Four Letters from Oscar Wilde to Robbie Ross (Letter third)

Stephen Fry (Οὐάιλντ) & Jude Law (λόρδος Ντάκλας) στὴν ταινία Wilde (1997)

ΤΕΣΣΕΡΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΣΚΑΡ ΟΥΑΪΛΝΤ ΣΤΟΝ ΡΟΜΠΙ ΡΟΣ (ἐπιστολὴ τρίτη)

Φυλακὴ τοῦ Ρῆντινγκ

(χωρὶς ἡμερομηνία)

Ἀγαπητέ μου Ρόμπι,

Σύγχρονα μ᾿ αὐτό μου τὸ γράμμα σοῦ στέλνω ξεχωριστὰ κι ἕνα χειρόγραφο, ποὺ ἐλπίζω νὰ φτάσει στὰ χέρια σου μὲ ἀσφάλεια. Ἀμέσως μόλις τὸ διαβάσεις, ἐπιθυμῶ νὰ φροντίσεις ν᾿ ἀντιγραφεῖ προσεχτικά· καὶ ὑπάρχουν μερικοὶ λόγοι ποὺ μὲ κάνουν νὰ τὸ ἐπιθυμῶ· φτάνει νὰ σοῦ πῷ ἕναν. Θέλω, στὴν περίπτωση ποὺ θὰ πέθαινα, νὰ εἶσαι έσὺ ὁ φιλολογικός μου κληρονόμος καὶ νὰ ἔχεις τὸν ἀπόλυτο ἔλεγχο τῶν θεατρικῶν μου ἔργων, τῶν βιβλίων μου καὶ τῶν χαρτιῶν μου. Μόλις ἀποκτήσω νόμιμο δικαίωμα νὰ συντάξω διαθήκη, θὰ τὸ κάμω. Ἡ γυναίκα μου δὲ νοιώθει τὴν τέχνη μου· δὲ μπορεῖ κανεὶς νὰ περιμένει νὰ ἐνδιαφερθεῖ ἐκείνη γι᾿ αὐτὰ τὰ πράγματα καὶ ὁ Κύριλλος εἶναι παιδί. Γι᾿ αὐτὸ στρέφομαι φυσικὰ σὲ σένα, ὅπως, γιὰ νὰ πῶ τὴν ἀλήθεια, τὸ κάνω γιὰ κάθε τι, καὶ θέλω νὰ ἔχεις ἐσὺ ὅλα μου τὰ ἕργα. Τὸ κέρδος ἀπὸ τὶς πωλήσεις τους θὰ πρέπει νὰ κατατεθεῖ σὲ πίστωση τοῦ Κύριλλου καὶ τοῦ Βίβιαν. Ἂν λοιπὸν θὰ εἶσαι ὁ φιλολογικὸς κληρονόμος μου, πρέπει νὰ ἔχεις στὴν κατοχή σου τὸ μόνο ἔγγραφο ποὺ δίνει μιὰ ἐξήγηση τῆς ἀσυνήθιστης διαγωγῆς μου.

Ὅταν θὰ ἔχεις διαβάσει ἐκεῖνο τὸ γράμμα, θὰ δεῖς τὴν ψυχολογικὴ ἐξήγηση ἑνὸς τρόπου διαγωγῆς, ποὺ ἐξωτερικὰ φαίνεται σὰν συνδιασμὸς βλακείας καὶ χυδαίας ὑπεροψίας. Κάποια μέρα πρέπει νὰ γίνει γνωστὴ ἡ ἀλήθεια —ὄχι ἀναγκαστικὰ ὅσο ἐγὼ βρίσκομαι στὴ ζωή... δὲ σκοπεύω ὅμως νὰ μείνω γιὰ πάντα κουρνιασμένος στὸ χοντροκαμωμένο ἰκρίωμα, ὅπου μ᾿ ἔχουν τοποθετήσει γιὰ νὰ μὲ βλέπει ὁ κόσμος· κι αὐτὸ γιὰ τὸν ἁπλούστατο λόγο ὅτι κληρονόμησα ἀπὸ τὸν πατερα κι ἀπὸ τὴ μητέρα μου ἕνα ὄνομα πολὺ διακεκριμένο στὴ φιλολογία καὶ στὴν τέχνη καὶ δὲ μπορῶ νὰ ἐπιτρέψω νὰ ἐξευτελίξεται αἰώνια αὐτὸ τὸ ὄνομα. Δὲν ὑπερασπίζω τὴ διαγωγή μου· τὴν ἐξηγῶ. Τὸ γράμμα μου περιέχει καὶ μερικὰ χωρία ποὺ πραγματεύονται τὴ διανοητική μου ἐξέλιξη στὴ φυλακὴ καὶ τὴν ἀναπόφευκτη μεταβολὴ ποὺ σημειώθηκε στὸ χαρακτήρα μου καὶ στὴν πνευματική μου στάση ἀπέναντι στὴ ζωή. Καὶ θέλω ἐσὺ καὶ οἱ ἄλλοι, ποὺ μείνατε κοντά μου καὶ μοῦ διατηρήσατε τὴ στοργή σας νὰ ξέρετε ἀκριβῶς μὲ ποιὰ κατάσταση πνεύματος καὶ μὲ ποιὸν τρόπο ἐλπίζω ν᾿ ἀντιμετωπίσω τὸν κόσμο. Ἀπὸ μιὰν ἄποψη βέβαια, ξέρω πὼς τὴν ἡμέρα τῆς ἀπελευθέρωσής μου θὰ περάσω ἁπλούστατα ἀπὸ μιὰ φυλακὴ σὲ μιὰν ἄλλη καὶ ὑπάρχουν στιγμὲς ποὺ ὁ κόσμος ὁλόκληρος μοῦ φαίνεται τόσο στενὸς ὅσο τὸ κελί μου κι ἄλλο τόσο γεμᾶτο ἀπὸ τρομάρες. Πιστεύω ὅμως πὼς στὴν ἀρχὴ ὁ Θεὸς ἔπλασε ἕναν ξεχωριστὸ κόσμο γιὰ τὸν κάθε ἄνθρωπο καὶ σ᾿ αὐτὸν τὸν κόσμο, ποὺ βρίσκεται μέσα μας, πρέπει νὰ ζητάει κανεὶς νὰ ζήσει. Πάντως, αὐτὰ τὰ κομμάτια τῆς ἐπιστολῆς μου θὰ τὰ διαβάσεις μὲ λιγότερο ἠθικὸ κόπο ἀπὸ τ᾿ ἄλλα. Δὲ χρειάζεται βέβαια νὰ σοῦ θυμίσω πόσο ρευστὸ εἶναι γιὰ μένα —γιὰ ὅλους μας— κάτι ποὺ σκεφτήκαμε κι ἀπὸ ποιὰ πτητικὴ οὐσία εἶναι καμωμένες οἱ συγκινήσεις μας. Ξεχωρίζω ὡστόσο τὴ δυνατότητα κάποιας λογῆς σκοποῦ, ποὺ μὲ τὴν τέχνη μπορῶ νὰ κατευθύνω πρὸς τὸ μέρος μου. Εἶναι πιθανὸ νὰ μπορέσεις νὰ μὲ βοηθείσεις σ᾿ αὐτό.

Ὅσο γιὰ τὸ εἶδος τοῦ ἀντίγραφου ποὺ πρέπει νὰ κάμεις, νά οἱ προθέσεις μου: τὸ χειρόγραφο εἶναι φυσικὰ πολὺ μακρό, γιὰ νὰ καταπιαστεῖ μ᾿ αὐτὸ ἕνας γραμματέας, κι ὁ δικός σου ὁ γραφικὸς χαρακτήρας, ἀγαπητέ μου Ρόμπι, στὸ τελευταῖο σου γράμμα, φαίνεται εἰδικὰ προορισμένος νὰ μοῦ θυμίσει πὼς τὸ καθῆκον αὐτὸ δὲ θὰ μποροῦσε νὰ σοῦ ἀνατεθεῖ. Νομίζω πὼς τὸ μόνο ποὺ ἀπομένει νὰ γίνει, εἶναι νὰ φανεῖ κανεὶς ἐντελῶς μοντέρνος καὶ νὰ δακτυλογραφήσει τὸ χειρόγραφο πού, δὲ χρειάζεται νὰ τὸ πῶ, δὲν πρέπει νὰ φύγει ἀπὸ κοντά σου. Δὲ θὰ μποροῦσες τάχα νὰ πετύχεις ἀπὸ τὴν κυρία Μάρσαλ νὰ σοῦ στείλει μιὰ ἀπὸ τὶς δακτυλογράφους της —στὶς γυναῖκες μπορεῖ νὰ ὑπολογίζει κανεὶς περισσότερο, γιατὶ δὲν ἔχουν μνήμη γιὰ τὰ σοβαρὰ πράγματα— νὰ σοῦ τὴ στείλει στὴν ὁδὸ Χόρντον ἢ στοὺς Φίλλιμορ Γκάρντενς, γιὰ νὰ κάμει τὸ ἀντίγραφο αὐτὸ μὲ τὴν ἐπίβλεψή σου; Σὲ βεβαιώνω πὼς ἡ γραφομηχανή, ἅμα κανεὶς τὴ δουλεύει μὲ ἔκφραση, δὲν εἶναι περισσότερο ἀνιαρὴ ἀπὸ τὸ πιάνο ποὺ τὸ παίζει ἡ ἀδελφή μας ἢ κάποια κοντινὴ συγγενής μας. Γιὰ νὰ πῶ τὴν ἀλήθεια, πολλοὶ ἀπὸ κείνους, ποὺ εἶναι περισσότερο προσκολλημένοι στὸ σπιτικό τους, τὴν προτιμοῦν.

Ἐπιθυμῶ τὸ ἀντίγραφο νὰ γίνει ὄχι σὲ λεπτὸ χαρτί, ἀλλὰ σὲ χαρτὶ καλό, σὰν αὐτὸ ποὺ χρησιμεύει γιὰ τὴν ἀντιγραφὴ τῶν ρόλων θεατρικοῦ ἔργου, καὶ ν᾿ ἀφήσουν πλατὺ περιθώριο γιὰ τὶς διορθώσεις... Ἂν τὸ ἀντίγραφο γίνει στὴν ὁδὸ Χόρντον, ἡ κυρία δακτυλογράφος θὰ μποροῦσε νὰ λαμβάνει τὰ γεύματά της ἀνάμεσα ἀπὸ ἕνα δυκτιωτὸ ἄνοιγμα καμωμένο στὴν πόρτα, ὅπως οἱ καρδινάλιοι ὅταν ἐκλέγουν Πάπα, κι αὐτὸ ὥσπου νὰ παρουσιαστεῖ στὸ μπαλκόνι καὶ ν᾿ ἀναγγείλει στὸν κόσμο: Habet Mundus Epistolam, γιατὶ ἀληθινὰ γιὰ ἐγκύκλιο πρόκειται καί, καθὼς οἱ βοῦλλες τῶν ἁγίων πατέρων χαρακτηρίζονται ἀπὸ τὶς ἀρχικές τους λέξεις, θὰ μπορεῖ κανεὶς νὰ χαρακτηρίσει τὸ δικό μου τὸ γράμμα: Epistola in carcere et vinculis...

Ἀλήθεια, Ρόμπι, ἡ ζωὴ τῆς φυλακῆς σὲ κάνει νὰ βλέπεις τὰ πρόσωπα καὶ τὰ πράματα ὅπως πραγματικὰ εἶναι. Γι᾿ αὐτὸ σ᾿ ἀπωλιθώνει...

Τὰ ὄντα ποὺ εἶναι ἀπέξω γελιῶνται ἀπὸ τὶς ψευδαισθήσεις μιᾶς ζωῆς ποὺ βρίσκεται σὲ διαρκῆ κίνηση. Γυρίζουν μαζὶ μὲ τὴ ζωὴ καὶ συμβάλλουν κι αὐτὰ στὴν ἔλλειψη πραγματικότητας ποὺ τὴ χαρακτηρίζει. Ἐμεῖς ποὺ εἴμαστε ἀκίνητοι, βλέπουμε καὶ καταλαβαίνουμε. Εἶναι ἢ δὲν εἶναι καλὸ αὐτὸ τὸ γράμμα γιὰ τὶς στενοκέφαλες φύσεις καὶ τὰ καχεκτικὰ μυαλά, ἐμένα μοῦ ἔκαμε καλό.

«Ἐκαθάρισα τὴν καρδιά μου ἀπὸ μιὰ ἐπικίνδυνη σύγχυση», γιὰ νὰ δανειστῶ μιὰ φράση ἀπὸ τὸν ποιητὴ ποὺ ἐσὺ κι ἐγὼ σκεφτήκαμε ἄλλοτε νὰ τὸν ἀποσπάσουμε ἀπὸ τοὺς Φιλισταίους.

Δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ σοῦ θυμήσω πὼς ἡ ἔκφραση εἶναι, μόνη αὐτή, γιὰ ἕναν καλλιτέχνη ὁ ὑπέρτατος καὶ μοναδικὸς τρόπος ζωῆς. Ζοῦμε γιατὶ ἐκφραζόμαστε. Ἀνάμεσα στὰ τόσα πράματα, ποὺ χρωστάω νὰ εὐχαριστήσω τὸ Διευθυντή, δὲν ὑπάρχει οὔτε ἕνα ποὺ ἡ εὐγνωμοσύνη μου γι᾿ αὐτὸ νὰ εἶναι μεγαλύτερη ἀπ᾿ ὅσο γιὰ τὴν ἄδεια ποὺ μοῦ ἔδωσε νὰ γράφω κατὰ τὸ κέφι μου κι ὅσο θέλω. Δυὸ χρόνια σχεδόν, εἶχα μέσα μου ἕνα βάρος ἀπὸ πίκρα ποὺ ὅλο μεγάλωνε, καὶ τώρα κατὰ μεγάλο μέρος ἀπαλλάχτηκα ἀπ᾿ αὐτό. Ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος τοῦ τοίχου τῆς φυλακῆς ὑπάρχουν λίγα φτωχὰ δέντρα, μαυρισμένα ἀπὸ καπνιά, ποὺ τώρα ἀρχίζουν νὰ τὰ σκεπάζουν μάτια σὲ χρῶμα πράσινο, σχεδὸν χτυπητό. Ξέρω πάρα πολὺ καλὰ τί τοὺς συμβαίνει: βρίσκουν τὴν ἔκφρασή τους.

Πάντα δικός σου,

ΟΣΚΑΡ

---

Ἡ ἐπιστολὴ ἀντλήθηκε ἀπὸ τὴν ἔκδοση, Ὄσκαρ Οὐάιλντ, De Profundis, εἰσαγωγὴ - μετάφραση, Στάθης Σπηλιωτόπουλος, Ἔκδόσεις Παπύρου, Ἀθήνα 1974.

Πρώτη ἐπιστολή:  Κλὶκ ἐδῶ

Δεύτερη ἐπιστολή:  Κλὶκ ἐδῶ

Ἀφιέρωμα στὸν Ὄσκαρ Οὐάιλντ:  Κλὶκ ἐδῶ