Ο ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ο Πλάτων στην ακαδημία του, σχέδιο του Carl Johan Wahlbom

 

 

Ο ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ανάρτηση αφιερωμένη εξαιρετικά...

Για τον Πλάτωνα τον εξαιρετικά προικισμένο γόνο μιας επιφανούς αθηναϊκής οικογένειας φάνταζε εντελώς αυτονόητο ν’ αφιερώσει το έργο της ζωής του στην πολιτική προς χάρη της πατρίδας. Είναι, εξάλλου κάτι που τονίζει κατηγορηματικά στην αρχή της Έβδομης Επιστολής. Στην Επιστολή ο Πλάτωνας ουσιαστικά αυτοπαρουσιάζεται:

«Όταν εγώ ήμουν κάποτε νέος, έπαθα ακριβώς ό,τι παθαίνουν οι περισσότεροι. Νόμισα ότι πρέπει, εάν κατορθώσω να γίνω γρήγορα κύριος του εαυτού μου, αμέσως να αναδειχθώ στις κοινές υποθέσεις της πόλης».

(Έβδομη Επιστολή 324b/I, 302)

 

Το 404 φάνηκε ότι θα του δινόταν μια τέτοια ευκαιρία. Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος είχε ως συνέπεια την ήττα της Αθήνας. Με την υποστήριξη των Σπαρτιατών, την εξουσία στην πόλη ανέλαβαν 30 Αθηναίοι αριστοκράτες, μεταξύ των οποίων ο Κριτίας, ο εξάδελφος της μητέρας του Πλάτωνα, καθώς και ο Χαρμίδης, ο αδελφός της:

«Λοιπόν μερικοί από αυτούς έτυχε να είναι δικοί μου συγγενείς και γνωστοί, και μάλιστα μου πρότειναν αμέσως να λάβω μέρος σε πράγματα που ταίριαζαν σε μένα».

(Έβδομη Επιστολή 324b/I, 302)

 

Στην αρχή ο Πλάτων είχε στηρίξει τις ελπίδες του στους Τριάντα, γρήγορα όμως κατάλαβε πως δεν εκπληρώθηκαν. Στη διαπίστωσή του αυτή θα πρέπει να συνέτεινε ιδιαίτερα η μεταχείριση του Σωκράτη από τη νέα κυβέρνηση:

«Και, λοιπόν, αφού είδα ότι οι άνθρωποι εκείνοι μέσα σε μικρό διάστημα έκαναν να φανεί ότι ήταν θησαυρός το παλιό καθεστώς και εκτός των άλλων το φίλο μου, τον αρκετά ηλικιωμένο Σωκράτη, για τον οποίο εγώ δεν θα δίσταζα σχεδόν να πω ότι ήταν ο πιο δίκαιος άνθρωπος της εποχής εκείνης, τον έστειλαν μαζί με άλλους σε κάποιον πολίτη να τον φέρει δια της βίας για να θανατωθεί, και αυτό βέβαια για να είναι συμμέτοχος με αυτούς στα συμβαίνοντα είτε ήθελε είτε όχι. Όλα αυτά λοιπόν παρατηρώντας με προσοχή και μερικά άλλα παρόμοια όχι ασήμαντα, εξοργίσθηκα και αποσύρθηκα από τις αθλιότητες εκείνες».

(Έβδομη Επιστολή 324d-325a/I, 302)

 

Το 401 οι δημοκρατικοί επέστρεψαν στην Αθήνα. Στους αγώνες που ακολούθησαν σκοτώθηκε ο Κριτίας και ο Χαρμίδης. Ο Πλάτων άρχισε πάλι να ελπίζει:

«Σε λίγο χρόνο ανατράπηκε η αρχή των τριάντα και ολόκληρο το τότε πολίτευμα. Αλλά και πάλι, αν και κάπως αργά, όμως με τραβούσε η επιθυμία να διοικήσω τις κοινές και πολιτικές υποθέσεις. Και βεβαίως και σε εκείνους τους χρόνου, επειδή ήταν ταραγμένοι, γίνονταν πολλά για τα οποία μπορούσε κάνεις να νοιώθει αγανάκτηση και διόλου παράδοξο να συνέβαιναν μεγάλες εκδικήσεις εχθρών από μερικούς μέσα στις μεταβολές. Μολονότι βεβαίως οι αποκατασταθέντες έδειξαν μεγάλη επιείκεια».

(Έβδομη Επιστολή 325a-b/I, 303)

 

Το 399 συνέβη το γεγονός που κατέστρεψε οριστικά τη σχέση του Πλάτωνα με την πόλη όπου είχε γεννηθεί:

«Αλλά και πάλι με κάποια σύμπτωση αυτόν το φίλο μου Σωκράτη μερικοί κομματάρχες τον εγκαλούν στο δικαστήριο επιρρίπτοντας εναντίον του κατηγορία ασεβέστατη και από κάθε άλλο λιγότερο αρμόζουσα στο Σωκράτη. Οι δε δικαστές τον καταψήφισαν και σκότωσαν εκείνον, ο οποίος τότε δε θέλησε να λάβει μέρος στην ανόσια σύλληψη ενός από τους τότε καταδικασμένους φίλους, όταν και οι ίδιοι κακοπαθούσαν εξορισμένοι».

(Έβδομη Επιστολή 325b-c/I, 303)

 

Ο Αριστοτέλης και ο Πλάτωνας. Andrea Pisano.

Campanile, Duomo, Florence, Italy. 14C. Attributed to Luca della Robbia.

 

Στην Πολιτεία ο Πλάτων περιγράφει την κατάσταση ενός νεαρού άντρα που ενώ κατά γενική ομολογία ήταν προορισμένος για τις κρατικές υποθέσεις, εκείνος προτίμησε τη Φιλοσοφία:

«Τι νομίζεις λοιπόν, είπα εγώ, πως θα κάμει ένας τέτοιος αν τύχει μάλιστα να είναι από μεγάλη πόλη και μέσα σ’ αυτή πλούσιος και από καλή γενιά κι ακόμα και με επιβλητικό παρουσιαστικό; Δε θα γεμίσει με τις πιο παράλογες ελπίδες, νομίζοντας πως θα είναι ικανός να διοικήσει και Έλληνες και βάρβαρους και μ’ αυτές τις τρελές ιδέες του μεγαλείου να παραφουσκώνει γεμάτος από καμάρι και κούφια έπαρση, άδειος όμως από νου;

 - Και βέβαια αυτό θα πάθει.

Αν λοιπόν εκεί που βρίσκεται σε τέτοιες διαθέσεις, τον πλησιάσει κανείς ήρεμα και του δώσει να καταλάβει την αλήθεια, πως δεν έχει νου στο κεφάλι του, του χρειάζεται όμως, με πως αυτό το πράγμα χρειάζεται να δουλέψει κανείς για να τα’ αποχτήσει, νομίζεις πως είναι εύκολο να τον ακούσει μέσα στα τόσα κακά που βρίσκεται;

 - Κάθε άλλο βέβαια, είπε.

Αν όμως βρεθεί οπωσδήποτε ένας, που χάρη στην καλή του φύση και στη συγγένεια που έχουν μ’ αυτή εκείνα τα λόγια, έρθει σε συναίσθηση κι αρχίζει να λυγίζει και να τον τραβά η φιλοσοφία, τι νομίζεις πως θα κάμουν εκείνοι, που πιστεύουν πως χάνουν έτσι την εκμετάλλευση και τη φιλία του; Δε θα βάλουν το παν σε ενέργεια, και λόγους και έργα, για να τον καταφέρουν να μην πεισθεί, και δε θα τα βάλουν και με εκείνον που ζήτησε να τον παρασύρει για να μην το πετύχει, μ’ όλα τα μέσα που διαθέτουν και με ιδιωτικές επιβολές και με δημόσιους δικαστικούς αγώνες; Αυτό θα γίνει χωρία άλλο. Μπορεί ποτέ να επιδοθεί ένας τέτοιος στη φιλοσοφία; Δεν το πολυπιστεύω».

(Έβδομη Επιστολή 494c-495aIII, 209)

 

Πηγή:

---

Gottfried Martin: Πλάτων, μτφ. Φωτεινή Πρεβεδούρου, μτφ. αρχαίων κειμένων Βάσω Παπαδή. Εκδόσεις Πλέθρον, Αθήνα 1991.

 

Ο Πλάτων μπροστά από την Ακαδημία Αθηνών