gay ekfansi: Patrice Chéreau (1944-2013), a tribute

Πέμπτη 17 Οκτωβρίου 2013

Patrice Chéreau (1944-2013), a tribute

Πατρίς Σερό (1944-2013), αφιέρωμα στον κορυφαίο δημιουργό

Προλεγόμενα

Είναι από τις σπάνιες φορές που ακόμα και στις μέρες μας, ο θάνατος ενός καλλιτέχνη γίνεται πρωτοσέλιδο στον διεθνή τύπο. Η «Λιμπερασιόν» στο φύλλο της 8ης Οκτωβρίου, θα αφιερώσει όλη την πρώτη σελίδα της στην όμορφη φιγούρα του Πατρίς Σερό και από κάτω θα γράψει «Dans la solitude…» (Στη μοναξιά). Αναφορά στο έργο, Στη μοναξιά των κάμπων με βαμβάκι, του Μπερνάρ-Μαρί Κολτές, ενός συγγραφέα και φίλου που ο Σερό μας γνώρισε και επέβαλε σκηνοθετώντας όλα του τα έργα, αλλά και λάτρεψε για να τον χάσει το 1989 από AIDS. Ο Σερό, ανοιχτά ομοφυλόφιλος, δε δίστασε να σκηνοθετήσει με τόλμη, ρεαλισμό, λιτότητα και ακρίβεια έργα που μιλούσαν για τον άνθρωπο και τα πάθη του. Δε δίστασε να γίνει τολμηρός ή και ακραίος. Ο ομοφυλόφιλος έρωτας είναι πάντα παρόν σε όλες τις ταινίες του. Πολλές φορές σε δεύτερο πλάνο, αφήνοντας το πρώτο στο ανθρώπινο σώμα, στα συναισθήματα, στο βλέμμα του ηθοποιού που ήταν και τα βασικά υλικά της παλέτας του. Στις ταινίες του, το κορμί, είτε υποφέρει είτε ζει την ηδονή, είναι εκτεθειμένο στον κινηματογραφικό φακό, που δεν επιζητεί παρά μόνον την αλήθεια της ψυχής.

Πάει έφυγε το τραίνο, έφυγες κι συ

σταλαγματιά χρυσή

πάει χάθηκε το τραίνο, χάθηκες κι εσύ

σε γαλανό νησί

πήρε απ' το καλοκαίρι στο μικρό σου χέρι

το λαμπερό τ' αστέρι και πήγες σ' άλλη γη

μ' όνειρα κι εγώ πηγαίνω να σε περιμένω

νερό σταματημένο σε δροσερή πηγή.

Τούτοι οι στίχοι του Νίκου Γκάτσου πιστεύουμε ότι ταιριάζουν απόλυτα στο δημιουργό της ταινίας, Αυτοί που μ’ αγαπούν θα πάρουν το τραίνο. Ο Πατρίς Σερό δεν είναι πια μαζί μας, πήρε στις 7 Οκτωβρίου το διερχόμενο τραίνο για την Οδό Ονείρων. Τούτο το μικρό αφιέρωμα του το χρωστάμε σαν απειροελάχιστο αντίδωρο για όλα αυτά που απλόχερα μας χάρισε.

Γνωρίζοντας τον Πατρίς Σερό

Ο Γάλλος σκηνοθέτης του θεάτρου, της όπερας και του κινηματογράφου Πατρίς Σερό (Patrice Chéreau), ένας από τους σπουδαιότερος δημιουργούς στην Ευρώπη, γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1944 στο Λεζινιέ, ένα μικρό χωριό της δυτικής Γαλλίας. Ήταν γιος καλλιτεχνών αφού ο πατέρας του ήταν ζωγράφος αλλά και η μητέρα του είχε ασχοληθεί με το σχέδιο. Ο Σερό μεγάλωσε στο Παρίσι και από νωρίς (στα 16 του) άρχισε να ασχολείται με το θέατρο αφού εντάχθηκε στο θεατρικό όμιλο του λυκείου Λουί-λε-Γκραν. Μόλις στα 21 του συμμετείχε στο Φεστιβάλ του Νανσί παρουσιάζοντας ένα έργο του Μαριβό, ενώ στα 22 ανέλαβε τη διεύθυνση του πρώτου θεάτρου του στο Σαρτρβίλ· μια περιοχή του Παρισιού.

Εκεί ο Σερό ξεκινά ουσιαστικά τη θεατρική του καριέρα αν και η συνεργασία του με το θέατρο της Σαρτρβίλ δεν ήταν επιτυχής. Θα συνεχίσει το 1969 στο Μιλάνο, συνεργαζόμενος με το Ρiccolo Τeatro και τον Τζόρτζιο Στρέλερ, κάτι που θα καθορίσει το μέλλον του. Από 1972 μέχρι το 1981 ήταν συνδιευθυντής του Εθνικού Λαϊκού Θεάτρου του Βιλερμπάν, κοντά στη Λιόν, όπου μεταξύ άλλων ανέβασε και το έργο Πέερ Γκιντ του Ίψεν. Στη συνέχεια (1976- 1980), θα δουλέψει στο Μπαϊρόιτ ανεβάζοντας όπερες του Βάγκνερ, ενώ το 1982 θα αναλάβει στην Ναντέρ το Τheatre des Αmandiers, συνδυάζοντας θέατρο και κινηματογράφο. Έχει σκηνοθετήσει όλα σχεδόν τα έργα του Μπερνάρ-Μαρί Κολτές, καθώς και έργα του Ρακίνα και του Τσέχοφ αλλά και Ζενέ.

Τα τελευταία χρόνια και συγκεκριμένα από το 1989 και μετά, έντονα επηρεασμένος από το θάνατο πολλών φίλων του από AIDS, όπως του θεατρικού συγγραφέα Μπερνάρ Μαρί Κολτές, αφιερώθηκε περισσότερο στην όπερα και τον κινηματογράφο, χωρίς όμως να εγκαταλείψει το θέατρο στο οποίο επέστρεφε κατά περιόδους.

Ο Πατρίς Σερό σκηνοθέτησε μια πλειάδα από όπερες των μεγαλύτερων κλασικών συνθετών. Να αναφέρουμε χαρακτηριστικά τον Μότσαρτ και τον Βάγκνερ, συνεργαζόμενος μεταξύ άλλων με τους Ζορζ Πετρ (Τα παραμύθια του Χόφμαν), Πιερ Μπουλέζ, Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ (Ντον Τζοβάνι, Τριστάνος και Ιζόλδη) και Ντάνιελ Χάρντινγκ (Έτσι κάνουν όλες).

Η είσοδος του Σερό στον κινηματογράφο έγινε το 1974 με την ταινία Ορχιδέα του θανάτου, και πρωταγωνίστρια την Σαρλότ Ράμπλινγκ. . «Κάνω ταινίες για να προσεγγίσω τα σώματα και επειδή το θέατρο δεν μπορεί να μου δώσει αυτή τη σωματική πυκνότητα. Με γοητεύει η βία των σωμάτων που το ένα αντιτίθεται στο άλλο», θα δηλώσει σε συνέντευξή του για τη Βασίλισσα Μαργκό.

Το 1983 θα σκηνοθετήσει την ταινία Έρωτες ανδρών (L'homme blessé). Ο ίδιος αναφερόμενος στην ταινία λέει σχετικά: «Αυτό το φιλμ είναι βέβαια επιθυμία έρωτα και τρυφερότητας και θα συνεπάγεται μια πιο μεγάλη ακόμα αναζήτηση που δεν μπορούμε να πούμε: από τη μεριά αυτού του παιδιού, μέσα στη σκληρή μαθητεία του, μια κρυφή επιθυμία, επιθυμία για κάτι άλλο, ν’ αγαπήσει, να πιστέψει σε κάτι, κι αυτό πρέπει να διακρίνεται σα λεπίδα ξυραφιού στο βάθος των ματιών. Με λίγα λόγια, η απουσία και η προδοσία, αυτό που είναι φυσιολογικό κι εκείνο που δεν είναι, ο κεραυνοβόλος έρωτας σα μύηση στη δυστυχία». Η ταινία συμμετείχε επίσημα στο φεστιβάλ των Καννών το 1983 και το 1984 έλαβε το βραβείο Cesar καλύτερου σεναρίου το οποίο ο Σερό μοιράστηκε με τον συνσεναριογράφο Εβρέ Γκιμπέρ.

Το 1994 σκηνοθέτησε την ταινία Βασίλισσα Μαργκό με την Ιζαμπέλ Αντζανί, βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Αλέξανδρου Δουμά αλλά και στο θεατρικό έργο του Κρίστοφερ Μάρλοου Η σφαγή των Παρισίων, κοιτώντας με τόλμη τη γαλλική ιστορία. Η ταινία γνώρισε μεγάλη εμπορική επιτυχία και του χάρισε το Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής του Φεστιβάλ των Καννών και το βραβείο ερμηνείας στη Βίρνα Λίζι και απέσπασε πέντε βραβεία Σεζάρ.

Ακολούθησε η ταινία Αυτοί που μ΄ αγαπούν θα πάρουν το τρένο, ένα ταξίδι προς την διαύγεια, όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο ίδιος για την ταινία (αφιέρωμα του blog στην ταινία: εδώ).

Στη συνέχεια γυρνάει τη Σαρκική εξάρτηση, βασισμένη στο μυθιστόρημα Intimacy του Χανίφ Κιουρέισι, με πρωταγωνιστές τους Κέρι Φοξ και Μαρκ Ρέιλανς, μια ταινία που προκάλεσε θύελλα και έθεσε για μια ακόμη φορά το ζήτημα του τι είναι πορνό και τι όχι. Η ταινία απέσπασε τη Χρυσή Άρκτο στο φεστιβάλ του Βερολίνου το 2001.

Στην Gabrielle, θα διασκευάσει την Επιστροφή του Τζόζεφ Κόνραντ με τους Ιζαμπέλ Υπέρ και Πασκάλ Γκρεγκορί, προσφέροντάς μας ένα εξαιρετικό ψυχολογικό δράμα δωματίου, αποκωδικοποιώντας έτσι τον κόσμο του συγγραφέα.

Η ταινία Ο αδελφός του, είναι βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Φιλίπ Μπεσόν (Philippe Besson). Στην ταινία το άρρωστο σώμα γίνεται μαγνήτης για το βλέμμα του μικρότερου αδελφού, που τυγχάνει ομοφυλόφιλος. Εξυπακούεται πως οι ματιές του δεν είναι ερωτικές και ότι το δράμα τους δεν γίνεται μελό. Ο ίδιος ο Σερό λέει χαρακτηριστικά: «Μια ταινία πάνω στα σώματα, την αποδιοργάνωση ενός σώματος, τη μεταμόρφωση των προσώπων. Μια ταινία πάνω στο χώρο που κατέχουν τα σώματα. Μια ταινία για τη σιωπή και τη λογόρροια». (αφιέρωμα του blog στην ταινία: εδώ)

Ο Σερό θα εμφανιστεί σε κινηματογραφικές ταινίες, όπως στο Δαντών του Αντρέι Βάιντα το 1982, στην ταινία Adieu Bonaparte του Youssef Chahine το 1985 κ.α.

Ο Πατρίς Σερό είχε επισκεφτεί επανειλημμένα την χώρα μας. Συγκεκριμένα την άνοιξη του 2005 παρουσίασε το Υπόγειο του Φιοντόρ Ντοστογέφσκι, για να επανέλθει το 2006 και να μας προτείνει το Μαυσωλείο των εραστών, ένα έργο για τη νόσο του AIDS του συγγραφέα και κριτικού της εφημερίδας «Le Monde» Ερβέ Γκιμπέρ. Επανήλθε στις 3 και 4 Μαρτίου του 2008 και διάβασε αποσπάσματα από τους Αδελφούς Καραμαζόφ του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι στο θέατρο Ολύμπια - Λυρική Σκηνή.

Το 2005 ήταν το τιμώμενο πρόσωπο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όπου προβλήθηκε το σύνολο του κινηματογραφικού του έργου αλλά και η νέα -τότε- ταινία του Gabrielle, μια ταινία βασισμένη στο μυθιστόρημα του Τζόζεφ Κόνραντ. Στον Πατρίς Σερό είχε απονεμηθεί το 12ο Ευρωπαϊκό Βραβείο Θεάτρου, το 2008, ένα θεσμό που διοργάνωσε το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού.

Ο διακεκριμένος Γάλλος δημιουργός Πατρίς Σερό έφυγε για να συνεχίσει το σπουδαίο έργο του στην Οδό Ονείρων, την Δευτέρα 7 Οκτωβρίου στο Παρίσι. Τα τελευταία χρόνια έδινε μάχη με τον καρκίνο, χωρίς να εγκαταλείψει ούτε στιγμή τη δημιουργική του δραστηριότητα. Στο χωρίο που γεννήθηκε ένας δρόμος φέρει -χρόνια τώρα- το όνομά του.

ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ

Σκηνοθεσία

2009 Persécution, (Καταδίωξη)
2005 Gabrielle (Υπόσχεση)
2003 Sonfrère (Ο αδελφός του)
2001 Intimacy (Σαρκική εξάρτηση)
1998 Ceuxqui m'aiment prendront le train (Αυτοί που μ’ αγαπούν θα πάρουν το τρένο)
1996 Dansla solitude des champs de coton (Στη μοναξιά των κάμπων με βαμβάκι) [τηλεταινία]
1994 Lareine Margot (Βασίλισσα Μαργκό)
1994 Wozzeck, [τηλεταινία]
1992 Letemps et la chambre (Ο χρόνος και το δωμάτιο), [τηλεταινία]
1991 Contrel'oubli (Ενάντια στη λήθη)
1987 Hôtelde France (Οτέλ ντε Φρανς)
1985 Lafausse suivante, [τηλεταινία]
1983 L'homme blessé (Έρωτες ανδρών)
1978 Judith Therpauve
1975 Lachair de l'orchidée (Ορχιδέα του θανάτου)

Πηγές και σύνδεσμοι:

Για την συγγραφή του βιογραφικού του Πατρίς Σερό αντλήθηκαν στοιχεία από τα βιβλία:

- Έρωτες ανδρών, μτφρ. Βάσω Νικολοπούλου - Νίκη Dougé, εκδόσεις ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ Α.Α. ΛΙΒΑΝΗΣ, Αθήνα 1985

- Patrice Chereau, επιμέλεια Μπάμπης Ακτσόγλου, εκδόσεις Σύγχρονοι ορίζοντες-Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 2005

Ο Πατρίς Σερό στο imdb: Εδώ

Ο Πατρίς Σερό στη Βικιπαίδεια: Εδώ

Πατρίς Σερό, ένα σινεμά του σώματος

(του Μπάμπη Ακτσόγλου)

Το γυμνό σώμα του Λα Μολ στην αγκαλιά της Μαργκό ως μια αιμόφυρτη πιετά (Βασίλισσα Μαργκό). Το ανδρικό σώμα του Φρεντερίκ/ Βιβιάν που με εγχείρηση φύλου θέλει να μετατρέψει σε γυναικείο (Αυτοί που μ' αγαπούν θα πάρουν το τρένο). Το γυμνό σώμα ενός αρρώστου που το ξυρίζουν τελετουργικά πριν την εγχείρηση ή ενός ασθενή στους διαδρόμους του νοσοκομείου που δείχνει τις ουλές από τις προηγούμενες χειρουργικές επεμβάσεις (Ο αδελφός του). Τα γυμνά ή ημίγυμνα σώματα των δυο σιωπηλών εραστών κάτω στο πάτωμα που συνομιλούν μόνο μέσα από τη σαρκική επαφή (Σαρκική εξάρτηση). Το κάλλος ενός ανδρικού σώματος που το ξεγυμνώνουν σε μια απόμερη γωνιά ενός επαρχιακού σιδηροδρομικού σταθμού (Ο πληγωμένος άνδρας) ή στις τουαλέτες ενός τρένου (Αυτοί που μ' αγαπούν θα πάρουν το τρένο). Το αιμόφυρτο σώμα του βασιλιά Καρόλου του 9ου, που πεθαίνει δηλητηριασμένος βγάζοντας αίμα από παντού (Βασίλισσα Μαργκό). Το σώμα του αδελφού ως το πρώτο ανδρικό σώμα που ανακαλύπτει παιδί ο ομοφυλόφιλος Λικ (Ο αδελφός του). Το σώμα, η σάρκα, η σάρκα της Ορχιδέας, δηλαδή το παιδί της βαμπ με αυτό το ψευδώνυμο, αλλά και η υφή, η σάρκα του ίδιου του λουλουδιού, το γυμνό σώμα της Κλερ/Charlotte Rampling (ή εκείνο της Μαργκό/Isabelle Adjani) που μας αποκαλύπτεται ως μια θεότητα στην πιο παγανιστική ομορφιά του.

Το κλειδί του σινεμά του Πατρίς Σερό βρίσκεται εδώ σε αυτή την προβληματική, τη σημειολογία, τη γλώσσα του σώματος. «Κάνω ταινίες για να προσεγγίσω τα σώματα και επειδή το θέατρο δεν μπορεί να μου δώσει αυτή τη σωματική πυκνότητα. Με γοητεύει η βία των σωμάτων που το ένα αντιτίθεται στο άλλο», λέει στη συνέντευξή του για τη Βασίλισσα Μαργκό. Όπως τον γοητεύουν οι βίαιες συγκρούσεις, τα οξυμένα πάθη, οι μικρές ή μεγάλες ερωτικές μηχανορραφίες (παιχνίδια εξουσίας που κάποιες φορές γίνονται και παιχνίδια της Ιστορίας), οι ήρωες που φτάνουν μέχρι τ' άκρα αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις των πράξεών τους. Τα ερωτήματα που συχνά απασχολούν το σινεμά του Σερό είναι απλά: γιατί πεθαίνει ο πόθος σε μια σχέση, γιατί διαλύεται ένα ζευγάρι, τι μπορεί να ξαναδώσει ελπίδα σ' έναν πληγωμένο άνδρα που κλαίει; Και η οικογένεια, τι ρόλο παίζει τότε και σήμερα; Από τη μια η τρομακτική εικόνα της οικογένειας, οι φρικτές ευνουχίστριες μητέρες (η μαντάμ Βεζνέρ στη Σάρκα της Ορχιδέας, η Αικατερίνη των Μεδίκων στη Βασίλισσα Μαργκό) ή ο νεκρός πατέρας που του άρεσε να βλέπει να αλληλοτρώγονται τα παιδιά του για το ποιο θ' αποκτήσει την εύνοιά του (Αυτοί που μ' αγαπούν θα πάρουν το τρένο), η οικογένεια που σε περιφρονεί γιατί είσαι ομοφυλόφιλος (Ο πληγωμένος άνδρας, Ο αδελφός του), η οικογένεια που πνίγει τον Τζέι και μια ωραία μέρα τον κάνει να την εγκαταλείψει χωρίς προηγούμενη προειδοποίηση ή η οικογένεια των συμβάσεων, αφού για τον Άντι δεν έχει σημασία αν η γυναίκα του τον απατά, εφόσον επιστρέφει πάντα σπίτι (Σαρκική εξάρτηση). Κι από την άλλη, οι δεσμοί οικογένειας που δίνουν ακόμα νόημα στην ύπαρξή μας, η αποκατάσταση των σχέσεων του Τομάς με τον χαμένο αδελφό του (Ο αδελφός του), η επαφή του Τζέι με τα παιδιά του (Σαρκική εξάρτηση), το όνειρο του Λουί να φτιάξει μια οικογένεια με τον Φρανσουά και τον Μπρούνο (Αυτοί που μ' αγαπούν θα πάρουν το τρένο). Ή η οικογένεια του καλλιτεχνικού σιναφιού, της ομάδας των πιστών συνεργατών με τους οποίους δουλεύει οΣερό στο θέατρο ή τον κινηματογράφο: Vincent Perez, Pascal Greggory, Jean-Hugues Anglade, Valeria Bruni-Tedeschi, Bruno Todeschini, Dominique Blanc, μερικά από τα ονόματα που μας έρχονται πιο εύκολα στο νου, ηθοποιοί που ανακάλυψε ο ίδιος κι αποτελούν την οικογένεια Σερό.

Ο Πατρίς Σερό, άνθρωπος θαύμα του γαλλικού θεάτρου, που υπέγραψε την πρώτη του σκηνοθεσία σε ηλικία 19 ετών, ενώ μόλις 22 ετών διευθύνει το πρώτο του θέατρο, με επιφανείς παραστάσεις και στο λυρικό θέατρο (Το δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν, Ντον Τζιοβάνι, Λούλου), άργησε να βρει στο σινεμά την ανάλογη θριαμβευτική καταξίωση. Ξεκίνησε με 2 ταινίες-παραγγελίες, τη διασκευή του αστυνομικού μυθιστορήματος του James Hadley Chase Η σάρκα της Ορχιδέας (1975) και το κοινωνικό δράμα Judith Therpauve (1978). Ο ίδιος θεωρεί ως πρώτη του προσωπική δουλειά την ταινία Ο πληγωμένος άνδρας (1983) που προκαλεί σκάνδαλο στις Κάννες με τις ωμές αναφορές σ' ένα ομοφυλοφιλικό πάθος, αποκαλύπτει το ταλέντο του Jean-Hugues Anglade και τιμάται με το Σεζάρ σεναρίου. Αυτό θα είναι ένα από τα ελάχιστα πρωτότυπα σενάρια του Σερό (σε συνεργασία με τον Herve Guibert), καθώς από δω και πέρα όλες οι ταινίες του, με εξαίρεση το Αυτοί που μ' αγαπούν θα πάρουν το τρένο, ξεκινούν από ένα προγενέστερο υλικό: Τσέχοφ (Hotel de France), Αλέξανδρος Δουμάς (Βασίλισσα Μαργκό), Χανίφ Κουρέισι (Σαρκική εξάρτηση), Φιλίπ Μπεσόν (Ο αδελφός του), Τζόζεφ Κόνραντ (Gabrielle) - χωρίς ωστόσο ούτε στιγμή να μπορεί να χαρακτηριστεί το σινεμά του Σερό ως εκείνο των λογοτεχνικών διασκευών, αφού παίρνει τεράστιες αποστάσεις από τα πρωτότυπα κείμενα. Στο Hotel de France (1986), ελεύθερη προσαρμογή του Πλατόνοφ του Τσέχοφ, ο Σερό θα πειραματιστεί με την ομάδα των ηθοποιών του από το θέατρο της Ναντέρ.

Το αποκορύφωμα της φήμης του θα έλθει με τη Βασίλισσα Μαργκό (1994), ένα ιστορικό θρίλερ ενάντια στην όποια λογική του υπερ-θεάματος, κλειστοφοβικό, πνιγμένο στη βία και το αίμα και ταυτόχρονα μεγαλειώδες. Θα ξενίσει με το Αυτοί που μ' αγαπούν θα πάρουν το τρένο (1998), μια ταινία πάνω στη ζωή και το θάνατο, που βλέπει με πίκρα και κυνισμό τις ανθρώπινες σχέσεις, για να κερδίσει και πάλι τη διεθνή αναγνώριση με το αγγλόφωνο Σαρκική εξάρτηση (Χρυσή Άρκτος στο Φεστιβάλ Βερολίνου 2001). Θα ακολουθήσει μια εξαιρετικά ευαίσθητη και πικρή ταινία, πάνω στο θάνατο, την αρρώστια και τις αδελφικές σχέσεις, Ο αδελφός του (βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Βερολίνου 2003), ενώ φέτος στη Βενετία προβλήθηκε η τελευταία δουλειά του, Gabrielle.

Πηγή

www.filmfestival.gr