Πέμπτη 31 Ιουλίου 2014

KEITH VAUGHAN (1912 - 1977), a tribute

Keith Vaughan, φωτογραφία του Francis Goodman. © National Portrait Gallery, London

Keith Vaughan (1912 - 1977), αφιέρωμα στο ζωγράφο

Προλεγόμενα

Για τον Keith Vaughan δεν θα ακούσετε να γίνεται λόγος συχνά. Ακόμα και σε βιβλία για τη ζωγραφική της μεταπολεμικής περιόδου σπάνια θα βρείτε αναφορά στο όνομά του.

Ο Keith Vaughan, αρχικά διαφημιστής, που θα τον κερδίσει η ζωγραφική και το γράψιμο, έζησε σε καιρούς δύσκολες για κάποιον που δεν ανήκει στη μάζα, για κάποιον που οι επιθυμίες του δεν ακολουθούσαν την πεπατημένη. Η καταπίεση και η απομόνωση είναι θα λέγαμε διακριτές στο έργο του, ένα έργο που γρήγορα θα αναγνωριστεί και είναι ίσως το μοναδικό του στήριγμα για να συνεχίσει να ζει και να εργάζεται.

Θα εμφανιστεί στη δεκαετία του 1950 ως κύριος εκφραστής του νεο-ρομαντισμού στην Αγγλία, αν και γρήγορα θα απομακρυνθεί από το κίνημα αυτό, αναπτύσσοντας το δικό του χαρακτηριστικό ύφος.

Σπάνια το έργο ενός καλλιτέχνη αντανακλά τόσο έντονα την απάνθρωπη σκληρότητα του νόμου, και μάλιστα με τέτοια δριμύτητα. Αλλά πάλι, αυτή ήταν η άμυνά του, ή, η επίθεσή του αν θέλετε, απέναντι σε μια ομοφοβική και ρατσιστική κοινωνία, σε μια κοινωνία που δεν σέβεται την επιθυμία και την ιδιαιτερότητα, που δεν σέβεται τον άνθρωπο και τα δικαιώματά του. Ακόμα και σήμερα σπάνια θα δει κανείς να συμπεριλαμβάνονται σε μιονογραφία του τα σχέδια που παρουσιάζουμε εδώ.

Κάτι παραπάνω από χρέος μας λοιπόν, τούτο το αφιέρωμα στον καλλιτέχνη Keith Vaughan.

Keith Vaughan, μια γνωριμία

Ο ζωγράφος και συγγραφέας Keith Vaughan, γεννήθηκε στο Selsey Bill στις 23 Αυγούστου του 1912. Παρακολούθησε τη βασική του εκπαίδευση και αποφοίτησε από το σχολείο Christ's Hospital school. Έως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εργάστηκε σε διαφημιστικό γραφείο, αλλά θα εγκαταλείψει την καριέρα του στη διαφήμιση το 1939, μια και τον είχε κερδίσει οριστικά η ζωγραφική. Δηλώνοντας αντιρρησίας συνείδησης, εντάχθηκε στην υπηρεσία των ασθενοφόρων του Αγίου Ιωάννη. Το 1941 κατατάχθηκε στο μη Πολεμικό Σώμα του Στρατού, συγκεκριμένα από 1941 έως 1944 υπηρέτησε στο σώμα της Pioneer. Το 1942 μετακόμισε στο Ashton Gifford Codford, κοντά στο Wiltshire.

Ο Vaughan ήταν αυτοδίδακτος ως καλλιτέχνης. Παρουσίασε τη δουλειά του για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του πολέμου. Τα σχέδια που φιλοτέχνισε την περίοδο του στρατού, προσέλκυσαν την προσοχή και εισήλθε στον κύκλο του Peter Watson στο Λονδίνο. Κατά τη διάρκεια του πολέμου ο Vaughan δημιούργησε φιλίες με ζωγράφους όπως ο Graham Sutherland και ο John Minton, με τους οποίους, μετά την αποστράτευσή του, το 1946, μοιράστηκε χώρους. Συγκεκριμένα από το 1946 έως το 1952 μοιράστηκε ένα στούντιο με τον John Minton. Μέσα από τις επαφές αυτές που αποτελούσαν έναν νεορομαντικό κύκλο της μεταπολεμικής περιόδου, ο Vaughan ήρθε σε επαφή με το έργο άλλων σύγχρονών του ζωγράφων, αλλά δεν θα αργήσει να αναπτύξει ταχύτατα ένα ιδιοσυγκρασιακό ύφος και να μετακινηθεί μακριά από το νεορομαντισμό. Έτσι, αρχίζει να επιδίδεται σε συνεχείς μελέτες αντρικών μορφών και τα έργα του γίνονται με το χρόνο όλο και πιο αφηρημένα. Ωστόσο, μπορεί κανείς να εντοπίσει επιρροές στο έργο του Vaughan από καλλιτέχνες όπως ο Graham Sutherland, ο Henry Moore και ο William Blake. Αλλά οι μεγάλες επιρροές του Vaughan ήρθαν κατά την διάρκεια της δεκαετίας του ‘50 από καλλιτέχνες όπως ο Paul Cézanne και ο Henri Matisse. Η πιο σημαντική επιρροή όμως, αυτή που στάθηκε σταθμός για τον Vaughan, ήταν το έργο του Nicolas De Stael, ο οποίος του έδωσε τη δυνατότητα να συνδυάσει παραστατικά και αφηρημένα στοιχεία. Ο Vaughan ήταν ουσιαστικά ένας ζωγράφος που με τις συνθέσεις του επιχείρησε να ισορροπήσει το θέμα του, που δεν ήταν άλλο από τα αντρικά γυμνά, με έναν αφηρημένα περιβάλλοντα ζωγραφικό χώρο.

Ο Vaughan ήταν επίσης γνωστός για τα κείμενά του που δημοσιεύονταν σε διάφορα περιοδικά, επιλογές από τα οποία κυκλοφορήσουν το 1966 και αργότερα, το 1989, μετά το θάνατό του. Η εικονογράφηση βιβλίων ήταν θα έλεγε κανείς άλλη μια πτυχή του έργου του, αφού συστηματικά, τα χαρακτικά του θα κοσμήσουν εξώφυλλα βιβλίων και θα ομορφύνουν εκδόσεις σημαντικών έργων της λογοτεχνίας. Ο Vaughan εργάστηκε επίσης ως καθηγητής τέχνης στο Camberwell College of Arts, στην Κεντρική Σχολή Καλών Τεχνών και αργότερα στην Σχολή Slade.

Ο Vaughan ήταν ομοφυλόφιλος κάτι που είχε απασχολήσει τα περιοδικά της εποχής και πολλά για την ερωτική του ζωή, μάς είναι γνωστά μέσω αυτών των περιοδικών. Ο ίδιος ποτέ δεν έκανε λάβαρό του τη σεξουαλική του προτίμηση, αν και από το ίδιο του το έργο απορρέει ένας έντονος προβληματισμός γύρω από τη σεξουαλικότητα. Ο ίδιος βέβαια δεν μιλούσε γι’ αυτό, αλλά επέλεγε να μιλάει για τη δουλειά του.

Ένας άλλος, λιγότερο γνωστός τομέας του Vaughan, ήταν η φωτογραφία με την οποία ασχολήθηκε περιστασιακά. Το 1939 μάλιστα, θα κυκλοφορήσει το χειροποίητο λεύκωμα Dick's Book of Photos, με 34 φωτογραφίες του που τράβηξε παραμονές του πολέμου, το καλοκαίρι, στην παραλία Pagham. Εδώ ο Vaughan, το ειδυλλιακό τούτο προπολεμικό καλοκαίρι, αποτυπώνει τα αντρικά κορμιά που ανέμελα τριγυρνούν στην παραλία, παίζουν και διασκεδάζουν. Ουσιαστικά τούτες οι φωτογραφίες μοιάζουν να είναι η πρότασή του για την ίδια τη ζωή, ένα όνειρο για μια οικογένεια -ή, κοινωνία αν θέλετε- φίλων, που δεν θα πραγματοποιηθεί ποτέ. Το λεύκωμα είναι αφιερωμένο στον αδελφό του Richard ο οποίος σκοτώθηκε το 1940. Οι φωτογραφίες αυτές, θα αποτελέσουν αργότερα στην καριέρα του μια χρήσιμη πηγή έμπνευσης για μια σειρά έργων ζωγραφικής.

Το 1975, ο Vaughan θα διαγνωστεί με καρκίνο. Θα αυτοκτονήσει στο Λονδίνο στις 4 Νοεμβρίου 1977 παίρνοντας υπερβολική δόση φαρμάκων.

Το 1985, το School of Art Gallery and Museum αγόρασε 41 πρωτότυπα έργα του Vaughan με πένα και μελάνι, που αποτελούν μια ολοκληρωμένη δουλειά του από τις εικονογραφήσεις για διάφορα βιβλία, μαζί με 69 φωτογραφίες και 363 τεκμήρια έντυπης μορφής, αποδείξεις, διαφημίσεις περιοδικών, βιβλία, κλπ. Πρόκειται ουσιαστικά για το προσωπικό αρχείο του ως εικονογράφου και γραφίστα.

Nude Against a Rock, 1957, Λάδι σε καμβά 55.9 x 61 cm. Ιδιωτική συλλογή.

Το έργο του Keith Vaughan

Το έργο του είναι σίγουρα ξεχωριστό. Ο David McGillivray αξιολογεί τη ζωή τού καλλιτέχνη και συγγραφέα Keith Vaughan, το έργο τού οποίου προσφέρει –όπως μας λέει- ανεκτίμητη γνώση για τον τρόπο και τη στάση του 20ου αιώνα ως προς την ομοφυλοφιλία και τη σχέση της με τους καλλιτεχνικούς κύκλους. Αλλά και για το γεγονός, ότι μπορεί να οδηγήσει σε μια καταπιεσμένη και πνιγμένη καλλιτεχνική προσπάθεια τούτη η αφετηρία της σεξουαλικότητας.
Ο Keith Vaughan ήταν ένας τυπικός εκπρόσωπος της βρετανικής μεσαίας τάξης, αλλά και ένας ομοφυλόφιλος άνθρωπος της εποχής του. Μιλάμε όμως για έναν άνθρωπο με καταπιεσμένη σεξουαλικότητα, ανασφαλή, βασανισμένο, που έζησε με τη μητέρα του και αγαπούσε πολύ το μπαλέτο.

Αναμφισβήτητα ήταν ένας ταλαντούχος και επιτυχημένος καλλιτέχνης ο οποίος δεν άργησε να αποκτήσει ένα όνομα και να καταλήξει να έχει πελάτες διασημότητες της εποχής. Για παράδειγμα οι Dickie Attenborough αγόρασαν το έργο «Θησέας και ο Μινώταυρος».
Ένα πανέμορφο λεύκωμα με τον τίτλο Keith Vaughan (Lund Humphries), κυκλοφόρησε με την ευκαιρία του εορτασμού της εκατονταετηρίδας του Vaughan. Το βιβλίο είναι γεμάτο με λάδια και υδατογραφίες του.

Ο Vaughan, όπως προαναφέραμε, άφησε πίσω του σημαντικά κείμενα αλλά, και τα ημερολόγιά του μας αποκαλύπτουν το συγγραφέα Vaughan. Εκεί προσπαθεί να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους, εδώ μας αποκαλύπτεται και μιλάει πάντα για την κοινωνία που δεν τον αφήνει να εκφράσει την προτίμησή του. «Όλες οι δυστυχίες και οι καταθλίψεις μου πηγάζουν από την αδυναμία μου να ενεργήσω όπως το επιβάλλουν οι επιθυμίες που μου γίνονται αισθητές», έγραφε.

Στον Vaughan άρεσαν τα στιβαρά αγόρια της εργατικής τάξης και αρκετές φορές φωτογραφήθηκε μαζί τους γυμνός στην παραλία. Θα ήταν μια ευκολία να πούμε ότι τα ζωγραφικά του έργα είναι εμπνευσμένα από τις λίγες απολαύσεις του. Ο ίδιος υποστήριζε ότι τα πρόσωπα και τα γεννητικά όργανα αποσπούν την προσοχή του θεατή, έτσι σχεδόν πάντα τα γεννητικά όργανα και τα πρόσωπα των αντρικών μορφών του απλά υποδηλώνονται. Στο έργο του Vaughan δεν θα βρει κανείς μυώδης άντρες, γραμμωμένους μύες, αλλά τα σώματα των μορφών γυμνά και κενά αποδίδονται σε δύο διστάσεις και σε πλήρη όσμωση με το φόντο. Αργότερα θα τεμαχίσει αυτά τα σώματα σε γεωμετρικές περιλήψεις.

Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η επιτυχία έφερε στον Vaughan για λίγο την ευτυχία. Τούτος ο απομονωμένος και αποκομμένος άνθρωπος, παρά το γεγονός ότι καταγράφεται στη ζωή του μια μακροχρόνια σχέση, δεν φαίνεται ή σχέση αυτή να είχε συναισθηματική πληρότητα. Πέθανε μόνος, γράφοντας στο ημερολόγιό του, μέχρι την τελευταία στιγμή της εσκεμμένη υπερβολικής δόσης ναρκωτικών, που τον έφερε στον κόσμο των σκιών.

Διαδικτυακός τόπος για τον Keith Vaughan: http://keith-vaughan.com/

Πηγές και σημειώσεις

Για τη σύνταξη της βιογραφίας του Keith Vaughan, αντλίθηκαν στοιχεία από τις παρακάτω πηγές:

- Philip Vann - Gerard Hastings, Keith Vaughan, εκδόσεις Lund Humphries, 2012.

- Anthony Hepworth - Ian Massey, Keith Vaughan: The Mature Oils 1946-1977 εκδόσειςSansom & Company, 2012.

Όπου μας ήταν γνωστά, οι τίτλοι, οι διαστάσεις, το υλικό και οι κάτοχοι των έργων αναφέρονται. Αν κάποιος κάτοχός πνευματικού δικαιώματος, συλλέκτης, μουσείο ή γκαλερί θέλει να αναφερθεί το όνομά του ή να αφαιρεθεί το έργο, να επικοινωνήσει μαζί μας και αυτό θα γίνει άμεσα.

Ochre Figure, 1952, watercolour, gouache, pen and ink on paper, 34.2 x 25.4 cm.
Collection, Offer Waterman & Co, London.

Portrait, 1950, pen and black ink, crayon and gouache over black chalk on buff paper,

31 x 25 cm. © National Portrait Gallery, London

Neapolitan Bathers, 1951, Oil on canvas, 63 x 48, cm. Ιδιωτική συλλογή

Green Bathers, 1951, Oil on canvas, 91.7 x 71.3 cm.

Collection: Norwich Castle Museum & Art Gallery

(;)

Nissen, 1942, pen, ink and wash with wax resist on paper 35.6 x 43.2 cm.

Winter Woolies, 1941, pen and ink and wash on paper 20.3 x 27.3 cm. Ιδιωτική συλλογή.

Detail, 1941, Pen, ink and wash, 12.5 x 20.3 cm.

Man in a Cave, 1943, Gouache and ink on paper, Private collection

I wedged myself into a fork and waited…, ink drawing.

Standiug Figure, Λάδι σε καμβά 107.5 x 71.5 cm.

The Collection of the Old Jail Art Center, Albany, Texas

Standing Figure, 1954, Λάδι σε καμβά.

(;)

Figure Throwing at a Wave, 1950, λάδι σε καμβά.

Τwo Figures, λάδι σε καμβά.

Yellow Bather, λάδι σε καμβά, 27.3 x 34.2 cm.

Three Figures (detail), 1960-61, λάδι σε καμβά

Landscape with Two Bathers, Oil on hardboard, 121.7 x 152.1 cm,

National Galleries of Scotland

Portrait Head, 1949, λάδι σε καμβά.

Figure, μολύβι σε χαρτί.

Figure, μολύβι και μελάνι σε χαρτί.

Two Figures, μολύβι σε χαρτί.

Figure, μολύβι σε χαρτί.

Two Figures, μολύβι σε χαρτί.

Figure, μολύβι σε χαρτί.

Two Figures, μολύβι σε χαρτί.

Figure, μολύβι σε χαρτί.

Tree Figures, μολύβι σε χαρτί.

Figure, μολύβι σε χαρτί.

Two Figures, μολύβι σε χαρτί.

Two Figures, 1948, μολύβι και μελάνι σε χαρτί.

Lay Your Sleeping Head My Love, 1942, πένα και μελάνι σε χαρτί 23 x 26.5 cm. Ιδιωτική συλλογή.

Len Eating a Melon, 1939. Φωτογραφία του Keith Vaughan.
Hastings and Evans Collection.

Two Men at Highgate Ponds, από το Dick's Book of Photographs, 1941.
Φωτογραφία του Keith Vaughan.

Two Men at Highgate Ponds, από το Dick's Book of Photographs, 1941.
Φωτογραφία του Keith Vaughan. Aderystwyth University, School of Art Gallery and Museum.