους και ανεξέλεγκτους ερεθισμούς τους.
Τα τραγούδια αυτά δεν είναι αισθησιακά. Λειτουργούν πέρα απ' την πράξη, στο βαθύ αίσθημα που χαρακτηρίζει οποιαδήποτε σχέση, κάθε μορφής, αρκεί να περιέχει τις προϋποθέσεις για ανθρώπινη επικοινωνία.

Ο Μεγάλος Ερωτικός είναι μια σειρά από λαϊκά τραγούδια, που γράφτηκαν πρώτ' απ' όλα για να επικοινωνήσω εγώ ο ίδιος με όλα τα ελληνικά πρόσωπα που αγαπώ βαθιά, αυτά που γνώρισα, αυτά που θα γνωρίσω κι αυτά που δεν θα μπορέσω ποτέ μου να γνωρίσω. Κι ακόμη, μες απ' αυτά, να ενωθώ με την ψυχή του τόπου μου σε μια λειτουργία αθάνατη, ερωτική κι ελληνική.

Εκείνη την εποχή πολλοί απορήσανε που γύρισα στη διάρκεια της δικτατορίας και έκανα τον Μεγάλο ερωτικό. Τον έκανα από σκοπιμότητα γιατί είδα ότι εκείνο που έλειπε απ' τον τόπο μας δεν ήταν το σύνθημα. 'Έλειπαν οι μεγάλες ανθρώπινες αξίες που είχαν καταρρακωθεί. Και δικαιώθηκα εκ των υστέρων διότι τα συνθήματα παρήλθαν, ενώ οι έννοιες του Μεγάλου ερωτικού, εφ' όσον αποδείχτηκε ότι δεν επρόκειτο για απλά ερωτικά τραγούδια αλλά τραγούδια περί έρωτος, παρέμειναν. Όμως υπέστην την επίθεση αρκετών ανθρώπων τότε, που είπαν, αυτό ήρθε να μας δώσει το '72 μέσα στην δικτατορία; Εγώ έδωσα ακριβώς αυτό το οποίο είδα ότι έλειπε τότε. Κι ο Μεγάλος ερωτικός ήταν ακριβώς ο φορέας των βαθύτερων ανθρώπινων αισθημάτων που κόντευαν τότε να εξευτελιστούν.

Ο Μεγάλος ερωτικός έγινε από ένα αίσθημα ενοχής κι όχι από ερωτικούς λόγους. Μόνον οι ανόητοι φαντάζονται ότι όταν είσαι ερωτευμένος γράφεις ένα έργο σαν τον Μεγάλο ερωτικό. Τον Μεγάλο ερωτικό τον γράφεις όταν δεν ασχολείσαι με το αν είσαι ερωτευμένος ή όχι. Έχεις ξεκαθαρίσει τα θέματα και είσαι ελεύθερος να σκέπτεσαι.

Είχα ένα αίσθημα ενοχής απέναντι σε μια θαυμάσια γυναίκα, τη Μυρτιώτισσα, μητέρα του Γιώργου Παππά, του μεγάλου ηθοποιού, ο οποίος ήταν και πολύ στενός μου φίλος.

... Όταν πέθανε ο Γιώργος, έχασα τα ίχνη της, δεν είχα επαφή. Μια δεδομένη στιγμή, άρρωστη στο νοσοκομείο, μου στέλνει το «Σ΄ αγαπώ», το περίφημο ποίημά της για να κάνω μουσική, μαζί μ’ ένα πολύ συγκινητικό γράμμα. Τότες, είπα, θα πάω αμέσως να τη δω, αλλά δεν πήγα, και με την επιπολαιότητα που χαρακτηρίζει τους νέους, το ξέχασα. Βρέθηκα στην Αμερική, όπου διαβάζοντας ότι πέθανε η Μυρτιώτισσα μου ήρθε στο νου η παράλειψή μου, βρήκα το γράμμα της και το ποίημα και αισθάνθηκα όλες τις τύψεις ενός ανθρώπου που σαν νέος, κάνει τέτοιου είδους αστοχίες κι επιπολαιότητες. Θέλησα να γράψω μουσική εκ των υστέρων γι’ αυτό το ποίημα της Μυρτιώτισσας το τόσο γνωστό στις παλαιότερες γενιές. Για να το συμπεριλάβω όμως κάπου έπρεπε να κάνω έναν ολόκληρο Ερωτικό. Κι έτσι αποφάσισα να επιλέξω ποιήματα απ’ τη Σαπφώ μέχρι τις μέρες μας, για να συμπεριληφθεί και το «Σ΄ αγαπώ» της Μυρτιώτισσας. Κι έκανα τον «Μεγάλο Ερωτικό». Νομίζω ότι πέτυχα ένα ωραίο έργο και κατά βάθος, της ανήκει εξ’ ολοκλήρου. Αν ανήκει σε κάποιον Μεγάλο ερωτικό, δικαιωματικά ανήκει στη μνήμη της Μυρτιώτισσας.

Ο Δημήτρης Ψαριανός για το Μεγάλο Ερωτικό

Η πρώτη κρούση έγινε μέσω του Δημήτρη Βερνίκου, σκηνοθέτη και φίλου του Χατζιδάκι που με άκουσε στο "Κύτταρο" όπου εμφανιζόμουν. Ήρθε, λοιπόν, στο καμαρίνι και με ρώτησε: «Θέλεις να βρεθούμε με τον Χατζιδάκι που μόλις επέστρεψε από την Αμερική;». Φυσικά δέχτηκα. Έτσι τις επόμενες ημέρες βρέθηκα στο σπίτι του. Έπαιξα 2-3 κομμάτια στην κιθάρα και αμέσως μου λέει: «Δημήτρη, αποφασίζω να είσαι ο ερμηνευτής του Μεγάλου Ερωτικού».

Ήξερα με ποιον συναντιέμαι. Δεν ήμουν απαίδευτος. Μάλιστα ο Χατζιδάκις ήταν μεταξύ εκείνων που είχα σερβίρει στην μπουάτ του Λάκη Παππά, όπου μέχρι τότε είχα δουλέψει και γκαρσόνι.

Πολλές πρόβες δεν κάναμε. Ήμασταν ξεφτέρια με τη Φλέρυ και τα πήραμε αμέσως. Περισσότερο χρόνο περάσαμε στο στούντιο. Θα έλεγα πως ο Χατζιδάκις δεν είχε ξεμπερδέψει με τις παρτιτούρες, όταν αρχίσαμε ηχογραφήσεις. Συνεχώς δοκίμαζε νέα πράγματα, πρόσθετε, αφαιρούσε. Απολύτως βέβαιος ήταν, ωστόσο, για το μοίρασμα των κομματιών. Ήξερε εξαρχής ποια θα πω εγώ και ποια η Φλέρυ. Ούτε για μια στιγμή δεν δοκιμάσαμε ο ένας τραγούδι του άλλου. Όλα γενικά ήταν σε πολύ χαλαρό, χαρούμενο και γενναιόδωρο κλίμα. Σκεφτείτε πως οι μισοί μέσα μπορεί να έπαιζαν τα κομμάτια τους και οι υπόλοιποι παίζαμε μπάλα στους χώρους της Κολούμπια.

Ο,τι και να ζητούσε του το έδινα ενστικτωδώς κι όχι από εμπειρία. Θυμάμαι όταν άρχισα να λέω στο στούντιο το «Με την πρώτη σταγόνα της βροχής» είχα κλείσει τα μάτια, με είχε συνεπάρει η μουσική, νόμιζα ότι σκίζω. Ξαφνικά ακούω: «Στοπ! Βρε Δημήτρη, βάλε λίγη υγρασία στη φωνή σου". Χωρίς να καταλαβαίνω τι εννοεί, ξαναπροσπάθησα και τα κατάφερα. Καταλάβαινα ότι κάνουμε κάτι σημαντικό, όμως δεν συνειδητοποιούσα το μεγαλείο. Έβλεπα κάποιες φορές τη Φλέρυ να έρχεται στην πρόβα με δύο λαμπάδες στο χέρι, με το υπέροχο καφτάνι της και με το μικρό μου μυαλό έλεγα "τους αρέσει να δημιουργούν ατμόσφαιρα, κάτι θα ξέρουν"».

Σήμερα, ανατρέχοντας στο 1972, τι απολογισμό κάνει; «Αυτός ο δίσκος ήταν η ευχή και κατάρα της ζωής μου. Ευχή γιατί υπήρξα σε αυτή τη θεία δημιουργία και κατάρα γιατί, όταν στα 20 ερμηνεύεις αυτά τα τραγούδια, η υπόλοιπη ζωή σου απλώς περνάει σε δεύτερη μοίρα. Ανέβηκα στην κορυφή των Ιμαλαΐων κι όταν μετά έκανα σημαντικές -αντικειμενικά- δουλειές όλοι μού λέγανε: «Καλή είναι, αλλά δεν είναι Μεγάλος Ερωτικός». Αυτό το αλλά είναι πολύ βαρύ». 

 

Ο κοντραμπασίστας Ανδρέας Ροδουσάκης για το Μεγάλο ερωτικό

Θυμάμαι τη μέρα που ο Μάνος μάς έδωσε τις παρτιτούρες. Ρίξαμε μια ματιά κι έπειτα αρχίσαμε να κοιταζόμαστε μεταξύ μας. Δεν φανταζόμαστε ότι θα ήταν τόσο τολμηρός: βιολί, κοντραμπάσο, βιολοντσέλο, έπαιζε με το συμφωνικό σχήμα, χωρίς, όμως, τον συμφωνικό όγκο. Οι περισσότεροι μουσικοί ήμασταν του κλασικού χώρου κι αυτό το πείραμα μας γοήτευε. Περισσότερο, όμως, γοήτευε τον ίδιο τον Μάνο... Τότε μιλούσε συχνά για «μαγεία» -του άρεσε αυτή η λέξη. Και μας έκανε πάντα να δίνουμε τον καλύτερό μας εαυτό. Νομίζαμε ότι αυτό είναι η μαγεία. Αλλά σήμερα, που λείπει, καταλαβαίνουμε πως ήταν ο ίδιος.

Τα τραγούδια του δίσκου

1. Με την πρώτη σταγόνα της βροχής (Οδ. Ελύτη) Δ. Ψαριανός
2. Σ' αγαπώ (Μυρτιώτισσας-Στη μνήμη του Γιώργου Παππά) Φλ. Νταντωνάκη
3. Μέρες του 1903 (Κ. Π. Καβάφη) Δ. Ψαριανός
4. Ποιος ειν' τρελός από έρωτα (Γ. Σαραντάρη) Φλ. Νταντωνάκη
5. Τα λιανοτράγουδα (Από τα δημοτικά τραγούδια) Δ. Ψαριανός-Φλ. Νταντωνάκη
6. Πέρα στο θολό ποτάμι (Ν. Γκάτσου από το θεατρικό έργο του Λόρκα «Περλιμπλίν και Μπελίσα) Φλ. Νταντωνάκη
7. Το όνειρο (Δ. Σολωμού) Δ. Ψαριανός
8. Κέλομαί σε Γογγύλα (Σαπφούς) Φλ. Νταντωνάκη
9. Έρωτα εσύ (Από τη «Μήδεια» του Ευριπίδη σε μετάφραση Π. Πρεβελάκη -Αφιερωμένο στην Κατίνα Παξινού) Δ. Ψαριανός
10. Πάθη από τον έρωτα (Από την «Ερωφίλη» του Γ. Χορτάτζη) Φλ. Νταντωνάκη
11. Κραταιά ως θάνατος αγάπη (Από το «Άσμα ασμάτων» του Σολομώντα) Δ. Ψαριανός

Μεγάλος ερωτικός, ένας δίσκος στην μεγάλη οθόνη

Ο Παντελής Βούλγαρης για την ταινία του Μεγάλος ερωτικός

«Όλα ξεκίνησαν από την προβολή της ταινίας μου Το προξενιό της Άννας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Ο Χατζιδάκις ήταν μέλος της κριτικής επιτροπής και καθυστέρησε ν' ανέβει. Γι' αυτό έβλεπε μόνος τις ταινίες. Έμαθα πότε θα 'βλεπε τη δική μου και πήγα και του συστήθηκα έξω από το θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.

Λίγον καιρό μετά ο Χατζιδάκις του τηλεφώνησε λέγοντας: «Έχω μια ιδέα για μια ταινία γύρω από την ηχογράφηση ενός καινούριου μου έργου. Ενδιαφέρεστε;» Η απάντηση ήταν προφανής κι έτσι ο Βούλγαρης έσπευσε στο πρώτο ραντεβού στον «Μαγεμένο αυλό». Αφού ξεπέρασαν τον σκόπελο της χρηματοδότησης -η ταινία τελικά πραγματοποιήθηκε με 200.000 δραχμές που πρόσφερε ο Δημήτρης Χορν- αρχίσανε γύρισμα στο στούντιο.

«Ο Μάνος έμοιαζε με σκηνοθέτη: δούλευε πολύ αργά και επίμονα. Το ψείρισμα της εκφοράς τον παίδευε πολύ. Φράση φράση, λέξη λέξη, ζητούσε την αισθηματική και εκφραστική υπογράμμιση των στίχων» θυμάται ο σκηνοθέτης. «Παρακολουθώντας τον, είχα την αίσθηση ότι είναι και ο ίδιος μουσική. Έχω συνεργαστεί και με άλλους σημαντικούς συνθέτες, αλλά μόνον αυτός είχε τη δυνατότητα να ακουμπά τα πλήκτρα του πιάνου και να δημιουργεί ένα θέμα αυτομάτως... Είχα την τύχη να κινηματογραφήσω ένα από τα ωραιότερα έργα του. Ο "Μεγάλος Ερωτικός" δείχνει όχι μόνο τη σπάνια μουσικότητα του Χατζιδάκι, αλλά και τη βαθιά του σχέση με την ποίηση. Στο στούντιο κινηματογραφήσαμε μόνο τρία τραγούδια, ενώ για τα υπόλοιπα γυρίσαμε ξεχωριστά σενάρια, που προσπάθησα να μην είναι εξαρτημένα από τις εικόνες στις οποίες παρέπεμπαν οι στίχοι. Ποτέ δεν με ρώτησε τι είχα κατά νου. Με άφησε τελείως ελεύθερο».

Κάμποσα χρόνια μετά, οι δρόμοι τους ξανασυναντήθηκαν: «Όταν ετοίμαζα τις Ήσυχες μέρες του Αυγούστου ήρθε, όπως μου είπε, η σειρά του να δημιουργήσει τραγούδια από τις εικόνες μου, όπως εγώ είχα φτιάξει τότε εικόνες από τα τραγούδια του. Αυτό ήταν το δώρο του, και κυριολεκτώ, αφού μου είπε ότι δεν θέλει αμοιβή, ούτε γι' αυτόν, ούτε για τους μουσικούς, παρά μόνο για τους βοηθούς του. Μιλούσαμε στο τηλέφωνο. Τον ευχαρίστησα από καρδιάς και τον ρώτησα ποια θα ήταν αυτή η αμοιβή.

- Τρία εκατομμύρια.

- «Μάνο μου», του είπα, «δεν έχω τόσα λεφτά».

- Πόσα έχεις;

- Γύρω στο ένα διακόσια.

- Καλά, κλείσε και πάρε με σ' ένα τέταρτο.

Όντως, τον πήρα, και τότε μου είπε:

- Δεν μου χρωστάς τίποτα.

Πηγές του αφιερώματος

---

Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Επτά, 5/6/2011

Ένθετο του δίσκου Μεγάλος Ερωτικός

Μάνος Χατζιδάκις, Ο καθρέφτης και το Μαχαίρι, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα, 1990.