Charite, Revolte, Sang, une trilogie de Éric Jourdan

 

Éric Jourdan, μια γνωριμία με το έργο του

Ο Γάλλος μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας Ερίκ Ζουρντάν (Éric Jourdan) γεννήθηκε το 1938.

Το βιβλίο του Οι κακοί άγγελοι (Les Anges mauvais), -ίσως το διασημότερο έργο του- το κυκλοφόρησε σε ηλικία 16 ετών, βιβλίο το οποίο απαγορεύτηκε αμέσως στη Γαλλία και έμεινε απαγορευμένο για 29 ολόκληρα χρόνια αποτελώντας μια μόνιμη πηγή διαμάχης. Το βιβλίο με ειλικρίνεια αναφέρεται στην ερωτική σχέση μεταξύ δυο ανήλικων αγοριών.

Μετά το Οι κακοί άγγελοι συνέχισε να γράφει χρησιμοποιώντας ψευδώνυμο.

Η τριλογία Έλεος, Εξέγερση και Αίμα θεωρήθηκε από τους κριτικούς αριστούργημα.

Έλεος (Charite)

Ένας φοιτητής συλλαμβάνεται κατά λάθος, όπως πιστεύει, και στέλνεται σ' ένα στρατόπεδο απ' όπου δε γυρίζει ποτέ κανείς. Παρά το φόβο, την ανησυχία, το κρύο, κρατάει μέσα του αυτήν τη διάθεση για ευτυχία που σίγουρα έγινε αιτία να εξοστρακιστεί και να καταδικαστεί. Δραπετεύει, κρύβεται σ' αυτή την αρκτική χώρα όπου ακόμα κι οι φίλοι του παίρνουν μέρος στην καταδίωξη του. Γιατί αυτή η λύσσα; Γιατί αποδιώχνουν αυτόν στη γοητεία του οποίου είχαν υποκύψει; Μήπως από την ανάγκη να πνίξουν μέσα τους ό,τι είναι διαφορετικό; Αυτή την παντοδύναμη αναρχία που αρνιέται όλους τους κανόνες ζωής και τις παραδεδεγμένες ιδέες; Ποιον θα βρούνε στο τέλος; Χάνεται ποτέ ένας άνθρωπος;

Έλεος, μτφ. Ν. Κ. εκδόσεις Ζαχαρόπουλος Σ. Ι., Αθήνα, 1995 (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

 

Εξώφυλλο της γαλλικής έκδοσης του Saccage

 

ΕΝΑΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΩΓΜΟΣ, ΤΟΥ ΖΥΛΙΕΝ ΓΚΡΗΝ

Επειδή στις μέρες μας ο χαρακτηρισμός «αριστούργημα» απονέμεται με περίσσια ευκολία, δίστασα πολύ προτού τον χρησιμοποιήσω για το βιβλίο αυτό του Ερίκ Ζουρντάν. Το «Έλεος» όμως τον δικαιούται, αφού στην περίπτωσή του έχουμε να κάνουμε με ένα όντως συνταρακτικό αριστούργημα.

Η ιστορία που διηγείται αν και φανταστική , αποδίδει κατά τον καλύτερο τρόπο όσα φρικτά βλέπουμε να συμβαίνουν ακατάπαυστα σε όλες τις χώρες του κόσμου, λες και η εποχή μας έχει βαλθεί να μας διδάξει όλους τους πιθανούς εφιάλτες. Ταυτόχρονα αυτά που συμβαίνουν στον νεαρό ήρωα Ιάν είναι δυνατόν να συμβούν σε οποιονδήποτε από μας, αφού καθένας μας κινδυνεύει αδιάκοπα να συλληφθεί για λόγους που δεν υποπτεύεται καν και να βρεθεί έρμαιο στα χέρια μιας αμφιλεγόμενης εξουσίας.

Η δράση εκτυλίσσεται σε κάποια χώρα της Βαλτικής όπου οι πόλεις δεν έχουν όνομα αλλά δηλώνονται με κεφαλαία απλώς γράμματα, πράγμα που τονίζει ακόμα πιο έντονα τον παγκόσμιο χαρακτήρα της αδικίας που το συγκεκριμένο βιβλίο καταγγέλλει, ενώ η πληθώρα των απρόβλεπτων γεγονότων που συμβαίνουν αλυσιδωτά, διαμορφώνουν ατμόσφαιρα αγωνίας και άγχους, όπου ακόμα και τα όποια ελλείμματα είναι φορτωμένα υποχθόνιους φόβους.

Ωστόσο ο ήρωας του έργου –μόλο που έχουν στερήσει την ελευθερία του, τον κρατούν φυλακισμένο και τον υποβάλουν σε μια σειρά βασανιστήρια, τα οποία αν συνεχιστούν θα τον οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια στο θάνατο- καταφέρνει και διατηρεί την ψυχική του ευφορία, το φως της οποίας και διαποτίζει την κάθε σελίδα του βιβλίου.

Η απειλή κάτω από την οποία ζει, οι κίνδυνοι που τον κυκλώνουν κι η αδυναμία του να εξηγήσει ή και να καταλάβει έστω τους λόγους που τον έχουν εμπλέξει στο γρανάζι της καταστροφής του, δεν ξυπνούν στην καρδιά του κανενός είδους μίσος για τους δημίους του και αυτό ακριβώς το συναίσθημα της ανθρώπινης ζεστασιάς που μπορεί να λειάνει από μόνο του όλα τα εμπόδια, είναι ένα από τα πιο όμορφα στοιχεία του έργου. Στο γεγονός άλλωστε αυτό οφείλεται και η μυστηριώδη συγκίνηση που αναδίδει ολόκληρο το βιβλίο και που τελικά αποβαίνει όντως συνταρακτική, έστω κι αν δεν εκφράζεται ποτέ φανερά.

Η αφήγηση ρέει δυναμικά, το ύφος είναι πυκνό και μεστό και η προσεκτική επιλογή των επιθέτων κάνει την κάθε φράση να ηχεί αληθινή και την ιστορία να πάλλεται από ζωντάνια. Η δράση παραμένει αδιάλειπτη ως την τελική σκηνή όπου όλα τα επιμέρους στοιχεία, ακόμα και εκείνα που θα ήθελε κανείς να ξεχάσει, επανέρχονται σαν μέρη ενός περίπλοκου γρίφου που η ζωή τον συμπληρώνει και τον ολοκληρώνει την έσχατη μόνο ώρα.

Τα πρόσωπα του έργου διασταυρώνονται και προσπερνούν το ένα το άλλο χωρίς να αλληλογνωρίζονται και να αλληλοκατανοούνται, μόλο που το καθένα τους αισθάνεται έντονα την ανάγκη να αγαπήσει και να αγαπηθεί. Έτσι το μυστήριό τους παραμένει αξεδιάλυτο και ακόμα και ο δήμιος ή ο φοβερός διοικητής του στρατοπέδου χάνονται μέσα στο πλέγμα των σκιών της ασυνεννοησίας και των ανομολόγητων παθών. Το βιβλίο ολόκληρο το ενδοτρέχει σαν υπόγειος ποταμός η σεξουαλική ορμή. Όμως, επειδή εγώ προσωπικά ζω εδώ και πολλά χρόνια απόλυτα αποκομμένος από το χώρο των σαρκικών απολαύσεων δεν είμαι σε θέση να μιλήσω για το θέμα αυτό. Εντούτοις δεν μπορώ να μη θαυμάσω τον τρόπο με τον οποίο η υπέρτατη αυτή ζωική δύναμη μεταλλάσσεται μέσα στις σελίδες του βιβλίου, με αποτέλεσμα η καταδίωξη του νεαρού ήρωα, ο οποίος δεν ξέρει για πιο λόγο τον κυνηγούν , να πάρει τελικά τη μορφή πνευματικού και όχι απλώς σωματικού διωγμού.

Ταυτόχρονα αυτό το όλο φωτιά και αγέρα έργο, αν και γραμμένο στο τρίτο πρόσωπο, είναι φανερό πως υποκρύπτει άπειρα αυτοβιογραφικά στοιχεία, η κατά καιρούς ανάδυση των οποίων το εμπλουτίζει με τη γοητεία του αφανέρωτου μυστικού.

Το χαρακτηριστικό πάντως στοιχείο του είναι η Αγάπη. Πράγματι, αν ο τίτλος του είναι πέρα για πέρα ειρωνικός, η ιστορία που αφηγείται κηρύσσει μέσα από τις περιπλοκές της και τα τρομερά λάθη που διαπράττει ο ήρωάς της, την ανάγκη για αλληλοκατανόηση μεταξύ των ανθρώπων και δονείται από συμπόνια για το ανθρώπινο ον, ενώ οι τελευταίες εκρηκτικές σελίδες του αποτελούν μια σωστή αποκάλυψη. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο είναι που αλλάζει κιόλας και που ο διωγμός από σωματικός γίνεται πνευματικός.

Ο ήρωας έγκλειστος σε κάποιο στρατόπεδο βρίσκεται δέσμιος της ίδιας της ελευθερίας του και θύμα της σαρκικής του ορμής, η οποία στη αρχή του επιβάλλεται ως έμμονη ιδέα, για να μετατραπεί στη συνέχεια κάτω από την επήρεια του φόβου σε φονική μανία, που όμως μοιάζει κατά περίεργο τρόπο με εκδήλωση αγάπης.

Χωρίς μέλλον και χωρίς παρελθόν, ο νεαρός Ιάν γνωρίζεται στο διάστημα της φυγής του με ένα σωρό ανθρώπους που προσπαθούν να τον βοηθήσουν, λες και αυτός αντιπροσωπεύει για τον καθένα τους κάτι που πρέπει να σώσουν οπωσδήποτε και με οποιονδήποτε τρόπο. Αυτό και μόνο φανερώνει από τη μια πως οι άνθρωποι αυτοί έχουν μαντέψει ποιος στ’ αλήθεια είναι ο Ιάν και τι όντως εκπροσωπεί και από την άλλη πως όλοι τους πιστεύουν αυτό που εκφράζει κάποια στιγμή ο νεαρός μοναχός του βιβλίου με τι φράση «όποιος γκρεμίζεται πετάει»

Ζυλιέν Γκρην, μετάφραση Βαγγέλης Κατσάνης, επίμετρο στο βιβλίο Έλεος, εκδόσεις Ζαχαρόπουλος Σ. Ι., Αθήνα, 1995. 

 

Εξέγερση (Revolte)

Υπάρχουν πολλών ειδών επαναστάσεις και πολλών ειδών επαναστάτες. Ένας απ' αυτούς είναι και ο Ρομάν, γύρω από τον οποίο η αγνότητα έχει δημιουργήσει ένα αδιάβατο τείχος. Όμως το πεπρωμένο των ανθρώπων είναι η αγάπη και ο Ρομάν είναι ένας άνθρωπος που αγαπά. Η συναισθηματική του ωρίμανση θα τον οδηγήσει στην εξέγερση και ο νους και το σώμα του, κεντρισμένα από το πάθος για ελευθερία, θα τον κάνουν να παραβεί τους κανόνες που έχει θεσπίσει μια συντηρητική κοινωνία.

Για τον Ρομάν όμως δεν υπάρχουν όρια στην αγάπη και παρά τις ταπεινώσεις και τις προσβολές που θα υποστεί, θα προασπίσει τον έρωτά του χωρίς να διατηρήσει μέσα του την ελάχιστη μνησικακία για όσους θα του επιτεθούν.

Όμως οι συμφοιτητές και οι πανεπιστημιακοί του δάσκαλοι, οι αξιωματικοί του στρατού και οι συστρατιώτες του, οι πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών και οι ίδιοι οι φίλοι του θα καταφέρουν αν όχι να τον αγαπήσουν, τουλάχιστον να τον καταλάβουν την έσχατη έστω στιγμή, όταν αυτός βρεθεί εντελώς μόνος και πρόσωπο με πρόσωπο με τον ίδιο τον εαυτό του;

Εξέγερση, μτφ. Ν.Κ., εκδόσεις Ζαχαρόπουλος Σ. Ι., Αθήνα, 1995 (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Το αγόρι σήκωσε τα μάτια, έκπληκτο, ανήσυχο απ’ αυτή τη συγκίνηση που τους περιστοίχιζε.

-Ρομάν, σ’ αγαπώ, είπε ο υπολοχαγός.

-Κι εγώ σ’ αγαπάω Αντρέι. Ο Ρομάν χαμογέλασε αθώα.

-Όχι, είπε ο υπολοχαγός, σ’ αγαπάω πιο πολύ απ’ όλα στον κόσμο.

-Είμαστε πλασμένοι για ν’ αγαπάμε, Αντρέι, κάθε πλάσμα μόνο του, κι όλα τα πλάσματα. Ήρθα…

-Ρομάν, δεν καταλαβαίνεις.

-Ξέρω. Μου το ‘λεγαν και στο σχολείο: Ρομάν δεν καταλαβαίνεις, ονειρεύεσαι, κοίταζε τα βιβλία κι όχι τα σύννεφα, κοίταζε το έδαφος κι όχι τα πουλιά, κοίταζε το μάθημα κι όχι τη ζωή. Αλλά κοιτάζοντας τη ζωή ανακαλύπτει κανείς την αγάπη, Αντρέι.

Έπειτα ήταν σαν να μονολογούσε, αλλά επρόκειτο για μια έμμεση ερώτηση στην οποία από λεπτότητα δεν ήθελε ν’ αναγκάσει τον Αντρέι ν’ απαντήσει, αν αυτό θα τον συγκινούσε: «Πονάει κανείς πολύ όταν του πετάνε πέτρες στην καρδιά;»

-Μιλάς γι’ αυτό Ρομάν;

Ο Ρομάν δεν έστρεψε αλλού τα μάτια, αλλά για πρώτη φορά δε διαβαζόταν τίποτα μέσα τους.

-Θα πόνεσε πολύ, Ρομάν…

Τα σαγόνια του αγοριού τρέμισαν ελαφριά αλλά τα αισθήματά του Αντρέι έβλεπαν τα πάντα: «Τον αγαπούσες, δεν είναι έτσι;»

-Ναι, μουρμούρισαν τα χείλια αδιόρατα.

-Όχι, όχι όπως νομίζεις. Ήσουνα ερωτευμένος, Ρομάν, ερωτευμένος μαζί του, καταλαβαίνεις;

Και κοιτούσε το ανυπεράσπιστο πρόσωπο. Η ματιά δεν απέφυγε τη δική του. Έπειτα είπε πάλι την ίδια φράση, αλλ’ αυτή τη φορά με τη βεβαιότητα του απόλυτου: «Πονάει κανείς πολύ όταν του πετάνε πέτρες στην καρδιά».

Κι ο Αντρέι δεν έκανε καμιά κίνηση όταν το αγόρι έκρυψε το πρόσωπο στα χέρια του.

Εξέγερση, μτφ. Ν.Κ., εκδόσεις Ζαχαρόπουλος Σ. Ι., Αθήνα, 1995 (απόσπασμα)

 

 

Αίμα (Sang)

Αν ο Ιάν, ο φοιτητής του Ελέους, είχε σκεφτεί τη μοίρα του Ρομάν, του ήρωα της Εξέγερσης, (πρόκειται για τα δύο προηγούμενα μυθιστορήματα του Ζουρντάν, που αν και ανεξάρτητα, αποτελούν ένα είδος τριλογίας - και τα δυο τους κυκλοφορούν από τις εκδόσεις μας), στο βιβλίο αυτό δίνει μάχη με τη σειρά του ο άνθρωπος για τον οποίο θυσιάστηκε ο Ρομάν. Ο Σέργιος, νεαρός καθηγητής γυμναστικής, δεν έχει ούτε την εξυπνάδα του Ιάν ούτε τη γοητεία του Ρομάν. Ο Σέργιος δε διαθέτει παρά μόνο την ομορφιά του και τις τύψεις του που ξέφυγε από το κυνηγητό της αστυνομίας χάρη στον Ρομάν, καταφεύγοντας σ' ένα ορθόδοξο μοναστήρι. Προφανώς, ούτε αυτός πιστεύει σε τίποτε. Η αληθινή όμως αγάπη δε βρίσκεται πάνω απ' όλες τις ανθρώπινες δοξασίες;

Οι μοίρες των ανθρώπων διασταυρώνονται. Είμαστε στις τελευταίες μέρες του αιώνα. Το 2000 θα είναι έτος ελευθερίας, θα είναι άραγε το όνειρο του χρυσού αιώνα; Ή η βασιλεία κάποιου Μεγάλου Αδελφού θα συνεχίσει να σφαγιάζει το άτομο εν ονόματι της ηθικής τάξης;

Ένα καινούργιο θύμα θα υπάρξει κι ο ήλιος του καινούργιου αιώνα θ' ανατείλει μέσα σ' ένα λουτρό

Αίμα, μτφ. Ρεγγίνα Ζερβού, εκδόσεις Ζαχαρόπουλος Σ. Ι., Αθήνα, 1995 (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

 

  
Εξώφυλλα γαλλικών εκδόσεων βιβλίων του Ερίκ Ζουρντάν

 

 ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΚΡΙΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ Αίμα (Sang)

Πρόκειται για ένα πάρα πολύ καλό μυθιστόρημα που έχει αναβλύσει μέσα από τα σπλάχνα μιας φρενιτιώδους και επαναστατημένης συνείδησης. Η ιστορία εκτυλίσσεται με ιλιγγιώδη ρυθμό και δίνει ανάγλυφα την αγωνία του αιώνα μας. Είναι σαν πυροβολισμός που συντρίβει τη σιωπή για να αναγγείλει τον ερχομό μιας καινούργιας εποχής αιματηρής διαύγειας.

Le Monde

Στο μυθιστόρημα αυτό το πνεύμα και η σάρκα αποδύονται σ’ έναν αγώνα χωρίς έλεος και το αίμα των θυμάτων και των δημίων διαποτίζει τις σελίδες του. Ο Ερίκ Ζουρντάν ανήκει στους συγγραφείς που είναι σε θέση να πλάσουν ένα δικό τους σύμπαν και μπορεί να θεωρηθεί ως ένας μυστικιστής, που μοιρασμένος ανάμεσα σε φως και σκοτάδι, αναζητά το απόλυτο.

Tierry Guerin

Το Αίμα επιβεβαιώνει το ταλέντο και τα χαρίσματα του συγγραφέα. Στις φλεγόμενες κυριολεκτικά σελίδες του εξυμνείται η λαμπρότητα των τοπίων και η διαδοχή των εποχών. Πρόκειται για μια πλατιά τοιχογραφία που απευθύνεται σε αναγνώστες ηθικά προετοιμασμένους και ικανούς να απολαύσουν τα απροσδόκητα. Σε μια εποχή όπου έχουμε ένα σωρό «ήρεμους» συγγραφείς, ο Ερίκ Ζουρντάν ξεχωρίζει για το δυνατό και γνήσιο αφηγηματικό του ταλέντο κι έχει έναν τρόπο γραφής, ο οποίος επιβάλλεται στον αναγνώστη.

Theodor Louis

 

 

Ο ΕΡΙΚ ΖΟΥΡΝΤΑΝ ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΟΥΜΕΝΟΣ

Στις φλέβες του κυλούν πολλών ειδών αίματα, όλα ευρωπαϊκά –ιταλικό, βασκικό, γαλλικό.

Τον έδιωξαν από 13 συνολικά κολέγια.

Στα 16 του χρόνια έγραψε το βιβλίο Οι κακοί άγγελοι, το οποίο απαγορεύτηκε αμέσως στη Γαλλία και έμεινε απαγορευμένο για 29 ολόκληρα χρόνια. Το ίδιο όμως αυτό βιβλίο σημείωσε μεγάλη επιτυχία στις ΗΠΑ, όπου και θεωρείται πια κλασικό. Αποφεύγοντας επίμονα τους λογοτεχνικούς κύκλους ο Ερίκ Ζουρντάν προτιμά να περνά τον καιρό του ταξιδεύοντας ακατάπαυστα και παίζοντας τα λεγόμενα απαγορευμένα παιχνίδια ανάμεσα στα οποία είναι και το «σκουός».

Σύμφωνα με τους κριτικούς, το βιβλίο του «Έλεος» συνεχίζει την παράδοση των μεγάλων εκείνων ρωσικών μυθιστορημάτων που προβάλλουν ως μέσο σωτηρίας την εξιλέωση.

Το ίδιο συμβαίνει και με τα δύο άλλα βιβλία του Έργα του «Εξέγερση» και «Αίμα» που αποτελούν κατά κάποιο τρόπο τη συνέχεια του πρώτου.

Ένα από τα θεατρικά του έργα με τον τίτλο ‘Μαύρες σημαίες» παίχτηκε στα 1988 και το θέμα του –η ιστορία δυο νεαρών τρομοκρατών- προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις ενώ οι σεμνότυφοι κριτικοί απόφυγαν ακόμα και να το σχολιάσουν.

Για την ώρα μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Ιταλία και Γαλλία.

Αρνιέται να πει οτιδήποτε άλλο για τον εαυτό του.

Πηγή: Έλεος, μτφ. Ν. Κ. εκδόσεις Ζαχαρόπουλος Σ. Ι., Αθήνα, 1995

 

 

 Εξώφυλλα βιβλίων του Ερίκ Ζουρντάν

 

Βιβλία του Ερίκ Ζουρντάν στα ελληνικά:

Έλεος, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. 1995

Εξέγερση, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. 1996

Αίμα, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. 1997