gay ekfansi: ΠΟΡΝΟ. Μια προσέγγιση στην εικόνα του

Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου 2013

ΠΟΡΝΟ. Μια προσέγγιση στην εικόνα του

Πορνό, η ιερή εικόνα

στη μνήμη του Ναγκίσα Όσιμα (Nagisa Oshiima, 1932-2013)

Πορνογραφία σημαίνει συνουσία
συνωμοσία στο φως των αστεριών
για την Ευρώπη μα και για την Ασία
πορνογραφούμε
στα μάτια των παιδιών.

Μες στον κόσμο χάνομαι
κι απ' τα πάθη μου πιάνομαι
δίνω σώμα δίνω φως
μα πεθαίνω σοφός.

Πορνογραφία σημαίνει ανταρσία
απελπισία, σκοτάδι και μαγεία
Πορνογραφία σημαίνει συνουσία
φωτογραφία σημάδι των καιρών.¹

Όταν κάποτε ο Ανδρέας Εμπειρίκος² ρωτήθηκε, γιατί πολλά γραφτά του παραμένουν αδημοσίευτα, απάντησε: «γιατί θίγουν τα καλώς κείμενα ώτα». Ο Ντ. Χ. Λώρενς³ είχε απόλυτο δίκιο όταν έλεγε: «κανείς δεν γνωρίζει τι σημαίνει η λέξη αισχρότητα». Για τον Τεοντόρ Στρόντερ⁴ που αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή του στον αγώνα για την ελεύθερη έκφραση, η γνώμη του ήταν ότι: «Αισχρότητα δεν υπάρχει σε κανένα βιβλίο και σε κανέναν πίνακα ζωγραφικής, είναι απλώς ένας τρόπος του σκέπτεσθαι εκείνου που διαβάζει ή εκείνου που κοιτάζει». Μια ακόμα άποψη που αξίζει την προσοχή μας, αφού με εντιμότητα και χωρίς περιστροφές εκφράζει ακόμα μια φορά την έμφυτη πεποίθηση μιας μεγάλης μερίδας ανθρώπων, είναι αυτή του Χάβελοκ Έλλις⁵ σύμφωνα με τον οποίο: «Η αισχρότητα είναι ένα διαρκές στοιχείο της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου και ανταποκρίνεται σε μια βαθιά ανάγκη του ανθρώπινου πνεύματος». Ο Έλλις έφτασε στο σημείο να πει ότι «Οι ενήλικες έχουν ανάγκη την αισχρή λογοτεχνία όσο και τα παιδιά έχουν ανάγκη τα παραμύθια με νεράιδες, σαν ανακούφιση στην καταπιεστική δύναμη της πραγματικότητας». Ο Άγγλος Έλλις κυνηγήθηκε βέβαια για τις ιδέες του και τις απόψεις του για τα σεξουαλικά –όχι που θα τον άφηναν.

Ο Πωλ Ελυάρ⁶ σε γράμμα του στην Γκαλά λέει: «Το άσεμνο φιλμ τι μεγαλείο! Είναι εξαιρετικό. Μια ανακάλυψη. Τι απίστευτη ζωή απέραντων και μεγαλοπρεπών οργάνων πάνω στο πανί και το σπέρμα να αναβλύζει, Και η ζωή της ερωτευμένης σάρκας, όλα τα συμπλέγματα. Είναι θαυμάσιο. Και πολύ καλά φτιαγμένο μ’ έναν τρελό ερωτισμό. Πόσο θα ‘θελα να το δεις. Όταν έρθεις στην Μασσαλία, θα πας με τον Γκαγιάρ, που είναι η ενσάρκωση (αληθινά όμως) της ευπρέπειας και που έχει ήδη συνοδεύσει πολλές “κυρίες” πολύ “αστές”. Τέλος, θα σου διηγηθώ τη συγκίνησή μου. Ήμουν πολύ φρόνιμος, δεν είδα κανέναν. Και είναι επαρκές. Το φιλμ με έκανε να καυλώσω κατά τρόπο απελπιστικό επί μία ώρα. Ακριβώς σαν να μην είχα απολαύσει τίποτ’ άλλο εκτός από το θέαμα αυτό. Αν ήσουνα εκεί δεν θα μπορούσα να συγκρατηθώ. Και είναι ένα θέαμα πολύ καθαρό χωρίς θέατρο. Οι άνθρωποι δεν κουνάνε τα χείλη τους, όχι για να μιλήσουν. Είναι μια «τέχνη βουβή», μια «τέχνη πρωτόγονη», το πάθος ενάντια στον θάνατο και στην βλακεία. Έπρεπε να το προβάλουν στις αίθουσες θεαμάτων και στα σχολεία. Θα καταλήγαμε σε γάμους ικανούς, τους πρώτους, σε ιερές ενώσεις, ποικιλόμορφες. Η ποίηση δεν γεννήθηκε ακόμα αλλοίμονο!».⁷

Ως πορνό, με την τρέχουσα έννοια του όρου, μπορεί να χαρακτηριστεί μια ταινία στην οποία ο φακός παίρνει σταθερά τη θέση του ματιού ενός ευκίνητου και επίδοξου ηδονοβλεψία θεατή, που, δεν τον ενδιαφέρει τίποτ’ άλλο παρά το «θέαμα». Αλλά αν αντικαταστήσουμε τον κατά τη γνώμη μας λανθασμένο όρο «πορνό» με τον σωστότερο «ερωτική ταινία», πολλά φιλμ θα μπορούσαν να θεωρηθούν σαν δοκίμια πάνω στη σχέση του έρωτα με τον θάνατο, πάνω στην αδιαφορία της φύσεως για κάθε είδους εννοιολογικού διαχωρισμού και λογικολεκτικών τακτοποιήσεων. Ο έρωτας στην πιο απλή και στοιχειώδης έκφανσή του που είναι το σεξ, είναι ένα απλό, φυσικό και βιολογικό γεγονός, όπως ακριβώς η γέννηση και ο θάνατος που κι’ αυτά, όπως και το σεξ, ηθικοποιήθηκαν, δηλαδή πολιτικοποιήθηκαν σύμφωνα με την ορολογία του Ράιχ, ώστε να ελέγχεται η ύπαρξή μας από τους κρατούντες σ’ ολόκληρη την πορεία της, απ’ το πέρασμα απ’ την ανυπαρξία στην ύπαρξη (γέννηση) μέχρι το πέρασμα απ’ την ύπαρξη στην ανυπαρξία (θάνατος). Το μεταξύ των δύο ορίων διάστημα ονομάζεται ζωή, και τούτη τη ζωή οι κρατούντες μάς απαγορεύουν να τη ζήσουμε με πληρότητα, δίνοντάς μας για ανταμοιβή μια άλλη φανταστική, όπου όλα τα ένστικτα που συντηρούν ή καταστρέφουν τη ζωή χάνουν βέβαια το νόημά τους. Στην περίπτωση της πλήρους και αηθικής λειτουργίας του σεξουαλικού ενστίκτου, τα συμφέροντα που αυτό υπηρετεί είναι καθαρά και απόλυτα εγωιστικά: Το ένστικτο βρίσκεται στην υπηρεσία του ατόμου και μόνο. Όμως όταν αυτά τα συμφέροντα συμπέσουν με τα γενικά, το σεξ αυτόματα κοινωνικοποιείται και πολιτικοποιείται. (πρόκειται γι’ αυτό που ονομάστηκε «σεξ-πολ», και που ο σιτουασιονισμός το κληρονόμησε απ’ τους πολιτικοποιημένους επιγόνους του Φρόιντ, κυρίως τον Μαρκούζε και τον Ράιχ.

Εδώ και χρόνια το πορνό έχει αλλάξει, γιατί άλλαξε και ο τρόπος επικοινωνίας, όλα έχουν τεθεί σε επανεξέταση. Το σίγουρο είναι πάντως ότι ο καιρός της αθωότητας έχει περάσει -ή προσπεράσει αν προτιμάτε-, ανεπίστρεπτη. Μια ερωτική ταινία δεν μπορεί να θεωρηθεί παρά μια αμεσοκρατική πράξη, ένα δώρο, αλλά και μια απειλή ενάντια στον πολιτισμό και την πολιτισμένη αστική συμπεριφορά. Το ζητούμενο πολλές φορές είναι αν είσαι ανθρώπινος ή απάνθρωπος. Επιπρόσθετα το πορνό είναι μια σφαγή, ένα πεδίο μάχης ή ένα καρναβάλι, μια οργιαστική γιορτή δύο ή και περισσότερων σωμάτων. Επιπλέον το gay πορνό με την εναλλαγή των ρόλων από το ίδιο άτομο είναι που υπονομεύει την έννοια της εξουσιαστικής σεξουαλικότητας, μια και ο εξουσιαστής στο επόμενο πλάνο είναι ο εξουσιαζόμενος. Ακόμα και η αμορφία των σκηνών του (η μορφολογία του πιθανόν να θυμίζει στοιβαγμένα σώματα), ενοχλούν την περί τάξης αντίληψη. Το πορνό είναι το σημείο εκείνο που τα σώματα γίνονται πυροτεχνήματα και λιώνουν μέσα σε τούτη τη μορφή της παγκόσμιας επικοινωνίας. Οι ιερείς του, τα πρόσωπα που καλούνται να ενσαρκώσουν τούτο το ηδονικό πηγαινέλα, είναι οι φορείς μιας μεγαλόπνοης σωματικής ενότητας. Τούτοι οι σπουδαίοι εργάτες του έρωτα, μια άλλη μορφή αγίων, χρήζουν μιας επιμέρους ανάλυσης, που δεν μπορεί να γίνει εδώ, στο σύντομο τούτο κείμενο.

Το πορνό δεν μπορεί παρά να είναι η νέα αγιογραφία. Μια αγιογραφία τόσο ιερή όσο και οι ναοί, τόσο θαυματουργή όσο και οι βυζαντινές εικόνες, τόσο ευλαβικά προσκυνήσιμη όσο και τα τάματα στις εκκλησιές, τόσο υποβλητική αλλά και επιβλητική όσο και η μουσική, και φυσικά, είναι ανάγκη και μοίρα του να συνεχίσει να υπάρχει.

Τέλος, είναι η μοίρα τούτου του μικρού κειμένου να παραμείνει ανοιχτό, αμφίσημο και επιδεκτικό σε κάθε κριτική, όπως ακριβώς και το θέμα με το οποίο ασχολείται.

Πηγές και σημειώσεις

1. Στίχοι: Μάνος Χατζιδάκις, Άρης Δαβαράκης. Από το έργο Πορνογραφία τού Μάνου Χατζιδάκι. ΜΙΝΟΣ-EMI, 1982

2. Ανδρέας Εμπειρίκος. Αφιέρωμα του περιοδικού Xάρτης (τχ. 17/18, 1985)

3. D. H. Lawrence (1883-1930). Άγγλος συγγραφέας, ποιητής και πεζογράφος. Το γνωστό έργο του «Ο εραστής της Λαίδης Τσάτερλυ» θεωρήθηκε άσεμνο και διώχτηκε από την Αγγλία. Ταξίδεψε σε πολλές χώρες και έγραψε μυθιστορήματα. Άλλο έργο του «Η γυναίκα που έφυγε με τα’ άλογο». Ο αμερικάνος συγγραφές Χένρυ Μίλερ το 1983 εξέδοσε ένα δοκίμιο με τίτλο «Σκιώδης μονομανία» που αποτελεί έναν ύμνο γι το συγγραφέα που διώχτηκε από την τάξη των Λόρδων της Αγγλίας.

4. Theodor Schroeder (1864-1953). Αμερικανός ανεξάρτητος ψυχαναλυτής. Αφιέρωσε όλη τη ζωή του στον αγώνα για ελεύθερη έκφραση του ανθρώπου και την ελευθερία του λόγου. Δε δίστασε να προβεί σε καταγγελίες χαρακτηρίζοντας τυραννικά και υποκριτικά τα καθεστώτα στις ΗΠΑ. Μελέτησε την σεξουαλική συμπεριφορά του ανθρώπου σε σχέση με τη θρησκεία.

5. Havelock Ellis (1859 –1939) Πασίγνωστος Αμερικανός σεξολόγος και συγγραφέας. Πρωτοκυκλοφόρισε σε φυλλάδια μελέτες του σχετικά με την σεξουαλική συμπεριφορά στη Βικτωριανή εποχή. Ξεσήκωσε την μήνη των Άγγλων και το ‘σκασε για τις Η.Π.Α. Από το 1925 μέχρι το 1938 έκανε έρευνες πάνω σε θέματα σεξουαλικής (όχι ερωτικής) συμπεριφοράς των Αμερικανών. Πολλές από τις παρατηρήσεις στα αποτελέσματα των ερευνών του δημιούργησαν αντιδράσεις. Συμπεράσματα σαν αυτά που αναφέρουμε εδώ δεν του τα συγχώρησαν οι συντηρητικοί Αμερικάνοι.

6. Paul Éluard (1895 – 1852). Γάλλος ποιητής που επηρεάστηκε από το κίνημα του σουρεαλισμού αλλά και του ντανταϊσμού. Το 1917 παντρεύτηκε την Helena Deluvina Diarkinoff γνωστή Γκαλά, με την οποία απέκτησε μια κόρη. Εν συνεχεία η Γκαλά παντρεύτηκε τον γνωστό σουρεαλιστή ζωγράφο Σαλβαδόρ Νταλί. Η αλληλογραφίας της με τον Ελυάρ συνέχισε να είναι πυκνή καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ποιητή.

7. Πωλ Ελυάρ, Γράμματα στην Γκαλά (1924-1948), μτφ. Κάκια Σακελλαρίου, εκδόσεις Χατζηνικολή, Αθήνα 1989.

8. Wilhelm Reich (1897-1957). Αυστριακός ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και ερευνητής, μαθητής του Φρόιντ. Οι θεωρίες που ανέπτυξε τόσο σε ψυχαναλυτικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο τον έφεραν σε ρήξη τόσο με το ψυχαναλυτικό κίνημα όσο και με το κομμουνιστικό κόμμα, δραστήριο μέλος του οποίου υπήρξε. Με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933 αναγκάστηκε να καταφύγει αρχικά στη Σκανδιναβία και εν συνεχεία, από το 1940, στις ΗΠΑ που ανέπτυξε περαιτέρω τις θεωρίες του, έως το θάνατό του το 1957.