gay ekfansi: Francis Bacon (1909-1992), a tribute

Φράνσις Μπέικον, φωτογραφία: John Minihan, Παρίσι 1977

ΦΡΑΝΣΙΣ ΜΠΕΪΚΟΝ (1909-1992), ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΖΩΓΡΑΦΟ

Ο Φράνσις Μπέικον, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί απλά ένας ακόμα σπουδαίος ζωγράφος, αλλά ο μοναδικός καλλιτέχνης που κατάφερε να εκφράσει όλο το είναι της ανθρώπινης ύπαρξης. Την τραγικότητάς της, τη δραματικότητά της, και όλα αυτά με έναν διεισδυτικό και καίριο τρόπο. Οι άυλες, σχεδόν άμορφες ρευστές μάζες που παριστάνουν ανθρώπινες φιγούρες μπροστά από ένα σφιχτό, σχεδόν πλακάτ, συνήθως άδειο φόντο, υποδηλώνοντας την προοπτική του, παραπέμπουν ακριβώς εκεί.

Η συζήτηση για τη ζωή και το θάνατό του είναι σημαντική, αφού σε όλο σχεδόν το έργο του αναφέρεται με ιδιαίτερα προκλητικό τρόπο στην ομοφυλόφιλη επιθυμία, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα μιας εμφανούς αλλά συχνά και κρυπτογραφημένης παρουσίας της στην τέχνη. Ο ίδιος θα πει. «Η ζωγραφική μου είναι μια αναπαράσταση της ζωής, και πάνω απ’ όλα της δικής μου ζωής, που υπήρξε πολύ δύσκολη. Έτσι λοιπόν ίσως και να είναι πολύ βίαιη η ζωγραφική μου αλλά αυτό είναι φυσικό για μένα». Οι σειρές έργων εμπνευσμένων από τη Σταύρωση θα παραμείνουν από τα σημαντικά έργα του 20ου αιώνα. Ο ίδιος δηλώνει απερίφραστα «Δεν έχω θρησκευτικές πεποιθήσεις. Ο μόνος λόγος που χρησιμοποίησα τη Σταύρωση ήταν γιατί με εφοδίαζε με μια αρματούρα πάνω στην οποία μπορούσα να στηριχτώ για να κάνω ορισμένες συσχετίσεις. Αργότερα την εγκατέλειψα γιατί μπόρεσα να κάνω το ίδιο καλύτερα χωρίς να μου είναι απαραίτητη η Σταύρωση». Αλλά και στίχοι από τις Ευμενίδες του Αισχύλου και την Οικογενειακή συγκέντρωση του Τ. Σ. Έλιοτ θα αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για το ζωγράφο.

Δυο μορφές, 1953, (Two Figures), λάδι σε καμβά, 152,5x116,5 εκ. Ιδιωτική συλλογή

Η νομοθεσία του Ηνωμένου Βασιλείου, σταματά να θεωρεί τις ομοφυλόφιλες πράξεις εγκληματικές μόλις το 1967. Πολύ πιο πριν, ο Μπέικον, θα έχει πετάξει στα μούτρα της συντηρητικής αγγλικής κοινωνίας, μια σειρά έργων που δυσκολεύεται να πιστέψει κανείς πως μπορούσαν να εκτεθούν σε δημόσιο χώρο. Συγκεκριμένα, οι Δύο μορφές έργο του 1953. Θέμα εδώ είναι η λυσσαλέα ερωτική πράξη ανάμεσα σε δύο άντρες. Σαν πηγή έμπνευσης θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν η θυελλώδης και αυτοκαταστροφική σχέση του Μπέικον με τον πρώην πιλότο της RAF Πήτερ Λέισι. Ο Λέισι είχε την φαντασίωση να τον κρατλαει αλυσοδεμένο και να τον βιάζει με τη συντροφιά άλλων ανδρών, όταν χώρισαν, ο Λέισι αυτοκτόνησε κάπου στην Ταγγέρη. Η όλη σαδιστική μανία είναι ολοφάνερη σε τούτο το έργο, το περίγραμμα των μορφών τονίζεται έντονα από το λευκό των σεντονιών και το σκοτεινό του φόντου. Η ακριβής φύση της επαφής πιθανόν να είναι αινιγματική αν σκεφτεί κανείς την πιθανότητα της πάλης, αλλά και αυτή ακριβώς η πιθανότητα στο έργο του Μπέικον είναι μέρος της ερωτικής επαφής όπως γράφει και ο Emmanuel Cooper, οι μορφές στα έργα του μοιάζουν να ξεπηδούν όχι από ταινία ή όνειρο, αλλά από εφιάλτη έως σκηνή βιασμού. Να σημειώσουμε ότι το έργο αυτό βασίζεται σε φωτογραφία του Eadweard Muybridge.

Σπουδή ανθρωπίνου σώματος, 1949, (Study from Human Body).
Λάδι σε καμβά, 147x134,2 εκ. Μελβούρνη, Εθνική Πινακοθήκη της Βικτωρίας
© National Gallery of Victoria, Melbourne

Στη Σπουδή ανθρωπίνου σώματος, η σχετικά απροκάλυπτη απεικόνιση ενός γυμνού άντρα πίσω από ένα διάφανο παραπέτασμα είναι αισθησιακή και ερεθιστική, προσφέροντας οπτική πρόσβαση σε μια ήρεμη προσωπική στιγμή. Η έντονη ιδιωτικότητα αυτής της Σπουδής μπορεί να αντιπαρατεθεί με έναν αριθμό πινάκων που απεικονίζουν δυο ή τρεις άντρες στο κρεβάτι, όπως μεταγενέστεροι πίνακες π.χ. Τρεις σπουδές μορφών σε κρεβάτια του 1972, είναι έργα με έντονο queer-ομοερωτικό στοιχείο. Παρόμοια και το έργο Δυο μορφές στο γρασίδι, πίνακας που ζωγραφίστηκε ένα χρόνο αργότερα. Εδώ τα δυο γυμνά αντρικά σώματα, έχουν εμπλακεί σε κάποια προσωπική, στενή διάδραση, κάποια άγρια εγκατάλειψη, στην οποία οι τύποι και η πόζα έχουν πολύ μικρή σημασία μπροστά στην ενέργεια και το συναίσθημα. Ό,τι κι αν είναι αυτό που κάνουν, το κάνουν με μεγάλο πάθος και δόσιμο. Το γρασίδι υπαινίσσεται κάποια υπαίθρια δραστηριότητα, μα τα κάγκελα και το περιθώριο μπορούν εξίσου να σημαίνουν ένα είδος κλουβιού ή απομόνωσης που παραπέμπει σε περιθωριοποίηση των ατόμων αυτών. Αν παρατηρήσει κανείς τους πίνακες αυτούς, θα δει πως ένα νέο βλέμμα έχει δει τούτα τα έργα και πως το τυχαίο είναι παρόν στο πλάσιμο και στη ρευστότητα των κορμιών έτσι όπως τούτος ο καλλιτέχνης του ανθρώπινου σώματος τα φαντάστηκε.

Ο George Dyer στο Reece Mews στούντιο του Μπέικον, περίπου 1964.
Φωτογραφία του john Deakin που έγινε πηγή έμπνευσης για πολλά έργα του Μπέικον

Ο Ντάγιερ θα είναι ο επόμενος άνδρας στη ζωή του Μπέικον μετά τον Λέισι. Ένα ακόμα συγκλονιστικό τρίπτυχο είναι αφιερωμένο στον άλλο αυτόχειρα τον Τζώρτζ Ντάγιερ (George Dyer). Ο Μπέικον θα το ονομάσει Στη μνήμη του George Dyer. Η γνωριμία τους είναι σχεδόν μυθιστορηματική, αφού ο Ντάγιερ ήταν ένας μικροδιαρρήκτης που ο Μπέικον θα συλλάβει επ’ αυτοφώρω να προσπαθεί να ληστέψει το σπίτι-εργαστήριό του, κάπου στα τέλη το 1963. Από τη μεριά του βέβαια ο Ντάγιερ διηγίται αλλιώς τα γεγονότα, αφού αυτός ισχυρίζεται πως ο Μπέικον τον πλησίασε ένα βράδυ σε κάποιο μπαρ και του πρότεινε να πάνε να... κοιμηθούνε στο σπίτι του Έτσι άρχισαν όλα. Πάντως όποια κι αν είναι η αλήθεια -και κατά τη γνώμη μας βρίσκεται κάπου στη μέση-, τούτος ο μικροαπατεωνάκος έμελλε να αποτελέσει τον μεγάλο και τραγικό έρωτα της ζωής του Μπέικον, που γοητευόταν από τους βίαιους νεαρούς των λαϊκών συνοικιών του Λονδίνου, αλλά και αστείρευτη πηγή για μια σειρά έργων, όπως πορτρέτων και τρίπτυχων. Ο Ντάγιερ, το 1971, την παραμονή των εγκαινίων της μεγάλης αναδρομικής και σημαντικότερης ως τότε έκθεσης του Μπέικον στο Γκραντ Παλαί, θα βρεθεί νεκρός από υπερβολική λήψη υπνωτικών χαπιών και αλκοόλ, στο δωμάτιο του ξενοδοχείου που διέμενε στο Παρίσι. Η δημιουργία του πίνακα ήταν κάτι σαν κάθαρση για τον Φράνσις Μπέικον. Είχε αναφερθεί στο γεγονός χαρακτηρίζοντάς το ατυχές και θλιβερό, αλλά και κατά κάποιο τρόπο αναπόφευκτο. Το τρίπτυχο είναι μια σχεδόν ημερολογιακή καταγραφή της ανάμνησής του, και αποτελεί μια εξαιρετικά δυνατή, σύγχρονη έκφραση κάθαρσης του θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου.

Francis Bacon και John Edwards

Ο τελευταίος έρωτας του Μπέικον ακούει στο όνομα Τζων Έντουαρντς και υπήρξε κάτι μεταξύ εραστή και θετού γιου, αφού τελικά έγινε ο γενικός κληρονόμος του. Μόνο μαζί του θα λέγαμε, ηρέμησε κάπως και ο τρόπος που ο Μπέικον αποτύπωνε τους συντρόφους του στο μουσαμά. Ο Τζων Έντουαρντς θα δωρίσει το στούντιο του Φράνσις Μπέικον στην Δημοτική Πινακοθήκη του Δουβλίνου (Πινακοθήκη Χιου Λέιν).

Όσο περούν τα χρόνια όλο και πληθαίνουν οι μελέτες για το έργο τούτου του ζωγράφου, μελέτες που βασίζονται στο πλούσιο αρχειακό υλικό αλλά και στην πλούσια βιβλιογραφία. Ο Ντέιβιντ Σιλβέστερ στις συζητήσεις του με τον ζωγράφο θα του πει: «Ο παρατηρητής των έργων σου αισθάνεται ότι οι φιγούρες σου βρίσκονται σε στιγμές κρίσης, σε στιγμές πλήρους επίγνωσης της θνητότητάς τους, πλήρους επίγνωσης της ζωικής φύσης τους – σε στιγμές αναγνώρισης αυτού που θα λέγαμε θεμελιώδης αλήθεια για την ύπαρξη». Τούτα τα λόγια περικλείουν θα λέγαμε και το μεγαλείο της τέχνης του Μπέικον.

Πηγές

Τα στοιχεία για τη σύνταξη του κειμένου, καθώς και οι πληροφορίες των έργων και των φωτογραφιών του Φράνσις Μπέικον, αντλήθηκαν από τις παρακάτω πηγές. Οι συλλογές, τα μουσεία και οι γκαλερί που βρίσκονται τα έργα, αντλήθηκαν από τις ίδιες πηγές, γι' αυτό και οποιαδήποτε αλλαγή είναι πιθανή στο χρόνο που μεσολάβησε από τη συγγραφή τους. Όπου ήταν γνωστά, τα πνευματικά δικαιώματα των έργων αναφέρονται.

- Αφιέρωμα του περιοδικού Εντευκτήριο τχ. 86, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2009

- Φράνσις Μπέικον του Luigi Ficacci, μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδόσεις Taschen/Γνώση, Αθήνα 2004.

- BACON, Portraits and Self-Portraits, εκδόσεις, Thames and Hudson, Λονδίνο, 1996

- Fransis Bacon in Dublin, εκδόσεις, Thames and Hudson, Λονδίνο, 2000

- Fransis Bacon, THE HUMAN BODY, κατάλογος της ομώνυμης έκθεσης που έγινε στην Hayward Gallery, στο Λονδίνο από 5 Φεβρουαρίου - 5 Απριλίου 1998.

Ο Francis Bacon στο Reece Mews studio

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΦΡΑΝΣΙΣ ΜΠΕΙΚΟΝ

1909. Ο Φράνσις Μπέικον, δεύτερο από πέντε παιδιά, γεννήθηκε στο Δουβλίνο στις 28 Οκτωβρίου. Ο πατέρας του αυταρχικός και βίαιος άνθρωπος, αφού παραιτήθηκε από το στρατό έγινε εκπαιδευτής αλόγων. Η μητέρα του, 20 χρόνια νεότερη από το σύζυγό της, ήταν άνθρωπος κοινωνικός, μορφωμένος, χαριτωμένος.

1914. Ξεσπάει ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και η οικογένεια μετακομίζει στο Λονδίνο, μετά το διορισμό του πατέρα Μπέικον στο Υπουργείο Πολέμου. Οι συνεχείς μετακινήσεις της οικογένειας μεταξύ Αγγλίας και Ιρλανδίας τα επόμενα δέκα χρόνια, σε συνδυασμό με το χρόνιο άσθμα που θα τον βασανίζει σε όλη του τη ζωή, επιβαρύνουν δραματικά τα παιδικά χρόνια του Φράνσις και τον εμποδίζουν να αποκτήσει κανονική εκπαίδευση. Μεγάλωσε χωρίς πειθαρχεία αλλά και αρκετά μοναχικά με περιστασιακές επισκέψεις στους συγγενείς της μητέρας του, ο εκκεντρικός και ανέμελος τρόπος ζωής των οποίων τον επηρέασε βαθιά.

1925. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας του εξοικειώνεται με την ομοφυλοφιλία του, γεγονός που περιέπλεξε και άλλο τη ζωή του. Σε ηλικία 16 ετών ο πατέρας του τον έπιασε να φοράει τα εσώρουχα της μητέρας του και τον πέταξε έξω από το σπίτι. Ο Φράνσις πήγε στο Λονδίνο, όπου, αναγκασμένος να μείνει μόνος του, έκανε δουλειές του ποδαριού προκειμένου να επιβιώσει.

1927. Σε μια απελπισμένη απόπειρα να «σώσει» το γιο του από τον ακόλαστο και έκλυτο τρόπο ζωής, ο πατέρας του τον έστειλε στο Βερολίνο, την άνοιξη του 1927, συνοδευόμενο από ένα θείο του. Στην πραγματικότητα, η επίβλεψη του θείου του δεν είχε κανένα αποτέλεσμα, αφού ο Φράνσις εκμεταλλεύτηκε προς όφελός του την κατάσταση και αφέθηκε να απολαύσει τις «κρυφές χαρές» της πόλης. Δυο μήνες αργότερα φεύγει μόνος του στο Παρίσι, όπου, για να εξασφαλίσει τα προς το ζην, δουλεύει ως διακοσμητής εσωτερικών χώρων και σχεδιαστής. Τον Ιούλιο επισκέπτεται την έκθεση ζωγραφικής με τα πρόσφατα έργα του Πικάσο στην γκαλερί του Paul Rosenberg και εντυπωσιάζεται.

1928. Επιστρέφει στο Λονδίνο και τον επόμενο χρόνο εγκαθιστά το ατελιέ του σε ένα γκαράζ στο Queensberry Mews West του South Kensington. Σχεδιάζει έπιπλα και χαλιά σε μοντέρνο στιλ, ενώ παράλληλα ζωγραφίζει σε στενή συνεργασία με τον αυστριακό μετακυβιστή ζωγράφο Roy de Maistre, ο οποίος θα τον μυήσει στις τεχνικές της ζωγραφικής.

Τρεις σπουδές για αυτοπροσωπογραφία, 1980 (Three Studies for Self-Portrait).
Λάδι σε καμβά, 35,5x30,5 εκ. Ιδιωτική συλλογή

1930. Τον Αύγουστο το περιοδικό The Studio δημοσιεύει εικόνες από χαλιά τοίχου και δαπέδου, καθώς και από γυάλινα και σιδερένια έπιπλα του Μπέικον, στο πλαίσιο μιας έρευνας σχετικά με τις σύγχρονες τάσεις στη διακόσμηση εσωτερικών χώρων. Τον Νοέμβριο εκθέτει στο ατελιέ τους πίνακές του, μια γκραβούρα και τέσσερα χαλιά για τον τοίχο, μαζί με έργα του Roy de Maistre και του προσωπογράφου Jean Shepeard. Η έκθεση δεν προσέλκυσε κανένα ενδιαφέρον και ο Μπέικον εγκατέλειψε προσωρινά την σταδιοδρομία του ως σχεδιαστή και ζωγράφου.

1931. Μετακομίζει στη Fulham Road και, απογοητευμένος από την καλλιτεχνική αποτυχία του, κάνει κάθε είδους δουλειές.

1933. Στην έκθεση «Art Now», που γίνεται στην γκαλερί Mayor του Λονδίνου, συμμετέχει με το έργο του Η Σταύρωση, το οποίο ο Herbert Read αναπαράγει στο βιβλίο του Art Now: An Introduction to the Theory of Modern Painting and Sculpture (εκδόθηκε για την περίσταση). Ο συλλέκτης έργων τέχνης Michael Sadler αγόρασε τον πίνακα και ανέθεσε στον Μπέικον δύο ακόμα Σταυρώσεις, στο ίδιο ύφος.

1934. Πρώτη ατομική έκθεση το Φεβρουάριο. Εκθέτει επτά ελαιογραφίες και έξι γκουάς στο χώρο που είχε διαμορφώσει ο θαυμαστής του και διακοσμητής εσωτερικών χώρων Arundell Clarke, στην προσωπική του κατοικία, με την πρόχειρη ονομασία «The Transition Gallery». Η μερική αποτυχία της έκθεσης τον ωθεί να εγκαταλείψει για ακόμη μια φορά τη ζωγραφική και να καταστρέψει πολλά από τα έργα του.

1936. Η απαισιοδοξία του για το μέλλον του ως καλλιτέχνη και η αμφισβήτηση για τα ίδια του τα έργα επιδεινώνεται λόγω του αποκλεισμού του από τη Διεθνή Σουρεαλιστική Έκθεση του 1936 (δικαιολογημένου με βάση την αυστηρή ερμηνεία του όρου Σουρεαλισμός).

1937. Ο Eric Hall, άνθρωπος με γούστο, από του πρώτους υποστηρικτές του και εραστής του για πολλά χρόνια, οργανώνει την ομαδική έκθεση «Young British Painters», στην οποία ο Μπέικον εκθέτει το έργο Μορφές στον κήπο, το οποίο αποκαλύπτει το καινοτόμο πνεύμα και το ταλέντο του.

1941-43. Απαλλάσσεται από τη στρατιωτική του θητεία λόγω του άσθματος που τον ταλαιπωρεί και κατατάσσεται στην υπηρεσία πολιτικής άμυνας. Για ένα διάστημα μένει σε μια αγροικία που είχαν νοικιάσει με τον Eric Hall στην περιοχή Petersfield του Hampshire. Μετά την επάνοδό του στο Λονδίνο, στα τέλη του 1942, μετακομίζει στο ισόγειο της Cromwell Place 7, South Kensington.

Tρεις σπουδές για αυτοπροσωπογραφία, 1975 (Three Studies for Self-Portrait).
Λάδι σε καμβά, 35,5x30,5 εκ. Ιδιωτική συλλογή

1944-45. Αφιερώνεται ολόψυχα στη ζωγραφική. Το 1944 ζωγραφίζει το τρίπτυχο Τρεις σπουδές για μορφές κάτω από τη Σταύρωση, το οποίο παρουσίασε τον Απρίλιο του 1945 στην γκαλερί Lefevre. Η έκθεση ενόχλησε ιδιαίτερα τους επισκέπτες και προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Με βάση μια φωτογραφία στην οποία ο Eric Hall κοιμόταν σ’ ένα παγκάκι του Hyde Park, ζωγραφίζει τον πίνακα Μορφή σε τοπίο.

1946. Συμμετέχει σε ομαδικέ εκθέσεις στην γκαλερί Lefevre, στην γκαλερί Redfern και το Αγγλοσαξονικό Κέντρο Τέχνης. Οι πίνακές του της περιόδου αυτής προκαλούν κατά κανόνα βίαιες αντιδράσεις. Ενθαρρυμένη από τον Graham Sutherland, η γερμανίδα μετανάστρια και έμπορος τέχνης Erica Brausen επισκέπτεται το ατελιέ του Μπέικον και πληρώνει επιτόπου 300 λίρες για το αριστούργημά του Ζωγραφική 1946. Χάρις σε αυτή την ανεπάντεχη εξέλιξη, ο Μπέικον εγκαθίσταται στο Μόντε Κάρλο, όπου θα επιδοθεί στο πάθος του για τη χαρτοπαιξία και θα ζήσει μέχρι το 1950, με περιστασιακές μόνο επισκέψεις στο Λονδίνο.

1949. Η σειρά με τα έξι Κεφάλια χρονολογείται από αυτή τη χρονιά. Η εικόνα του πάπα από την Προσωπογραφία του Ινοκέντιου Χ του Βελάσκεθ παρουσιάζεται σ’ ένα από αυτά για πρώτη φορά, όπως και το μοτίβο του πιθήκου. Τον Νοέμβριο παρουσιάζει τους μονοχρωματικούς πίνακές του στην γκαλερί Hanover, σε μια έκθεση που οργανώθηκε από την Erica Brausen, η οποία είχε γίνει εν τω μεταξύ ατζέντισά του και το 1948 είχε μεταπωλήσει τον πίνακα Ζωγραφική 1946 στο Μουσείο Μοντέρνας τέχνης Της Νέας Υόρκης.

1950-51. Επιστρέφει στο Λονδίνο, όπου διδάσκει για αρκετούς μήνες στο Βασιλικό Κολέγιο Τέχνης, αντικαθιστώντας τον φίλο του John Milton. Αναπτύσσει περισσότερο τη θεματική του Πάπα σε δύο σειρές πινάκων, έχοντας πάντα ως έμπνευσή του τον Βελάσκεθ. Σε μια ατομική έκθεση στη Hanover Gallery, στα τέλη του 1951, παρουσιάζει τρεις πίνακες από τη σειρά Ο πάπας. Συντετριμμένος από το θάνατο της φίλης του Nanny Lightfoot, πουλάει βιαστικά το ατελιέ του στη Cromwell Place, αφήνοντας πολλούς πίνακες ημιτελείς. Τα επόμενα δέκα χρόνια δουλεύει σε πολλά προσωρινά ατελιέ. Πρώτη Προσωπογραφία του Λούσιαν Φρόιντ (1951).

1952. Ολοκληρώνει μια σειρά έργων βασισμένων στο θέμα του κουλουριασμένου γυμνού, καθώς και αρκετούς πίνακες με τοπία, εμπνευσμένος από τον Βαν Γκογκ και τα αισθήματά του για τη νότια Γαλλία. Αυτά τα έργα παρουσιάστηκαν στη γκαλερί Hanover, μαζί με τοπία εμπνευσμένα από τα ταξίδια του στην Αφρική –και συγκεκριμένα στη Νότια Αφρική που διέμεναν πλέον η μητέρα του και οκ αδελφές του. Γνωρίζεται με τον Peter Lacy, με τον οποίο θα έχει μια μακρόχρονη και ταραχώδη σχέση. Ο Eric Hall αγοράζει το έργο του Σκύλος και το δωρίζει στην Πινακοθήκη Τέιτ.

1953. Δουλεύει εντατικά και επίμονα τις Τρεις σπουδές ανθρώπινου κεφαλιού και τη σειρά Σπουδή προσωπογραφίας, βασισμένη και πάλι στη μορφή του πάπα Ινοκέντιου Χ του Βελάσκεθ. Αρκετοί πίνακες από την τελευταία αυτή σειρά περιλαμβάνονται στην πρώτη του ατομική έκθεση στο εξωτερικό, στους Durlacher Brothers της Νέας Υόρκης. Ο Eric Hall δωρίζει της Τρεις σπουδές για μορφές κάτω από τη Σταύρωση στη Πινακοθήκη Τέιτ. Ζωγραφίζει τις Δυο φιγούρες, βασισμένος σε μια φωτογραφία του Muybridge που αναπαριστά δυο παλαιστές που παίρνουν την μορφή του ίδιου του Μπέικον και του Peter Lacy.

Τρεις σπουδές για μορφές στο κάτω μέρος μιας Σταύρωσης, 1944,

(Three studies for figures at the base of a crucifixion)

Λάδι και παστέλ σε χαρτόνι. Τρίπτυχο 94x74 εκ. κάθε τμήμα
Λονδίνο, Πινακοθήκη Tate, © Tate Gallery, London

1954. Μαζί με το Μπεν Νίκολοσον και τον Λούσιαν Φρόιντ, αντιπροσώπευσαν την Μεγάλη Βρετανία στην 27η Μπιενάλε στης Βενετίας. Ταξιδεύει στη Ρώμη, όπου όπου δεν φροντίζει καν να δει τον αυθεντικό Ινοκέντιο Χ του Βελάσκεθ.

1955. Το Ινστιτούτο Σύγχρονων Τεχνών (ICA) οργανώνει την πρώτη αναδρομική έκθεση Μπέικον στο Λονδίνο. Τον Μάιο συμμετέχει σε ομαδική έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. Εκθέτει στο Λονδίνο τη σειρά με προσωπογραφίες που βασίζονται στο κεφάλι του Ουίλιαμ Μπλέικ. Ζωγραφίζει προσωπογραφίες των στενών του φίλων Robert και Lisa Sainsbury.

1956. Σειρά από πίνακες εμπνευσμένους από αναπαραγωγές του έργου Ο ζωγράφος στο δρόμο για την Tarascon του Βαν Γκογκ, που είχε καταστραφεί στη Γερμανία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στην Ταγγέρη συναντά τον Peter Lacy. Νοικιάζει εκέι διαμέρισμα, όπου και διαμένει συχνά μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Εκεί συναναστρέφεται τους Ουίλιαμ Μπάροουζ, Πωλ Μπόουλς Άλεν Γκίνσμπεργκ, καθώς και τον νεαρό Μαροκινό καλλιτέχνη Ahmed Yacoubi.

1957. Η Erica Brausen οργανώνει την πρώτη του ατομική εκθεση στο Παρίσι, στη γκαλερί Rive Droite. Εκτίθενται πιο πρόσφατα έργα του· ανάμεσά τους και ορισμένα από τη σειρά Σπουδή για προσωπογραφία του Βαν Γκογκ.

1958. Πρώτη αναδρομική του έκθεση στην Ιταλία, στην Galleria Galatea στο Τορίνο, στην Galleria dell’Ariete στο Μιλάνο και τελικά στην Galleria dell’Obelisco στη Ρώμη. Διακόπτει τις σχέσεις του με την Erica Brauser και με την γκαλερί Hanover και υπογράφει συμβόλαιο με τη Marlborough Fine Art Gallery.

1959. Συμμετέχει στην Documenta II του Κάσελ και στην 5η Μπιενάλε του Σαν Πάολο. Πορτρέτο της Muriel Belcher, ιδιοκτήτριας του «Colony», του αγαπημένου μπαρ του Μπέικον στο Σόχο. Θάνατος του Eric Hall.

1960-61. Πρώτη ατομική του έκθεση στην Marlborough Fine Art Gallery· εκτίθενται 30 από τα πιο πρόσφατα έργα του. Εγκαθιστά το ατελιέ του σ’ ένα γκαράζ, στο Reece Mews Kensington Place.

1962. Πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση στην Τέιτ, η οποία καλύπτει σχεδόν τη μισή καλλιτεχνική πορεία του, μέχρι το πρώτο μεγάλο τρίπτυχο Τρεις σπουδές για τη Σταύρωση, έργο το οποίο αγοράστηκε από το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ της Νέας Υόρκης. Η έκθεση ταξιδεύει στο Μάνχαιμ, το Τορίνο και τη Ζυρίχη. Την παραμονή των εγκαινίων στο Λονδίνο μαθαίνει για το θάνατο του Peter Lacy στην Ταγγέρη.

1963. Συνάπτει σχέση με τον George Dyer, ο οποίος θα γίνει αστείρευτη και αγαπημένη πηγή έμπνευσής του. Σημαντική αναδρομική έκθεση στο Μουσείο της Νέας Υόρκης, η οποία μεταφέρεται και στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγου.

1964-65. Ζωγραφίζει τις Τρεις μορφές σε δωμάτιο, έργο το οποίο αγοράζεται από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού, και τον επόμενο χρόνο τη Σταύρωση, την οποία αγοράζει Η Πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης του Μονάχου. Ο Ronald Alley δημοσιεύει το 1064, έναν πλήρη κατάλογο με τα έργα του Μπέικον, με πρόλογο από τον John Rothenstein, διευθυντή της Πινακοθήκης Τέιτ. Την ίδια χρονιά εκδίδεται και η μονογραφία του John Russell. Το 1956 συναντά τον Michel Leiris, στα εγκαίνια της έκθεσης του Τζακομέτι στην Πινακοθήκη Τέιτ, και αρχίζει η στενή φιλία μεταξύ τους.

1966-67. Ατομικές εκθέσεις στο Παρίσι και το Μιλάνο.

1968. Ταξιδεύει για πρώτη φορά στη Νέα Υόρκη για τα εγκαίνια της έκθεσής του στην γκαλερί Marlborough (οι 20 πίνακες που εκτέθηκαν πουλήθηκαν όλοι από την πρώτη βδομάδα). Το ίδρυμα Hirsjjorn στην Ουάσινγκτον αγοράζει το Τρίπτυχο εμπνευσμένο από το ποίημα του Τ. Σ. Έλιοτ «Sweemey Agonistes».

1971. Μεγάλη αναδρομική έκθεση στο Γκραν Παλέ του Παρισιού, με περισσότερους από 100 πίνακες, και 11 μεγάλα τρίπτυχα. Την παραμονή των εγκαινίων, ο George Dyer βρέθηκε νεκρός στο δωμάτιο του ξενοδοχείου του. Τρίπτυχο Στη μνήμη του George Dyer.

Στη μνήμη του Τζώρτζ Ντάγιερ 1971, (In Memory of Deorge Dyer).
Λάδι σε μουσαμά. Τρίπτυχο 198x174,5 εκ. Βασιλεία, Ίδρυμα Beyeler

1974. Συνδέεται με τον John Edwards, ο οποίος και θα γίνει ο μοναδικός κληρονόμος του.

1975. Ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη για τα εγκαίνια έκθεσης των πιο πρόσφατων έργων του στο Μητροπολιτικό Μουσείο (επιμελητής ο Henry Geldzahler). Γνωρίζεται με τον Άντι Ουόρχουλ. Εκδίδεται το βιβλίο Συζητήσεις με τον Φράνσις Μπέικον του David Sylvester. Μένει στο Παρίσι, σ’ ένα διαμέρισμα στην place des Vosges, που στο εξής θα το χρησιμοποιεί κατά καιρούς ως τόπο διαμονής και εργασίας.

1976. Ταξιδεύει στη Μασσαλία για τα εγκαίνια έκθεσής του στο Μουσείο Cantini.

1977. Τον Ιανουάριο ατομική έκθεση στην γκαλερί Claude Bernard στο Παρίσι. Τον Οκτώβριο έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της πόλης του Μεξικού.

1978. Επισκέπτεται τη Ρώμη όπου γνωρίζεται με τον Μπαλτύς. Έργα του εκτίθενται στη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη. Συνεχίζει να δουλεύει εντατικά τα μοτίβα των αγαπημένων του προσωπογραφιών και αυτοπροσωπογραφιών.

1976. Πεθαίνει η Muriel Belcher, από τις πιο αγαπημένες φίλες του και μοντέλο για πολλά έργα του.

1980. Εκθέτει τα πιο πρόσφατα έργα του στην γκαλερί Marlborough της Νέας Υόρκης.

1981-83. Τρίπτυχο εμπνευσμένο από την Ορέστεια του Αισχύλου. Δύο σημαντικά δοκίμια για το έργο του. Bocon le hors-la-loi του Michael Leiris και Logique de la sensation του Gilles Deleuze. Το δοκίμιο του Leiris FrancisBocon: Full Face and Profile δημοσιεύεται το 1983.

1984. Παρευρίσκεται στα εγκαίνια των εκθέσεών του στην γκαλερί Maeght Lelong στο Παρίσι και στην γκαλερί Marlborough της Νέας Υόρκης.

1985-86. Δεύτερη μεγάλη αναδρομική έκθεσή του στην Πινακοθήκη Τέιτ του Λονδίνου, η οποία εν συνεχεία ταξιδεύει στη Στουτγάρδη και στο Ανατολικό Βερολίνο. Με αυτή την αφορμή επισκέπτεται για πρώτη φορά από το 1926 το Βερολίνο, συνοδευόμενος από τον John Edwards.

1987. Τα πιο πρόσφατα έργα του παρουσιάζονται στην γκαλερί Lelong στο Παρίσι και στην γκαλερί Beyeler στη Βασιλεία.

1988. Έκθεση με έργα του στην Πινακοθήκη Τρετιάκοφ της Μόσχας. Ζωγραφίζει τη Δεύτερη εκδοχή του Τρίπτυχου 1944, που παρουσιάζεται την επόμενη χρονιά στην έκθεση «New Paintings Bacon, Auerbach, Kitaj», στην γκαλερί Marlborough Fine Art του Λονδίνου.

1990. Ταξιδεύει στη Μαδρίτη για να επισκεφτεί την έκθεση του Βελάσκεθ στο Πράδο. Θάνατος του Michel Leiris.

1992. Πεθαίνει από ανακοπή καρδιάς στη Μαδρίτη, στις 28 Απριλίου. Η διαθήκη του ορίζει κληρονόμο τον John Edwards, ο οποίος δώρισε το ατελιέ στο Reece Mews, όπου ο Μπέικον είχε ζωγραφίσει όλα τα έργα του από το 1961 έως το 1992, καθώς και όλο το «περιεχόμενό» του, στη Δημοτική Πινακοθήκη του Δουβλίνου. Το ατελιέ άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό το 2000, αφού πρώτα ανακατασκευάστηκε.

Πηγή

Luigi Ficacci: Μπέικον, μτφρ. Μαρία Μπάστα, εκδόσεις Taschen/Γνώση 2004.

Βιβλιογραφία για τον Φράνσις Μπέικον στα ελληνικά:

- Αφιέρωμα του περιοδικού Εντευκτήριο τχ. 86, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2009

- Η ωμότητα των πραγμάτων συζητήσεις με τον David Sylvester, μτφρ. Σπύρος Παντελάκης, εκδόσεις Άγρα, Αθήνα, 2009

- Φράνσις Μπέικον: Ανατομία ενός αινίγματος, του Michael Peppiatt, μτφρ. Σπύρος Τσούγκος, εκδόσεις Μικρή Άρκτος, Αθήνα 2011.

- Φράνσις Μπέικον του Luigi Ficacci, μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδόσεις Taschen/Γνώση 2004 , Αθήνα 2004.

Σπουδή από το πορτρέτο του πάπα Ινοκέντιου Χ του Βελάσκεθ, 1953.
Λάδι σε καμβά, 153x118,1 εκ.
Des Moines (Αϊόβα), Συλλογή Nathan Emory © AKG, Berlin.

Σπουδή γυμνού, 1952-53, (Study of a Nude), λάδι σε καμβά, 61x51 εκ.
Συλλογή Robert και Lisa Sainsbury, University of East Anglia, London.

Δυο μορφές στο γρασίδι, 1952, (Two Figures in the Grass). Λάδι σε καμβά.
The Estate of Francis Bacon, courtesy Faggionato Fine Arts, London and Tony Shafrazi Gallery , New York © Estate of Francis Bacon/DACS, London 2007.