Αμφίπολη: «καὶ κεραμεὺς κεραμεῖ κοτέει» ή Αμφίπολη: «ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝΟΣ»

  
Αλέξανδρος. Λεπτομέρεια της "Σαρκοφάγου του Μ. Αλεξάνδρου".
Μέσα 4ου αι. π.Χ. Κωνσταντινούπολη, Αρχαιολογικό Μουσείο.

Αμφίπολη: «καὶ κεραμεὺς κεραμεῖ κοτέει»

ή

Αμφίπολη: «ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝΟΣ»

Το blog όπως επανειλημμένα έχει δηλώσει δεν ασχολείται με θέματα επικαιρότητας και ειδησιογραφίας, εκτός εξαιρέσεων που πιστεύουμε πως έχουμε κάτι να πούμε και -κάτι- γνωρίζουμε γύρω από ένα θέμα και τέλος πάντων δικαιούμαστε να έχουμε μια κάποια γνώμη - προσωπική. Εξάλλου το διαδίκτυο βρίθει ειδησιογραφικών τόπων που ξεφυτρώνουν καθημερινά για να βρει καταφύγιο εκεί ο οίστρος «μαχητών», «αγωνιστών» και «επαναστατών» που δεν αφήνουν να πέσει τίποτα κάτω! Περισσή λοιπόν η δική μας έγνοια...

Η ανακοίνωση του πρώτου πορίσματος της ομάδας και της υπευθύνου των ανασκαφών στην Αμφίπολη, κυρίας Περιστέρη, όπως ήταν πολύ φυσικό, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από μερίδα συναδέλφων της. Φυσικό, πολύ φυσικό· το ξαναλέμε. Μάλλον το ξαναγράφουμε. Θα θυμίσω εδώ τι είχε ακολουθήσει την ανακοίνωση του Μανόλη Ανδρόνικου σχετικά με τα συμπεράσματά του στην ανασκαφή με τα σπουδαία ευρήματα στη Βεργίνα. Όποιος έχει διαβάσει το βιβλίο του Το χρονικό της Βεργίνας, γνωρίζει, οπότε δεν θα επεκταθώ, μιας και απευθύνομαι σε άτομα που η παιδείας του δεν περιορίζεται στις αναζητήσεις μέσω διαδικτύου, αλλά σε άτομα που συχνά-πυκνά κάνουν σέρβις στις βιβλιοθήκες, εκεί δηλαδή που το πνεύμα τρέφεται και η παιδεία αποκτάται.

Χρόνους, όχι πολλούς μετά -37 για την ακρίβεια- το σκηνικό επαναλαμβάνεται. Ο ταφικός θόλος της Αμφίπολης διαιρεί για μια ακόμα φορά τους αρχαιολόγους και οι λόγοι σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να είναι σεμνοτυφίας ή απόκρυψης γεγονότων γύρω από τη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι λόγοι δεν μπορεί παρά να ξεκινούν από επιστημονικά τεκμηριωμένα επιχειρήματα, που αναλύοντάς τα, φτάνει κανείς σε συμπεράσματα και όχι σε αυτά που νομίζει ή θέλει να δείξει. Εξάλλου η Αρχαιολογία είναι επιστήμη ετών και έχει τα εργαλεία να χειριστεί και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που προκύπτουν κάθε φορά, έτσι που ακόμα και οι διαφωνίες που δεν ξεκινούν από προσωπικές βλέψεις και χαμηλά αισθήματα –όπως αυτά της ζήλειας και του φθόνου- να καταλήγουν σε δημιουργικό διάλογο. Ελπίζουμε να μην επαληθευτεί το αρχαίο ρητό: «καὶ κεραμεὺς κεραμεῖ κοτέει».

Μέσα σε όλο αυτό το κλίμα και μετά τις ανακοινώσεις για τα περί Ηφαιστίωνος, η ελληνική γκέι κοινότητα αναπτερώθηκε και ξεσπάθωσε ανακινώντας το θέμα της σεξουαλικότητας του μεγάλου μας στρατηλάτη. Τον ενθουσιασμό αυτόν αντιθέτως δεν ακολούθησε η ξένη αντίστοιχη κοινότητα, λες και αυτό ήταν το ζητούμενο της ανακοίνωσης της Κυρίας Περιστέρη. Και τι θα κάνουμε τώρα χωρίς συμπαραστάτες; Λες και η ιστορία γράφεται με τα sites και τους δημοσιογραφίσκους που κρύβονται πίσω τους. Λες και με το να είναι το μνημείο τού Ηφαιστίωνα -όπως και είναι πολύ θα λέγαμε φυσικό- αποδείχτηκε δεν ξέρω κι εγώ τι! Γνωστό μάς είναι από τον Αρριανό, ότι η ταφή του Ηφαιστίωνα ήταν μεγαλοπρεπής και βέβαια δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς, όπως μεγαλειώδες και μεγαλοπρεπές θα ήταν –αν και δεν γίνεται αναφορά σε αυτό- και το ταφικό μνημείο του. Αν έχω να πω κάτι στην γκέι κοινότητα είναι τούτο: Τα ευρήματα δεν μπορούν αλλά και να μπορούν δεν τους επιτρέπετε να μιλήσουν για αισθήματα βαθιά και κραταιά ως θάνατος. Γι’ αυτά μιλούν οι άνθρωποι με τις πράξεις και τα λόγια τους, τα οποία κρατάνε και φυλάνε τη μορφή του αγαπημένου όταν αυτός φεύγει. Όπως τα δέντρα κρατάνε τη μορφή του ανέμου και ο άνεμος έφυγε δεν είναι εδώ, που λέει και ο Σεφέρης. Για να το πω σε φρέσκα «ελληνικά», τα ευρήματα δεν κάνουν το Coming Out του Αλέξανδρου.

Από την άλλη βέβαια το παιχνίδι σε τούτη τη χώρα είναι πολιτικό και τα κόμματα δεν χάνουν την ευκαιρία να μας το υπενθυμίζουν συχνά πυκνά. Το πώς χειρίστηκαν οι δυο τελευταίες κυβερνήσεις την ανασκαφή στην Αμφίπολη, δεν αφήνει περιθώρια και πολλές ελπίδες για το τέλος του παιχνιδιού. Και πιστεύουμε απόλυτα, ότι η ανασκαφική ομάδα πέρασε δύσκολες στιγμές, που ας ελπίσουμε δεν θα επανέλθουν. Απλά, για να κάνουμε ένα δηκτικό σχόλιο, λέμε να δωρίσουμε πετσέτες βαμβακερές και απορροφητικές στους «εθελοντές» για να σκουπίσουν τον ιδρώτα που έχυσαν.... ανιδιοτελώς, «ανασκάπτοντας» το μνημείο.

Για να πούμε ένα δυο πράγματα αν και με το θέμα έχουμε ασχοληθεί σε παλαιότερη ανάρτησή μας, από την οποία βλέπουμε με χαρά μας να έχουν αντληθεί αρκετά στοιχεία που φιγουράρουν σε άλλους «έγκυρους» διαδικτυακούς τόπους, χωρίς βέβαια να αναφερθεί η πηγή τους, πράγμα που καθόλου δεν μας ενοχλεί, μια και σε τούτο το μέσο η κλοπή και η οικειοποίηση έχει γίνει η κυρίως φύση του – ούτε καν δεύτερη! Αλλά έτσι είναι, συμμετέχοντας εδώ, δέχεσαι σιωπηλά τους όρους του. Θυμίζουμε όμως τους στίχους του τραγουδιού που λέει: «Χαίρε φτώχεια / και φτώχεια της φωνής και φτώχεια στις παράγκες / χαίρετε! / εκ των πραγμάτων αφανείς…».

Λοιπόν για να μην μακρηγορούμε, ο πρόωρος και ξαφνικός θάνατος του Ηφαιστίωνα γέμισε απέραντη θλίψη και πόνο τον Αλέξανδρο, και πολύ απλά, μπορεί να πει κάποιος: Είναι λογικό η απώλεια ενός καλού φίλου να προκαλέσει αυτά τα συναισθήματα. Αλλά, αν αναλογισθεί κανείς ότι: Ο Αλέξανδρος μόλις έμαθε το τέλος του Ηφαιστίωνα εκτέλεσε με σταυρικό θάνατο τον γιατρό που απέτυχε να τον θεραπεύσει· έδωσε εντολή σε ένδειξη πένθους να γκρεμιστούν τα τείχη τον γειτονικών πόλεων· έδωσε –πάλι- εντολή να κουρευτούν όλες οι χαίτες των αλόγων του ιππικού - σε ένδειξη πένθους και αυτό. Τέλεσε μια μεγαλοπρεπή ταφική τελετή που κόστισε ένα ιλιγγιώδες ποσό, και διοργάνωσε γυμνικούς επιτάφιους αγώνες όπως ακριβώς και ο Αχιλλέας για το νεκρό Πάτροκλο. Επιπλέον, προσπάθησε να θεοποιήσει τον φίλο του προκειμένου να τιμάται σαν θεός, κάτι που το μαντείο του Άμμωνα Δία του αρνήθηκε, λέγοντας πως μόνο σαν αφηρωισμένος νεκρός πρέπει να τιμάται, γεγονός που –φυσικά- τον στεναχώρεσε πάρα πολύ.

Όλα τούτα, μπορεί να αρνηθεί κάποιος ότι δείχνουν μια εμμονή και έντονα τα σημάδια μιας κατάθλιψης που του προκάλεσε η πρόωρη απώλεια του φίλου; Μια απώλεια που, όπως φαίνεται, δεν μπόρεσε να διαχειριστεί όσο μεγάλος, πανέξυπνος και ικανότατος στρατηλάτης κι αν υπήρξε. Στην Ελλάδα μάλιστα οι πηγές μαρτυρούν πως προσπάθησε να επιβάλει την λατρεία του Ηφαιστίωνα σαν ήρωα. Στην Αθήνα όμως δεν είχε καλή τύχη μια και η ισχύς και η λατρεία των ηρώων εκεί, ήταν ιδιωτική υπόθεση και όχι δημόσια, περιορίζονταν δηλαδή στην οικογένεια, την ομάδα και στην πόλη καταγωγής τού ήρωα. Έτσι είναι πολύ λογικό να έστρεψε τις προσπάθειές του στην γενέθλια γη του -εκεί δηλαδή που είχε έρεισμα μεγαλύτερο- για να επιβάλει αυτή τη λατρεία. Εξάλλου τα ευρήματα πάνω σε αυτό είναι αποκαλυπτικότατα. Επομένως η παραγγελία ενός ταφικού λατρευτικού Ηρώου ή Ηρώων για τον Ηφαιστίωνα στη γη της Μακεδονίας από τον Αλέξανδρο, δεν απέχει πολύ από την λογική και την φυσικότητα της όλης υπόθεσης.

Ένα άλλο που πρέπει να συνυπολογίσει κανείς είναι ότι μιλάμε για ένα μεγάλο μνημείο –οι ειδικοί αναφέρουν ότι είναι το μοναδικό μνημείο που έχει χρησιμοποιηθεί η μεγαλύτερη ποσότητα μαρμάρου από οποιοδήποτε άλλο. Ποιος ιδιώτης μπορούσε και είχε την οικονομική δυνατότητα για την κατασκευή ενός μνημείου του παρόντος όγκου; Όσοι ισχυρίζονται ότι το ταφικό μνημείο ανήκει σε κάποιο στρατηγό –μην ξεχνάμε πως στρατηγός ήταν και ο Ηφαιστίωνας- θα πρέπει να αναλογιστούν αν υπάρχουν τέτοιου βεληνεκούς μνημεία σε άλλη περιοχή που να ανήκουν σε στρατηγούς. Από όσο γνωρίζουμε η αρχαιολογική σκαπάνη δεν έχει φέρει στο φως κάτι παρόμοιο. Τα μεγάλα μνημεία μοιραία ανήκουν σε βασιλιάδες ή είναι φτιαγμένα από βασιλιάδες για οικία τους πρόσωπα. Απλούστατα, γιατί μόνο αυτοί μπορούσαν να αντέξουν το τεράστιο οικονομικό βάρος.

Συνοψίζοντας σε μια σύντομη περίληψη τις ανακοινώσεις τις ανασκαφικής ομάδας φαίνεται ότι έχουν εντοπισθεί τρεις τουλάχιστον επιγραφές που αναφέρουν «ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ» και ακριβώς δίπλα φέρουν το μονόγραμμα του Ηφαιστίωνα. Το ίδιο ακριβώς μονόγραμμα εντοπίσθηκε και στο εσωτερικό ενός ενιάφυλου ρόδακα μέσα στο μνημείο. Επίσης, το μονόγραμμα του Αντίγονου του μονόφθαλμου -αυτού δηλαδή που επιμελήθηκε την κατασκευή- βρέθηκε στον περίβολο, αλλά σημαντική είναι η αναφορά στην επιγραφή αυτή ότι αρχιτέκτονας του έργου είναι ο Δεινοκράτης.

Επίσης η ζωγραφιά των επιστυλίων που ήρθαν στο φως στον δεύτερο θάλαμο μαζί με το γνωστό ψηφιδωτό απεικονίζουν σκηνές από τη ζωή του νεκρού. Δηλαδή παρατηρούμε το νεκρό σε διάφορες φάσεις της ζωής του: έφιππο να φέρει δορά λιονταριού, πάνω σε άρμα να μετέχει σε αρματοδρομία κ.α. Άλλες εικόνες δείχνουν δυο κενταύρους που κρατούν ένα κόκκινο πανί πάνω από ταύρο, δυο Νίκες σε λέμβο μεταφέρουν στη συνέχεια το κόκκινο πανί, και άλλη εικόνα παρουσιάζει νεκροσυμπόσιο με το νεκρό σε ανάκλιντρο και γύρω του συγκεντρωμένους τους θεούς. Το ψηφιδωτό με την αρπαγή της Περσεφόνης και την κάθοδό της στον κάτω κόσμο παρουσία του ψυχοπομπού Ερμή, είναι μια χαρακτηριστική ταφική εικόνα, όπως και η αντίστοιχη στον τάφο του Φιλίππου. Τα ευρεθέντα κεραμικά δείγματα –πάντα σύμφωνα με την ανασκαφική ομάδα- χρονολογούνται στο τέλος του τέταρτου αιώνα και μετά.

Τελειώνοντας αυτό το σύντομο σχόλιο έχουμε να πούμε πως περιμένουμε με υπομονή την ανακοίνωση με όλα τα τεκμήρια για τα ευρήματα που κατοχυρώνουν το μνημείο στον έναν ή στον άλλον -γιατί όχι και σε δυο νεκρούς- χωρίς μισόλογα και αναφορές ότι υπάρχουν και άλλα που θα ανακοινωθούν αργότερα, αν και τα μέχρι τώρα στοιχεία φαίνεται να κλειδώνουν και να κατοχυρώνουν το μνημείο στον Ηφαιστίωνα, γεγονός που μας βρίσκει απόλυτα σύμφωνους. Μια ολοκληρωμένη όμως αναφορά με τα συμπεράσματα τής μέχρι τώρα ανασκαφικής μελέτης και της μελέτης των υπαρχόντων ευρημάτων θα ήταν ό,τι καλύτερο για να ξεκινήσει ένας εποικοδομητικός διάλογος. Ένας διάλογος που δεν έχει ούτε να αποκρύψει κάτι, πολύ δε περισσότερο να φοβηθεί.

 

Σημείωση

---

Για τη σύνταξη του κειμένου δεν χρησιμοποιήθηκαν παραπομπές. Οι ενδιαφερόμενοι ας ρίξουν μια ματιά στην ανάρτησή μας «Ἡφαιστίωνας (356–325 π.Χ.). Ένα πορτρέτο», (εδώ) όπου αναλυτικά παρουσιάζουμε τις πηγές σχετικά με τον Ηφαιστίωνα.

© κειμένου, gayekfansi.blogspot.gr