Une Saison en Enfer (A Season in Hell) the last poem of Arthur Rimbaud

Μια Εποχή Στην Κόλαση, το τελευταίο ποίημα του Αρθούρου Ρεμπώ

Το 1962 ένας καλός και τολμηρός ποιητής, ο Νίκος Σπάνιας, εξέδωσε στη Θεσσαλονίκη το Μια Εποχή Στην Κόλαση (Une saison en Enfer) του Αρθούρου Ρεμπώ (Arthur Rimbaud). Στην περίπτωση αυτή μπορούμε σίγουρα να εκφράσουμε την ικανοποίησή μας. Ο Σπάνιας δεν εκινήθηκε μόνο από τον θαυμασμό του γι’ αυτόν τον εωσφόρο έφηβο, που ανέβασε την ποίηση σε κορυφές άφταστες, αλλά και έβαλε στη φιλοδοξία του έναν αρκετά υψηλό στόχο. Ν’ αποδώσει στα ελληνικά με τον τελειότερο τρόπο, αν επιτρέπεται ένα τέτοιο επίθετο προκειμένου για μετάφραση ποιητικών έργων, το γαλλικό πρωτότυπο. Στην εξαίρετη μετάφραση του ο κ. Σπάνιας προτίμησε να την πλαισιώσει μ’ έναν ειδικό πρόλογο του Carl Shapiro κι έναν επίλογο του επίσης γνωστού λογοτέχνη Γιάννη Σφακιανάκη. Το Μια Εποχή στην Κόλαση σε μετάφραση του Νίκου Σπάνια κυκλοφόρησε σε δεύτερη έκδοση στην Αθήνα για λογαριασμό των εκδόσεων Γνώση το 1981

 

Εξώφυλλο του Μια εποχή στην κόλαση των εκδόσεων Γνώση (1994)

Το Μια Εποχή στην Κόλαση είναι το τελευταίο έργο που έγραψε ο Ρεμπώ, λίγο πριν πάρει τη μεγάλη κι ανεξήγητη απόφαση -19 μόλις ετών- να κόψει για πάντα κάθε δεσμό με την ποίηση. Έπειτα το τύπωσε, μοίρασε τέσσερα ή έξι το πολύ αντίτυπα, τα δε υπόλοιπα, πριν δοθεί σε «μια περιπέτεια άλλης μορφής, σύμφωνη όμως πάντα με την εκρηκτική ιδιοσυγκρασία του», τα έκαψε. Αλλά τα έκαψε πράγματι; Στο σημείο αυτό οι έρευνες του χαλκέντερου Ετιάμπλ απέδειξαν το αντίθετο. Απέδειξαν ότι η δραματική χειρονομία του Ρεμπώ, δεν είναι παρά ένα απλό μύθευμα, μια πολύ πεζή ιστορία χρηματικής ανάγκης. Και πράγματι, είκοσιοχτώ χρόνια ύστερα από τον θάνατό του, βρέθηκε, στο υπόγειο του ίδιου τυπογραφείου όπου είχε στοιχειοθετηθεί το βιβλίο για λογαριασμό του, ένα άγγιχτο δέμα με 431 αντίτυπα, που ως φαίνεται είχε αφήσει εκεί, μη έχοντας το απαιτούμενο ποσό για να το αποσύρει. Και όμως ο μύθος του «ολοκαυτώματος» τού έργου αυτού, που θα μπορούσε κάλλιστα, αν λάβουμε υπόψη μας τον βίαιο χαρακτήρα του δημιουργού του, να είναι και γεγονός, χρησιμοποιήθηκε ως τώρα απ’ όλους τους βιογράφους του. Οι δε ερμηνείες που δόθηκαν στη φανταστική κατά βάθος χειρονομία του, ήταν κατά κανόνα σύμφωνες με τις προσωπικές ιδέες ή πεποιθήσεις των σχολιαστών του.

Πηγή

---

Τίμος Μαλάνος, Η δύναμη των αισθητικών συγκινήσεων και άλλα κριτικά, εκδόσεις Πρόσπερος, Αθήνα 1984.

Το εξώφυλλο της αυτοέκδοσης του Ρεμπώ του Μια εποχή στην κόλαση (1873)

Ν’ αδράξω την αλήθεια μέσα σε μια ψυχή και σ’ ένα σώμα: Αυτές είναι οι τελευταίες λέξεις της Μιας Εποχής στην Κόλαση, και παράλληλα τα τελευταία λόγια τούτου του ξανθού έφηβου. Ο Ρεμπώ έχει πλέων αποτινάξει την πανοπλία της λογοτεχνίας και έχει εισχωρήσει στη σιωπή. Η σιωπή του Ρεμπώ είναι μια μουσική παύση που προεκτείνεται στο άπειρο, μια σιωπή τόσο βαθειά και τόσο απέραντη που προξένησε στη λογοτεχνία μια μείζονα θρόμβωση. Τι δε θα ‘δινε ο κόσμος των γραμμάτων για να σβήσει τη σιωπή αυτή, να ‘βαζε π.χ. τον Ρεμπώ ν’ αυτοκτονήσει στα δεκαεννιά του χρόνια! Να ‘χε τουλάχιστον βρει το στόχο της η σφαίρα του Βερλαίν! Sauvé! Καθώς θα χλεύαζε ο Ρεμπώ. Όμως τα πράγματα ήρθαν διαφορετικά. Ο Βερλαίν οδηγήθηκε κλαψουρίζοντας στη φυλακή, για «να παίξει με το κομπολόι του» όπως θα ‘λεγε ο Ρεμπώ. Κι’ ο Ρεμπώ τράβηξε για τα πέρατα της γης, για να γράψει τις σιωπές του.

[…] Το Μια Εποχή στην Κόλαση είναι αναμφισβήτητα το αριστούργημα της εφηβείας –της ηλικίας των κακοποιών. Ίσως να μην υπάρχει κάτι παρόμοιο σε καμιάν άλλη λογοτεχνία. Το πλησιέστερο μ’ αυτήν βιβλίο στην αγγλική γλώσσα είναι Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων, ένα άλλο έργο που μόνο οι αθώοι μπορούν να εννοήσουν. Και τα δυο βιβλία είναι μεταμφιεσμένα, το ένα σ’ ένα ανόητο παραμύθι για κοριτσόπουλα, το άλλο σε χρονικό ενός επαναστατημένου ερωτικού δεσμού. Δημοσιευμένα την ίδια περίπου εποχή –λίγα χρόνια τα χωρίζουν-, και τα δύο βιβλία καταδικάζουν ανελέητα τη θρησκεία, την κοινωνία, τα ευρωπαϊκά γράμματα που θυσιάζουν το παιδί στους νόμους των μεγάλων. Τα Φύλλα χλόης και ο Huckleberry Finn είναι αδύναμα σε σύγκριση μαζί τους.

Ο Ρεμπώ ο κακοποιός ποιητής κι’ ο Ρεμπώ ο μηχανικός manqué είναι ένα και το αυτό πρόσωπο. Και οι δυο είναι παιδιά που ονειρεύονται το δικαίωμα της γέννησής τους. Και οι δυο μέσα σε μια παραφορά κοσμικών διαστάσεων συντρίβουν κάθε τι που πέφτει στα χέρια τους. Και οι δυο προχριστιανοί, προειδωλολάτρες, πριν από το Καλό και το Κακό –με μια λέξη, Σύγχρονοι.

Να γιατί είναι μεγάλος, ο ακατέργαστος αυτός έφηβος της ποίησης του καιρού μας. Να γιατί ακόμη ζει ενώ όλοι οι διάσημοι συγκαιρινοί του είναι νεκροί. Και να γιατί θα εξακολουθήσει να λυσσομανάει σαν παιδική αρρώστια ώσπου όλοι μας να χαθούμε ή ώσπου να γίνει στ’ αλήθεια ένα Noël sur la terre.

Πηγή

---

 Από τον πρόλογο του Karl Shapiro στο βιβλίο Μια Εποχή στην Κόλαση, μτφ. Νίκος Σπάνιας, εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 1981, μτφ. προλόγου Κλ. Κύρου 

Άλλες μεταφράσεις του Μια Εποχή Στην Κόλαση στα ελληνικά

• Μια εποχή στην κόλαση, μτφ. Χριστόφορος Λιοντάκης, εκδόσεις Γαβριηλίδη, Αθήνα 2008
• Μια εποχή στην κόλαση (δίγλωσση έκδοση), μτφ. Θανάσης Λάμπρου, εκδόσεις Υπερίων, Αθήνα 1996