MENIS KOUMANDAREAS (1931-2014)

Με φόντο τα σχέδια του Μυταρά για την Κυρία Κούλα

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ (1931-2014)

Αντί προλόγου

Η είδηση του θανάτου -της δολοφονίας πιο σωστά- του Μένη Κουμανταρέα μας γέμισε θλίψη. Ένας ευγενικός και γενναιόδωρος άνθρωπος, ένας σημαντικός συγγραφέας, δεν είναι πια μαζί μας. Δεν είναι πια μαζί μας ως φυσική παρουσία. Μένει όμως ουσιαστικά μαζί μας, με το έργο του.

Ένα αφιέρωμα που γυρόφερνε από παλιά στο μυαλό μας και που είχε αφεθεί αόριστα για το  μέλλον, πρέπει να επισπευσθεί. Εν αναμονή λοιπόν ενός ολοκληρωμένου αφιερώματος στο συγγραφέα, παρουσιάζουμε εδώ -σαν ξόρκι για τούτο το κακό- δυο επιστολές. Η μία είναι ενός φαντάρου προς τον Μένη και εν συνεχεία την απάντηση του Κουμανταρέα.

Ο Μ. Κουμανταρέας ναύτης την περίοδο που υπηρετούσε τη θητεία του

Γράμμα ενός στρατιώτη

Λήμνος

Αξέχαστε φίλε μου Μένη,

Εύχομαι το γράμμα μου να σε βρει με υγεία και κέφια. Σου γράφω απ' το στρατόπεδο. Όλα εδώ είναι άστα να πάρει ο διάολος. Ξεραΐλα, ζέστη και κούραση. Καψόνια δεν έχουμε, μόνο σκοπιές. Κι οι καμπάνες βροχή. Τη θάλασσα τη βλέπουμε από μακριά. Απαγορεύεται το μπάνιο κι ας είναι Μάης. Από μακριά και τα κορίτσια. Οι ντόπιοι τα κρατάνε κλειδωμένα. Σιγά τις παρθένες. Η χούφτα πάει σύννεφο. Σε πεθύμησα. Εσύ; Σκέφτομαι τα λόγια σου στο καφενεδάκι στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας με τσιγάρο και καφέ. Θυμάσαι; Ή μήπως τώρα κάθεσαι εκεί με άλλους; Θα χαλάσεις το στομάχι σου μου 'λεγες. Κι εσύ θα χαλάσεις τα μάτια σου, σου 'λεγα. Πρόσεξε εκεί στη Γερμανία που θα πας μην κοιτάς έτσι περίεργα όπως εδώ γιατί θα φας καμιά μπουνιά και θα δεις τον ουρανό ανάποδα. Μα εσύ δεν παίρνεις από λόγια. Το σπασμένο χέρι πως πάει;

Που να σε είχα εδώ τώρα Μένη! Να δεις τόσους παίδαρους μαζεμένους, κοντοί ψηλοί, άλλοι να τρέχουνε σαν τρελοί κι άλλοι αραχτοί ξεκούμπωτοι. Θα 'κανες δέκα βιβλία. Αλήθεια γράφεις; Τι γράφεις πάλι; Σ' εμάς το ράδιο αρβύλα μιλάει για μεταθέσεις. Περιμένω κι εγώ, μα δε βαριέσαι, χρειάζεται γλείψιμο. Τα βουτυρόπαιδα βέβαια βολεύονται. Αυτοί βλέπεις έχουνε τα μέσα, τις χήνες, τα έχουνε όλα. Χτες βράδυ είχα το νούμερο γερμανικό. Τ' όπλο χάμω, το τρανζιστοράκι στ' αυτί. Έρχεται ένας μαλάκας λοχίας δυο πιθαμές αντράκι και μου κάνει έφοδο. Πήγε να μου πουλήσει νταηλίκι. Θα σε βγάλω αναφορά και τέτοια. Θα μου κλάσεις τ' αρχίδια πήγα να του πω, μα θυμήθηκα τα λόγια σου, κάνε λούφα, και το κατάπια.

Με πήρε τηλέφωνο ο Νίκος. Για τ' αδελφάκι μου σου λέω, όπου να 'ναι πάει φαντάρος κι αυτός. Του είπα να 'θρει να σε βρει στην Αθήνα μόλις κατέβει από το χωριό. Καλύτερα μαζί σου παρά με άλλους. Ξέρεις στα μάτια μοιάζουμε σαν δίδυμα. Αλλού δεν ξέρω. Είναι καλό παιδί, πρόσεξέ τον. Σου έχω εμπιστοσύνη. Α ρε Μένη αξέχαστε! Μετράω τις μέρες ανάποδα μα δεν βγαίνει τίποτα. Η γαμημένη μέρα αργεί. Γράψε μου εκεί που σου γράφω στο φάκελο. Μη ξεχάσεις να βέλεις διμοιρία και λόχο. Καιν πρόσεξε γιατί οι μαλάκες εδώ τα διαβάζουνε όλα. Γι' αυτό κι εγώ δίνω γράμμα σ' ένα εξοδούχο να το ρίξει στη Μύρινα. Αυτά για την ώρα, άλλα δεν έχω. Ανυπομονώ να λάβω γράμμα σου κι έως τότε σου εύχομαι να έχεις καλή υγεία.

Σε φιλώ ο φίλος σου

Μανόλης

Φωτογραφημένος στην Αθήνα τη δεκαετία του '70

Η απάντηση του Μένη Κουμανταρέα

Αθήνα

Μανόλη,

Το γράμμα μου ελπίζω να σε βρει σε καλύτερες συνθήκες. Μα εσύ, ξέρω, είσαι φτιαγμένος ν' αντέχεις. Αφού άντεξες μαζί μου! Τι έγινε με τη μετάθεση, είχες στο μεταξύ κανένα νέο; Σ' ένα γνωστό μου στρατιωτικό που μίλησα, μου είπε: «δύσκολα τα πράγματα, τώρα μάλιστα με τα επεισόδια με τους Τούρκους...» Μου είπε όμως ότι συζητείται σοβαρά μείωση θητείας. Να κάνεις υπομονή. Στο μεταξύ σκέψου το θα κάνεις όταν με το καλό απολυθείς. Αυτή είναι μια καλή σκέψη κι όχι μόνο για να περνάει η ώρα.

Ο αδελφός σου μου τηλεφώνησε προχθές και δώσαμε το ίδιο βράδυ ραντεβού στη Λεωφόρο στο γνωστό στέκι. Του είπα να κρατάει μια αθλητική, πήγα στην ώρα μου μα όλοι είχαν από μια αθλητική στο χέρι. Με βρήκε εκείνος. Ήμουνα, λέει, ο μόνος με γυαλιά! Αυτός παιδί μου, μπορεί να είναι μικρότερός σου αλλά σε περνάει ένα κεφάλι. Φαίνεται καλό παιδί, βέβαια άγουρος ακόμα. Είμαι προσεκτικός κι ας με κατηγορείς για το αντίθετο. Η γροθιά που έφαγα στην Ομόνοια -που το θυμήθηκες!- δεν ήταν από κοίταγμα, εξυπνούλη μου. Απλά προσπάθησα να υπερασπιστώ ένα γνωστό μου παιδί, λίγο κουνιστό και άχαρο είναι αλήθεια, από έναν τύπο που διασταυρωθήκαμε στις σκάλες του Ηλεκτρικού και που τον ξεφώνησε. Που να φανταστώ ότι σε λίγο θα ξαναγυρνούσε και θα ξεσπούσε πάνω μου. Κομπλεξικός. Δεν αποκλείεται κάποιο καθίκι της Στρατονομίας με πολιτικά, ρετάλι της Χούντας κι αυτός. Και να τον δω στο δρόμο δεν θα τον γνωρίσω. Το χέρι μου πάντως είναι τελείως καλά. Οι γιατροί μου έβγαλαν και το σίδερο που είχα μέσα.

Κατά τα άλλα, τα πράγματα είναι όπως τα ξέρεις, γραφείο σπίτι, το μεσημεράκι ύπνος, τ' απόγευμα γράψιμο, το βράδυ βόλτα με φίλους. Το πρωί στη δουλειά πηγαίνω με μαύρους κύκλους στα μάτια. Λες να νομίζουν ότι έφαγα πάλι καμιά γροθιά! Το ταξίδι στη Γερμανία αναβλήθηκε. Καλύτερα. Ξέρω ότι δεν θα έβρισκα τις συνθήκες όπως τότε το '72 στο Βερολίνο. Με ρωτάς αν γράφω. Γράφω και σκίζω. Τίποτα δεν με ικανοποιεί. Από καιρό όμως τριγυρίζει στο μυαλό μου μια ιστορία: η ζωή ενός ποδοσφαιριστή (Βλέπεω τα ματάκια σου να λάμπουνε...) Μη νομίζεις όμως απ' αυτούς τους διάσημους που διαβάζεις στ' αθλητικά. Όχι. Ένα παιδί απλό που ξεκινά απ' τις αλάνες και θέλει να φτάσει ψηλά, να γίνει σταρ της μπάλας, το πρόβλημα με αυτόν, όπως και με πολλούς άλλους, δεν είναι οι τρικέφαλοι και οι τετρακέφαλοι, μα ο χαρακτήρας του, το ξερό του το κεφάλι. Στο τέλος... άλλα δεν σου λέω το τέλος. Καμιά φορά οι αναγνώστες με ρωτάνε: γιατί τα γραπτά μου τελειώνουνε έτσι θλιβερά και άδοξα; Θέλω να τους πω: αν δεν τελείωναν έτσι δεν θα τα διαβάζατε! Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω, φοβάμαι ότι από ποδόσφαιρο δεν ξέρω αρκετά, αν και δεν είναι ο στόχος μου αυτός.. Τι λες, θα με βοηθήσεις;

Σου στέλνω μια τηλεφωνική επιταγή, δεν είναι πολλά αλλά αρκετά να περάσεις για την ώρα. Τους καραβανάδες ασ' τους να βουρλίζονται. Εσύ τη δουλειά σου. Μη δείχνεις ότι τους φοβάσαι κιόλας. Από παρέες πως τα πας; Διάλεξε από τα παιδιά της μονάδας κάποιον που ν' αξίζει να γίνει φίλος σου. Αν είναι και όμορφος τόσο το καλύτερο. Θα έχεις ανταγωνιστή! Μόνο εγώ δεν μπόρεσα να κάνω φίλους στο Ναυτικό που υπηρέτησα. Ίσως γιατί οι φίλοι μου στην πολιτική ζωή παραείναι σημαντικοί και πολύτιμοι για ν' ασχοληθώ με τσόλια. Από περαστικούς φίλους άλλο τίποτα. Ας υπάρχουν κι αυτοί. Γρήγορα θα σβήσουν. Γράψε μου.

Σε φιλώ

Μένης

Πηγή

---

Οδός Πανός, τχ. 117, αφιέρωμα στον Μένη Κουμανταρέα, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2002.